صفر تا صد مدیریت ریسک

صفر تا صد مدیریت ریسک جمع آوری و تنظیم

مازیار میر

مدیریت خطر یا خطرها یا مدیریت ریسک کاربرد سیستماتیک سیاست‌های مدیریتی، رویه‌ها و فرایندهای مربوط به فعالیت‌های تحلیل، ارزیابی و کنترل ریسک می‌باشد. مدیریت ریسک عبارت از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذ شده و شناسایی و به‌کارگیری معیارهایی است که می‌توان از آن‌ها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابل قبول استفاده کرد

اما اساسا ریسک چیست؟

ریسک عدم اطمینان و آگاهی در مورد نتیجه یک عمل است.

ریسک در اقتصاد و سیاست و.....

ریسک در تعریف عام، احتمالی است که یک کنش یا کنش‌وری (یا بی‌کنشی) مشخص منجر به زیان یا بروندادها و پیامدهای ناخوشایند و ناخواسته گردد. تقریباً همهٔ کوشش‌های بشری دربردارندهٔ درجاتی از ریسک است، با این همه برخی از آن‌ها ریسک‌های بیشتری را به همراه دارند. در ادبیات مالی ریسک را می‌توان به صورت رویدادهای غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش دارایی‌ها یا بدهی‌ها می‌باشد، تعریف کرد. بنگاه‌ها در معرض انواع مختلف ریسک قرار دارند که به‌طور کلی می‌توان به دو دسته 'ریسک‌های تجاری' و 'ریسک‌های غیرتجاری' تقسیم کرد.

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

کل ریسک بازار را می‌توان به دو دسته کلی ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم نمود ریسک غیر سیستماتیک ریسکی است که ناشی از خصوصیات خاص شرکت از جمله نوع محصول ساختار سرمایه سهامداران عمده و غیره می‌باشد. ریسک سیستماتیک ناشی از تحولات کلی بازار و اقتصاد بوده و تنها مختص به شرکت خاصی نمی‌باشد به دیگر بیان ریسک سیستماتیک در اثر حرکت‌های کلی بازار به وجود می‌آید. طبق نظریه‌های پرتفولیو با پرگونه‌سازی سبد سهام می‌توان ریسک غیر سیستماتیک را از میان برد ولیکن ریسک سیستماتیک همچنان باقی می‌ماند. شاخص بتا شاخصی برای اندازه‌گیری همنوایی حرکت یک شرکت با حرکت کل بازار یا شاخصی برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک است.

روش‌های اندازه‌گیری ریسک

ریسک عبارت است از احتمال نوسانات آتی نرخ بازدهی. شاخص‌های مختلفی برای تبیین نوسانات مورد استفاده قرار می‌گیرد که بعضی از مهم‌ترین آن‌ها بدین صورت هستند:

1. دامنه تغییرات
2. متوسط انحراف خطی (متوسط قدر مطلق انحرافات)
3. واریانس (متوسط مجذور انحرافات)
4. انحراف معیار
5. نیم‌واریانس
6. نیم انحراف معیار
7. شاخص بتا
8. دارایی‌درخطر(VaR)

ریسک شدت تغییرات بازده سهم در دوره‌های گذشته‌است که برابر با انحراف معیار آنست.

