در سال 1896 سالیوان در مقاله ساختمان بلند اداری هنری است مدعی شد که صورت همیشه تابعی از متغیر کارکرد است و این قانون است. او این قانون را برای صورت در معماری همان قدر لازم و طبیعی می دانست که برای صورت پرنده و درخت و بدن انسان.
پس از مقاله سالیوان موضوع صورت تابع کارکرد به اصل اساسی در ندرنیسم تبدیل شد. هر چند سالیوان خود ادعا نمی کرد که این عبارت را ابداع کرده است، زمانسنجی او مناسب بود و سالیوان در انتهای سده بیستم به گوینده این عبارت راج مشهور شد.
او خود این عبارت را منسوب به ویترویوس دانست که گفته بود: ساختمان باید مقاوم، سودمند و زیبا باشد. مدرنیسم اینک به معنای طراحی از درون به بیرون بود، درست بر خلاف اصول معماری گذشته؛ =س کارکرد ساختمان صورت آن را تعیین می کرد.
هر چند سالیوان خود اغلب از تزئینات در بناهایش بهره میگرفت مثل تزئینات طبیعت گرا مانند آنچه در شیوه هنر و نو رایج بود، اما عناصر تزئینی طراحی هایش هم تابعی از کارکرد بنا بودند.
رویکرد مدرنیست ها به کارگردگرایی از این جمله می آید: «صورت تابع کارکر است» هر چند وجود کارکردگرایی می تواند به دوران باستان برگردد.
این رویکرد می گوید شکل ساختمان را هدف ساخت، مصالح و ساختارش تعیین می کند نه زیباشناسی طراحی های معمار آن. بیشترین رواج کارکردگرایی از نظر اقتصادی و اجتماعی در آمریکا اتفاق افتاد که ساختمان های بزرگ ترش ایجاب می کرد.
تولید انبوه فولاد که تازگی داشت به ساخت آسمان خراش ها با اسکلت سبک وزن انجامید که سایر عناصر ساختمان از جمله دیوارها بدان آویخته می شد.
این سازه های متشکل از ستون و قاب به معماران مجال ساخت ساختمان هایی بلندتر با پنجره هایی بزرگتر و فضای داخلی روشن تر میداد.
موفقیت نمایشگاه بزرگ سال 1851 در لندن الهام بخش کشورهای دیگر شد تا دستاوردها و پیشرفت های کشورشان را در علم، فناوری و هنر به نمایش بگذارند.
در نیم سده پس از آن مهمترین نمایشگاه های جهانی در شهرهایی از آمریکا و سراسر پایتخت های اروپا برگزار شد. نمایشگاه ها به معماران فرصت میداد تا آینده آرمانی کشورشان را به نمایش بگذارند.
مثلا در نمایشگاه یک سده پیشرفت شیکاگو در سال 1933 ساختمان اسکلت فولادی خانه فردا اثر جرج کک به نمایش گذاشته شد که علاوه بر گاراژ دارای آشیانه هواپیما بود و خانه آرمکوفرو که سازه انقلابی پیش ساخته اش برای استفاده در تولید انبوه طراحی شده بود.
نخستین ساختمان هایی که هماهنگ با زندگی مدرن و متناسب با طبیعت طراحی شدند، مهر فرانک لوید رایت را بر پیشانی داشتند. او اثاثیه و مبلمان را هم خود طراحی می کرد.
رایت پس از اتمام تحصیلاتش در مهندسی، دستیار جوزف لایمن سیلزبی و کارآموز سالیوان شد. در سال 1893 و پس از جدا شدن از سالیوان، او خانه وینسلو را در ایلینوی طراحی کرد که تکیه ای شدید بر محور افقی و فضاهای داخلی عریض داشت.
ویلا وینسلو پله نخست طراحی های آینده رایت در تناسب با طبیعت و استفاده او از عناصر طبیعی منطقه بود. این شیوه بعدها به معماری ارگانیک یا اندام اور مشهور شد.
نظرات اولیه و رویکرد آغازین او از دل کلیساها، مدارس، آسمان خراش ها و موزه ها آمد، اما طراحی های او مانند خانه وینسلو با تاکیدش بر محور افقی و سقف کوتاه نماینده مکتب پرری در معماری شد.
بسیاری از آثار او دسته بندی های پیشین را به چالش می کشد؛ مانند خانه آبشار با بتن اخرایی اش و موزه گوگنهایم در نیویورک با نمایی پیچان از بتن سفید.
