ماهی قرمز در چند دهه اخیر وارد سفره هفت سین ایرانیان شده است. اغلب خانواده ها این ماهی را داخل تنگ خریداری می کنند و آن را در کنار سایر اقلام سفره هفت سین می گذارند. همچنین کودکان به این ماهی علاقه زیادی دارند. با وجود اینکه در سال های اخیر کمپین هایی برای نخریدن ماهی قرمز به وجود آمده است، به نظر نمی رسد حذف آن از سفره هفت سین به این راحتی باشد. اما می توان با راهکارهایی تبعات زیست محیطی این کار را به حداقل رساند.
خریداران ماهی قرمز معمولا به دو دلیل ماهی را در طبیعت رها می کنند. یکی از دلایل ترس از تلف شدن ماهی است. در حالی که می توان با نگهداری صحیح عمر ماهی قرمز را افزایش داد.
پیش از این در مقاله نگهداری و مراقبت از ماهی قرمز عید نکاتی را در رابطه با نگهداری از ماهی قرمز توضیح داده ایم.
دلیل دیگر رهاسازی ماهی این است که برخی از افراد معتقد هستند ماهی ها در شرایط باز رفاه بیشتری دارند. این نکته از جنبه ای می تواند صحیح باشد. اما ورود ماهی قرمز به طبیعت می تواند تبعاتی داشته باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
سنت ماهی قرمز از فرهنگ چین وارد کشور ایران شده است. در دهه های اخیر تکثیر و فروش ماهی قرمز تبدیل به یک فعالیت اقتصادی سودآور شده است. این ماهی در واقع نوعی ماهی کپور است. این گونه می تواند در برخی از محیط هایی که با شرایط آن سازگار هستند خود را تثبیت کرده و جمعیت خود را پایدار کند و تولید مثل نماید. در سال های اخیر گزارش هایی در رابطه با افزایش بی رویه جمعیت این گونه و گونه های مشابه آن در تالاب های انزلی، دریاچه هامون و دریاچه نئور در ادربیل گزارش شده است.
ماهی قرمز یک ویژگی منحصر به فرد دارد که ممکن است بسیاری از ماهیان نداشته باشند. این ماهی توان ماده زایی دارد. یعنی یک ماهی ماده بدون نیاز به جفت نر و اسپرم آن تخمک های خود را بارور کند. این اتفاق می تواند به تهاجم این ماهی در محیط زیست کمک کند.
ماهی قرمز با محیط های متفاوتی سازگار است. یعنی طیف دما و شوری قابل تحمل ماهی قرمز بالا است. در نتیجه ماهی کپور می تواند در برخی از محیط ها تبدیل به گونه غالب شود. این مسئله زمانی خطرآفرین می شود که گونه های بومی توان رقابت کمتری با ماهی آن منطقه داشته باشند. ماهی قرمز در این شرایط با مصرف غذا و یا تهاجم به ماهی مغلوب می تواند تعداد آن ها را کاهش دهد. در نتیجه ممکن است در طولانی مدت گونه های ماهی بومی در خطر انقراض قرار گیرند.
ماهی قرمز توان مصرف سریع گیاهان کف آب برکه ها و تالاب ها را دارد. در نتیجه ضمن به خطر افتادن پوشش گیاهی، شانس استفاده ماهیان بومی به عنوان محل تخم ریزی از این گیاهان را کاهش می دهد.
رشد جمعیت و مصرف خوراک بالا ایجاد انبوهی از فضولات را در آب خواهد کرد. این مسئله عوارضی نظیر سخت شدن زندگی گونه های دیگر، امکان رشد میکروارگانیسم های مضر و سایر آلودگی های زیست محیطی را در پی خواهد داشت. همچنین دفعیات این گونه ماهی باعث افزایش تولید لجن می شود.
هر گونه ی جدید که وارد یک اکوسیستم می شود می تواند آلودگی های میکروبی را نیز با خود منتقل کند. گونه هایی که در محیط متفاوتی تکامل یافته اند با میکروب های بیماری زای منطقه خود سازگار شده اند و حساسیت کمتری به آن ها دارند. در نتیجه ممکن است آن ها را با خود به محیط تازه منتقل کنند.
راهکار چیست؟
همانگونه که گفته شد ماهی قرمز جایگاه تاریخی طولانی مدتی در فرهنگ ایرانیان ندارد و سابقه ی آن در سفره هفت سین به بیش از چند دهه نمی رسد. بنابراین استفاده از آن به نظر نمی رسد ضرورتی داشته باشد. بنابراین توصیه می شود تا می توانیم این ماهی را خریداری نکنیم. اما می توانیم این با راهکارهایی که قبلا گفته شد، از این ماهی مراقبت کرد و عمر آن را افزایش دهیم. در نهایت اگر لازم دانستیم که این ماهی را در محیط رها کنیم، بهتر است استخر های بسته مانند آنچه در پارک ها هست را انتخاب کنیم تا این ماهی وارد محیط نشود.