• تعریف مؤسسه مدیریت پروژه:
• مدیریت ریسک به عنوان یکی از دوازده سطح اصلی «کلیات دانش مدیریت پروژه» معرفی شده‌است. در تعریف این مؤسسه، در این تعریف، مدیریت ریسک پروژه عبارت است از «کلیه فرایندهای مرتبط با شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به هرگونه عدم اطمینان که شامل حداکثری نتایج رخدادهای مطلوب و به حداقل رساندن نتایج وقایع نامطلوب می‌باشد»
• مؤسسه مهندسی نرم‌افزار، به عنوان یکی از سازمان‌های پیشرو در ارائه روش‌های جدید در مدیریت پروژه‌های نرم‌افزاری، به مدیریت ریسک پروژه به عنوان فرایندی با ۵ فاز مجزا نگاه می‌کند (شناسایی، تحلیل، طراحی پاسخ، ردیابی و کنترل) که با یک سری عملیات انتقال ریسک مرتبط است.
• بوهم:
• مدیریت ریسک فرایندی شامل دو فاز اصلی است؛
• فاز تخمین ریسک (شامل شناسایی، تحلیل و اولویت بندی)
• فاز کنترل ریسک (شامل مراحل برنامه‌ریزی مدیریت ریسک، برنامه‌ریزی نظارت ریسک و اقدامات اصلاحی) می‌باشد. بنا به اعتقاد فیرلی مدیریت ریسک دارای هفت فاز است:
• ۱) شناسایی فاکتورهای ریسک
• ۲) تخمین احتمال رخداد ریسک و میزان تأثیر آن
• ۳) ارائه راهکارهایی جهت تعدیل ریسک‌های شناسایی شده
• ۴) نظارت بر فاکتورهای ریسک
• ۵) ارائه یک طرح احتمالی
• ۶) مدیریت بحران
• ۷) احیا سازمان بعد از بحران.

• چاپمن و وارد: یک فرایند مدیریت ریسک پروژه کلی را ارائه کرده‌اند که از نه فاز تشکیل شده‌است:
• ۱) شناسایی جنبه‌های کلیدی پروژه
• ۲) تمرکز بر یک رویکرد استراتژیک در مدیریت ریسک ۳) شناسایی زمان بروز ریسک ها؛ ۴) تخمین ریسک‌ها و بررسی روابط میان آنها؛ ۵) تخصیص مالکیت ریسک‌ها و ارائه پاسخ مناسب؛ ۶) تخمین میزان عدم اطمینان؛ ۷) تخمین اهمیت رابطه میان ریسک‌های مختلف؛ ۸) طراحی پاسخ‌ها و نظارت بر وضعیت ریسک و ۹) کنترل مراحل اجرا.
• کرزنر: مدیریت خطر را به صورت فرایند مقابله با ریسک تعریف کرده و آن را شامل مراحل چهارگانه زیر می‌داند:
• ۱) برنامه‌ریزی ریسک
• ۲) ارزیابی (شناسایی و تحلیل) ریسک
• ۳) توسعه روش‌های مقابله با ریسک
• ۴) نظارت بر وضعیت ریسکها.

فرایند مدیریت ریسک

بنا به تعریف استاندارد جهانی و یا ایزو 31000، فرایند مدیریت خطر دارای چندین مرحله است:

• ایجاد زمینه شامل:

1. شناخت خطر در محدوده مورد نظر
2. برنامه‌ریزی برای فرایندهای باقیمانده

• شناسایی خطر
• ارزیابی خطر و خطر

اصول مدیریت ریسک

?

نمونه ای از ارزیابی ریسک: یک مدل ساخت شده توسط سازمان های فضایی از ایستگاه های فضایی که نواحی با ریسک بالا در ضربه خوردن را نشان می‌دهد.

مدیریت ریسک یکی از قسمت‌های محوری مدیریت و مخصمصا مدیریت استراتژیک هر سازمان به‌شمار می‌رود. این شیوه شامل فرایندهایی است که از طریق آن سازمان‌ها می‌توانند به صورت روش‌مند خطرهای مرتبط با فعالیت‌هایشان را شناسایی کنند. یک رویکرد مدیریت خطر موفق باید با سطح خطر در سازمان متناسب و با دیگر فعالیت‌های سازمان هم‌راستا باشد. از دیگر ویژگی‌های مدیریت خطر موفق می‌توان به جامعیت گستره کار، گره‌خوردگی با فعالیت روزمره، و پویایی در پاسخگویی به شرایط نام برد.

