گاهی بازار برخلاف تحلیل و منطق ما حرکت میکند. در این نوشته، با نگاه تفکر سیستمی میبینیم چرا سیستمهای پیچیده مثل بازار در برابر تصمیمها و کنترلهای ما مقاومت میکنند، و چطور میشه رفتار واقعی اونها رو فهمید.
اگه یه مدت طولانی توی بازار بودی، حتما برات پیش اومده که یه موقع تحلیلت عالی بوده، همهچی درست پیش میرفته، ولی یهو بازار انگار لج کنه و دقیقا خلاف تو حرکت کنه. اون لحظه حس میکنی انگار یه نفر اونور مانیتور نشسته و داره حرکاتت رو میخونه و ضدت بازی میکنه.
اما راستش اون "یه نفر" وجود نداره. اون چیزی که داری تجربه میکنی، همون رفتار غیرمنتظرهی سیستم بازاره.
بازار یه سیستم پیچیدهست؛ مجموعهای از هزاران عامل زنده که با هم ارتباط دارن: معاملهگرها، الگوریتمها، بانکها، خبرها، احساسات، طمع و ترس. و وقتی تو سعی میکنی یکی از بخشهای این سیستم رو کنترل یا اصلاح کنی، کل سیستم شروع میکنه به واکنش نشون دادن.
همین میشه که انگار بازار داره باهات مقابله میکنه.
یه مثال ساده بزنم از دنیای واقعی.
فرض کن دولت تصمیم میگیره برای کنترل قیمت مسکن، وام ارزون بده تا مردم راحتتر خونه بخرن. هدفش خوبه، ولی نتیجه چیه؟ تقاضا زیاد میشه، قیمتها میره بالا، و دقیقا برعکس اونچیزی که میخواست اتفاق میفته. چون سیستم (بازار مسکن) طبق منطق خودش واکنش نشون میده، نه طبق نیت دولت.
بازار مالی هم همینه.
خیلی وقتا ما تریدرها سعی میکنیم رفتار بازار رو کنترل کنیم. مثلا:
حد ضررمون رو جابهجا میکنیم چون “میدونیم” برمیگرده.
اندازه پوزیشن رو زیاد میکنیم چون “ایندفعه فرق داره.”
بعد از یه ضرر، سریع میریم برای جبران، چون “نباید بازار منو بزنه.”
ولی این کارها، در واقع دخالت توی یه سیستم پیچیدهست که تو فقط یه بخش خیلی کوچیک ازش هستی.
و هر دخالت اضافی باعث واکنش غیرمنتظرهی سیستم میشه.
سیستمها (چه بازار، چه بدن انسان، چه سازمانها) یه ویژگی جالب دارن:
در برابر کنترل بیشازحد مقاومت میکنن.
انگار خودشون یه “هوش ذاتی” دارن که نمیذاره کسی به راحتی برشون گردونه.
بهش میگن resistance to policy — یعنی سیستم در برابر سیاست یا اقدام جدید، واکنش غیرمنتظره نشون میده.
توی ترید، این مقاومت خودش رو با اتفاقهای کوچیک نشون میده:
یهجایی که فکر میکنی بالاخره روند شروع شده، بازار یه شادو بلند میزنه و حد ضررت رو میزنه، بعد تازه همونجا برمیگرده.
یا وقتی بالاخره از ترس ضرر، پوزیشن رو میبندی، بازار از همون نقطه پرواز میکنه.
نه، بازار قصد نداره حرصت بده — این فقط رفتار طبیعی یه سیستم پیچیدهست که به تصمیمهای ما واکنش نشون میده.
تفکر سیستمی کمک میکنه این رو ببینی:
بازار دشمن تو نیست. بازار فقط پاسخ میده.
و هر تغییری که تو توی رفتارت ایجاد میکنی، خودش بخشی از اون سیستم میشه و روی کل روند تأثیر میذاره.
برای همین، بهترین تریدرها نه به جنگ بازار میرن، نه سعی میکنن کنترلش کنن.
اونا فقط سعی میکنن با سیستم هماهنگ بشن، نه علیهش.
مثل یه موجسوار که دنبال کنترل موج نیست، فقط یاد گرفته باهاش برقصه.
هر وقت حس کردی بازار داره باهات لج میکنه، بدون داری با یه سیستم زنده و پیچیده کار میکنی.
و شاید بهترین کار این باشه که به جای جنگیدن، یاد بگیری بشنویش.
مازیار سهیلی