همزمان با جنبش هنر و پیشه، فرانک رایت فلسفه ای را ترویج داد که طرفدار حفظ هماهنگی و وحدت میان ساختمان و طبیعت بود. او ضمن مقاله ای در نشریه سند معماری در سال 1914 بیان داشت: ساختمان ارگانیک ایده آل ساختمانی است که عاقل و با احساس باشد و به تنهایی برای برآوردن هدف خود ساخته شده باشد.
او در کتاب خود به نام خانه های طبیعی نوشت: اینک معماری ارگانیک کمال مطلوب جهان مدرن است. مفهوم معماری ارگانیک منحصر به نظریات رایت نبود و معماران دیگر هم در این زمینه نظرات خود را داشتند، اما او معروف ترینشان شد.
این نظریه معتقد بود که هر محلی با ساختمانی متعالی می شود که جزئی از آن برگرفته از طبیعت آن محل باشد؛ رابطه ساختمان با محلش باید چنان منحصر به فرد باشد که اگر آن ساختمان در هر جای دیگری احداث می شد، نابجا می نمود.
در موقعیت های طبیعی، فضای ساختمان باید متمایل به بیرون باشد و در محیط شهر، ساختمان باید از درون دلباز باشد. ساختمان باید چنان در طبیعت قرار بگیرد که گیاهان در زمین می رویند و مصالح ساختمانی باید چنان به کار آیند که ویژگی های ذاتی شان تقویت و برجسته گردد.
بخشی از شهرت لودویش میس فن در روهه، یکی از معماران بزرگ سده بیستم، به این جمله برمی گردد که: اندک فراوان است. البته او نخستین کسی نبود که این جمله را به کار برد.
این جمله به پیتر بیرنس منسوب است؛ کسی که میس جوان را برای همکاری در ساخت کارخانه توربین سازی AEG در برلین استخدام کرد. میس خود تعریف کرده است: من این جمله را نخستین بار در دفتر بیرنس شنیدم. می بایست نمای ساختمان کارخانه را طراحی می کردم.
من به او تعداد زیادی طرح از آنچه نما می توانست باشد نشان دادم و او گفت: اندک فراوان است. البته او این جمله را در معنای دیگر به کار برد. میس اغلب این جمله را به کار می برد و این جمله را در ساده و یکپارچه کردن ساختمان ها از عناصر اضافی، از آن خود کرد.
مانند شماری از طراحان هم عصرش او نیز در جست و جوی شیوه ای تازه در معماری بود که مبین دنیای مدرن باشد و تمرکز او بر ساده سازی اجرا و کم کردن تزئینات به طراحی ساختمان هایی از فولاد، شیشه و دیوارهای شیشه ای لعاب خورده که مرز بین فضای داخلی و خارجی را محو می کرد انجامید.
منطق فتوریسم، جنبشی در ایتالیای اوایل سده بیستم، به بهترین نحو در صدها طرح معمارانی چون آنتونیو سانتلیا و ماریو چیاتونه معرفی شده است.
فیلیپو تومازو مارینتی شاعر پایه گذار این مکتب نخستین بیانیه اش را در 1909 عرضه کرد. فتوریسم با الهام از عنصر ماشین و به احترام جنگ گذشته را در استقبال از نظریات کاملا تازه که در برج های سر به فلک کشیده عصر جدید تجسم می یابند پی می زند.
در سال 1914 سانتلیا، بیانیه رسمی معماران فتوریسم را ارائه کرد و توضیح داد چگونه معماری بایستی پالوده و پرمعنا باشد و از مصالح و فناوری نوین بهره گیرد.
ما بایست شهر آرمانی مان در آینده را بازسازی کنیم و بسازیم، مانند کشتی سازی عظیم و پر همهمه ای، فعال، پویا و متحرک. خانه آینده باید شبیه ماشینی غول پیکر باشد.
این جنبش توجه شاعران، موسیقی دانان و هنرمندان را به خود جلب کرد. شماری از آنان در جنگ جهانی اول کشته شدند. هر چند بناهای کمی با الهام از فتوریسم ساخته شدند، اندیشه فوتوریسم در پس ذهن معماران این بناها بی شک بسیار جلوتر از زمانه شان بود.
ساختارگرایی در دهه های 20 و 30 میلادی در اتحاد جماهیر شوروی شکوفا شد و هدف آن بازسازی شوروی بر اساس مصالح مدرن مانند فولاد بتن و شیشه در مقیاس بزرگ بود.
هدف اصلی ساختارگرایان آوردن ایده های آوانگارد یا پیشروانه به زندگی روزمره بود، اما پس از وقوع انقلاب روسیه در میانه جنبش ساختارگرایی و متعاقب آن کمبود سرمایه، از آن همه طرح ساختمان های کمی ساخته شد و می توان گفت از جنبش بیش از آن که اثر علمی بر جای بماند، طرز فکری بر جا ماند، مثلا ولادیمیر تاتلین برج تاتلین را در سنت پترزبورگ طراحی کرد.