بسیاری از پروژه‌ها که فرض می‌شود تحت کنترل هستند، با ریسک به عنوان رخدادی شناخته‌نشده روبرو گردیده و کوشش می‌کنند آن را کنترل کنند. با در نظر گرفتن این مفاهیم پایه‌ای، امکان مقابله با ریسک به وجود می‌آید؛ لذا ابتدا باید نسبت به شناسایی ریسک‌های محتمل پروژه اقدام کرد. این کار با دسته‌بندی ساختار کارها و با پرسش چند سؤال از خود یا اعضای گروه پروژه، امکان‌پذیر است. برای تخصیص مقادیر احتمالی به ریسک‌ها از مقادیر پیشنهادی زیر می‌توان استفاده کرد: قریب‌الوقوع بزرگ‌تر از ۸۵٪ بالا = ۸۵٪ محتمل = ۶۰٪ متوسط = ۵۰٪ ممکن = ۴۰٪ پایین = ۱۵٪ غیرمحتمل = ۱۵٪ اکنون احتمال وقوع هر ریسک قابل محاسبه‌است. راه دیگر، نسبت دادن درصد وزنی به هریک از ریسک‌هاست. مشکل اصلی این روش آن است که همواره داده‌های تجربی به اندازه کافی در دسترس نیستند تا این کار به دقت انجام گیرد. در این روش معمولاً افراد باتجربه‌ای مبادرت به این کار می‌کنند که تجارب جامعی از انواع رویدادها در پروژه‌های مختلف کسب کرده‌اند؛ مجموع درصدهای تخصیصی به رویدادها بایستی صد باشد.

در مرحله بعد به هر ریسک، یک مقدار نسبت دهید. این مقدار می‌تواند در صورت نیاز برحسب هزینه یا زمان باشد؛ به عنوان مثال اگر هدف تعیین زمان اتمام پروژه‌است، هر ایده‌ای در مورد مدت زمان فعالیت‌ها می‌تواند یک سناریوی ریسک محسوب شود. در این مرحله می‌توان مقدار حقیقی ریسک را با محاسبه حاصلضرب مقادیر تخصیص داده شده به ریسک و احتمال وقوع آن به دست آورد و با توجه به نتایج حاصل می‌توان نسبت به انجام عملی یا به تعویق انداختن آن تصمیم‌گیری نمود. بعد از انجام مراحل مدیریت ریسک، می‌توانید فرایندهای نگهداری مجموعه ریسک را آغاز کنید. برای این کار بازنگری دوره‌ای ریسک را آغاز کنید که مبتنی بر پیچیدگی و مدت پروژه و وقوع تغییرات پروژه‌است.

آغاز اجرای این کار ممکن است بیهوده و هزینه زا به نظر آید اما چنانچه یکبار این کار را انجام دهید و ریسک‌ها را شناسایی و به صورت کمی آن‌ها را کنترل کنید در آن صورت به ارزش مدیریت ریسک پی خواهید برد؛ بنابراین در مرحله نخست اقدام به شناسایی ریسک‌های پروژه در بالاترین سطح WBS کنید و از اینکه راه به سطوح پایینتر می‌یابید نگران نباشید. بعد از چند بار انجام این کار، مسئله خیلی واضح‌تر خواهد شد.

مدیریت خطر پروژه‌های عمرانی

?

نمونه‌ای از طراحی درخت ریسک سفارشی به همراه نتایج آنالیز ریسک

در طی سال‌های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مدیریت خطر پروژه‌های عمرانی انجام گرفته‌است. غالباً این نوع از پروژه‌ها در برگیرنده تعداد زیادی ذی‌نفع می‌باشد که مدنظر قرار دادن منافع، اهداف و مطالبات آن‌ها در اتخاذ تصمیم‌ها یکی از موارد لازم برای اطمینان از موفقیت پروژه می‌باشد.