این سازه از فولاد و شیشه هر چند هرگز ساخته نشد قرار بود مارپیچ دوگانه ای مخروطی شکل له ارتفاع 400 متر و محل ساختمان مرکزی حزب کمونیست باشد.
محله های تنگ و پر ازدحام شهرهای اروپا در سده نوزدهم، میراث انقلاب صنعتی بود که به پیدایش نسلی بیمار و مرگ و میر در کودکان کارگران و طبقات فرودست منجرشد.
در سال 1919 دولت بریتانیا شدیدا با کمبود مسکن مواجه بود، پس دست به کار تصویب قانونی برای ساخت مساکن عمومی و کم هزینه دولتی شد.
دولت در 1921، 170000 خانه کم تراکم با سه اتاق خواب حمام و حیاط مستقل برای قشز غنی تر ساخت. در سراسر اروپامعماران ماندد گروپیوس، تاوت و مارتین وانگر ساختمان هایی کاربردی و ارزان و آپارتمان هایی کم ارتفاع ساختند که در دهه 1920 به بریتانیا هم رسید.
بمباران جنگ جهانی دوم، اما، بحران مسکن را جدی تر کرد. واکنش بریتانیا ساخت سریع 156000 خانه کوچک پیش ساخته بی دوام بود که بعد ها به خانه هایی مقاوم از بتن تقویت شده تبدیل شدند.
در دهه 1950 وقتی مشکل کمبود مسکن همچنان وجود داشت معماران به فکر راهی تازه برای تولید انبوه مسکن عمومی افتادند: برج سازی یا به عبارتی خیابان هایی در آسمان که تسهیلات عمومی و اشتراکی هم از قبیل خشک شویی و کودکستان داشته باشد. در دهه 1960 فقط در لندن 500000 واحد مسکونی از این قبیل ساخته شده بود.
جنبش خردگرایی که در اوایل سده بیستم در ایتالیا رواج یافت با این باور که معماری موفق را می توان با عقل و خرد ادراک تفسیر کرد به ظهور رسید.
در سال 1926 گروهی از معماران جوان از جمله گوییدو فرته آدالبرتو لیبرا و جوزپه ترانی گروه 7 را تاسیس کردند و بیانیه ای را در مجله راسنا ایتالیانا به انتشار رساندند: ما نمی خواهیم پیوند هایمان را به سنت بگسلیم ... معماری جدید، معماری واقعی، باید نتیجه همکاری تنگاتنگ میان منطق و خرد باشد.
آن ها با زدودن تزئینات اضافی و بی فایده به استقبال عصر ماشین رفتند البته نه چنان افراطی که همتایان فوتوریست آن ها عمل کردند و از مقالات مدرنیستی گروپیوس الهام گرفتند.
آن ها در پی ایجاد معماری ای غیر تاریختمند برای ایتالیا بودند. نتیجه تکان دهنده بود زوایای ساختمان نووکوموم اثر ترانی در کوموی ایتالیا شگفت انگیز شد و در ابتدا شهرداری خواهان تخریب آن بود. اما آثار آن ها رفته رفته پذیرفته شدند لیبرا ساختمان دبستان ترنتو را طراحی کرد که خطوط مدرن آن به آسانی در کنار دیوارهای باستانی شهر قرار گرفته بود.
استریم لاین مدرن یا هنر مدرن از زیبایی شناسی کاربردی باوهاوس سرچشمه گرفت و در دهه 1930 به ویژه در آمریکا فراگیر شد. این شیوه تا اندازه ی ای نتیجه کم تر آراسته آرت دکو اما محصول زمانه خود هم بود.
آمیزه ای از اثر بخشی و کارایی، پویایی و تجسم سرعت عصر ماشین که از سادگی بیش از اندازه پیشین کاسته بود. پیشرفت های فناوری و ماشین های پر قدرت، سرعت حمل و نقل و روش های جدید ساخت و ساز، همه و همه، این شیوه را پالوده بود، آنچه در نمایشگاه جهانی 1933 شیکاگو به نمایش درآمد و کمکم به تمام حوزه های طراحی، از قطار تا چرخ خیاطی سرایت یافت.
ساختمان های استریم لاین مدرن، اشکالی آیرودینامیک (مقاوم در برابر هوا) داشتند: زوایای منحنی، اغلب با پنجره هایی سراسری، ایوان های عرشه ای و پنجره های دریچه ای. بر خلاف رنگ های روشن آرت دکو بیشتر ساختمان های استریم لاین مدرن نمای سفید داشتند.