ساختار شکست خطر

که بازنمودی طبقه‌بندی شده از ریسک‌های پروژه ارائه می‌نماید، متشکل از گروه‌ها و زیر گروه‌های سازمان یافته خطر بوده و ابزاری بسیار مؤثر در شناسایی منابع و آثار محتمل ریسک‌ها می‌باشد. این نوع باز نمود ریسک‌ها دارای مزایای فراوانی در مدیریت ریسک پروژه‌های عمرانی است. بخشی از دلایل این مدعا عبارتند از: توانایی در تجزیه و تحلیل خطرهای پروژه و امکان داشتن دیدگاه خاص نسبت به خطر برای هر یک از اعضای ذی‌نفع پروژه. ساختار شکست خطر دارای چندین ضعف اساسی نیز می‌باشد از قبیل: عدم وجود راهنما، روش و اجماع در چگونگی طراحی برای یک پروژه جدید با ویژگی‌های خاص خود، وجود تعاریف مبهم و بعضاً متناقض خطرها، عدم وجود روشی مشترک و مؤثر برای انتقال اطلاعات کمی و کیفی وقایع خطر به منظور محاسبه مقادیر ریسک هر گروه ریسک.

روشی نوین برای طراحی ساختار شکست سازگار برای هر پروژه یا شرایط خاص ارائه شده که با مقطع زمانی و میزان پیشرفت پروژه و همچنین دیدگاه‌های متفاوت ذینفعان پروژه نسبت به ریسک‌ها سازگار است. این روش متضمن اعمال مدیریت ریسک پویا، چند مقیاسی و چند بعدی در پروژه‌ها بوده و هر یک از اعضای پروژه در هر مقطع زمانی خاص قادر خواهد بود بر ریسک‌های مورد نظر خود تمرکز نموده و برای کسب اطلاعات جامعتر، هر گروه ریسک در ساختار شکست خطر را به تعداد بیشتری زیرگروه تجزیه نماید. چنین رویه‌ای ابزار و روش لازم برای شناسایی و مدیریت سیستماتیک، مؤثرتر و رسمی‌تر ریسک‌های پروژه را فراهم می‌نماید. فرایند طراحی ساختار شکست خطرهای سفارشی با بازسازی تمامی ساختار شکست خطرهای ممکن از طریق ترکیب ریز درخت‌های موجود در بیگ دیتاها و یا بانکهای اطلاعاتی آغاز شده و سپس برای انتخاب بهترین ساختار، تمامی گزینه‌های ممکن به واسطه معیارهای کیفیت تعریف شده مقایسه می‌شوند.

نرم‌افزار خاصی بر اساس تمامی مفاهیم و الگوریتم‌های موجود در روش‌های توسعه داده شده، تسهیل کاربرد عملی روش‌های ارائه شده در پروژه‌های واقعی، را بر عهده دارد. این نرم‌افزار ابتدا تمامی ساختار شکست خطرهای ممکن را تولید نموده، مقادیر خطر را محاسبه کرده و به‌طور خودکار برای هر ساختار شکست خطر پنج فاکتور کیفیت محاسبه می‌نماید. در گام دوم، تمامی ساختار شکست خطرهای ایجاد شده با استفاده از یکی از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاری رتبه‌بندی شده، کاربر قادر خواهد بود بهترین ساختار شکست خطر را انتخاب نماید. نرم‌افزار قادر است به‌طور گرافیکی ساختار درختی تمامی ساختار شکست خطرهای طراحی شده را به همراه مقادیر خطر محاسبه شده و توزیع وقایع خطر نمایش دهد.

مدیریت ریسک پروژه درس دکتر مازیار میر

• مدیریت ریسک پروژه
• مفهوم عدم قطعیت و ریسک
• بررسی منشأ ریسک در پروژه ها
• تعامل مدیریت ریسک های پروژه با سایر حوزه های دانش مدیریت پروژه
• مراحل مدیریت ریسک های پروژه
• برنامه ریزی مدیریت ریسک
• محتویات برنامه مدیریت ریسک
• شناسائی ریسک
• آیا همه ریسک ها می توانند از ابتدا شناسائی شوند
• طبقه بندی ریسک ها
• روش های شناسائی ریسک
• خروجی های فرآیند شناسائی ریسک
• ارزیابی کیفی ریسک
• مشکلات استفاده از عبارتهای توصیفی در تخمین احتمال وقوع و راه حل های شکل مطرح شده
• راه حل های مشکل مطرح شده :
• تخمین احتمال وقوع ریسک در ازیابی کیفی
• اولویت بندی ریسک ها
• برنامه ریزی پاسخگوئی به ریسک
• اولویت اطلاعات لازم برای پاسخ گوئی به  ریسک
• عوامل متعددی در تصمیم گیری در مورد اتخاذ استراتژی دخیل هستند.
• پاسخ های متداول به ریسک مبتنی بر تهدید ها
• پاسخ گوئی به فرصت ها
• تأثیر انتخاب استراتژی پاسخ به ریسک با توجه به شدت
• پایش، کنترل و بازنگری ریسک

مدیریت ریسک پروژه

مدیریت ریسک فرآیند نظام یافته ی شناسایی، تحلیل و واکنش به ریسک پروژه می باشد و هدف آن :

• افزایش احتمال یا تائید ریسک های مثبت
• کاهش احتمال یا اثر ریسک های منفی

مفهوم عدم قطعیت و ریسک

• در اکثر موارد 2 واژه عدم قطعیت و ریسک معادل هم به کار می روند ولی عدم
• قطعیت با وجود رابطه تنگاتنگی که با ریسک دارد معادل ریسک نیست، مدیریت
• ریسک را می توان رویدادی اتفاقی و البته به بخت و اقبال بیان کرد در حالی که
• عدم قطعیت کاملا با دانش و شناخت مربوط است.

بررسی منشأ ریسک در پروژه ها

پروژه :

تلاشی منحصر به فرد در زمانی محدود است که اهداف تعریف شده ای را با استفاده از منابع متنوعی یا در چارچوب مجموعه ای از الزامات برآورده می کند. پروزه ها در ماهیت خود دارای ریسک هستند و پروژه ای با ریسک مضر وجود ندارد.

ویژگی هایی که پروژه ها را به طور طبیعی ریسک دار می کنند:

1- منحصر به فرد بودن

2- اقلام تحویلی پروژه

3- فرضیه ها

4- اهداف و الزامات

5- ذی نفعان پروژهش

6- محیط

مراحل مدیریت ریسک های پروژه :

1- برنامه ریزی مدیریت ریسک

2- شناسائی ریسک

3- ارزیابی کیفی ریسک

4- ارزیابی کمی ریسک

5- برنامه ریزی، پاسخ گوئی به ریسک

6- پایش و کنترل ریسک

برنامه ریزی مدیریت ریسک

برنامه ریزی مدیریت ریسک، فرآیند تصمیم گیری در مورد نحوه نگرش و برنامه ریزی فعالیت مدیریت پک پروژه می باشد، در برنامه ریزی برای فرآیندهای مدیریت ریسک، حصول اطمینان از اینکه سطح، نوع دامنه دید مدیریت ریسک با ریسک و نیز با اهمیت پروژه برای سازمان متناسب می باشد اهمیت دارد.

هدف از مرحله برنامه ریزی مدیریت ریسک، اطمینان یافتن از این موضوع است که تمامی ذی نفعان پروژه دیدگاه مشترکی نسبت به اهداف پروژه پیدا کرده و از اهداف و مقاصد فرآیند مدیریت ریسک آگاهی داشته و رویکرد توافق شده برای مدیریت ریسک درک کرده اند.

هرگاه ذی نفعان دیدگاه های یکسانی در رابطه با اهداف و محدوده فرایند نداشته باشند در پروژه ممکن است موانع متضادی اتخاذ نمایند. در نتیجه حضور افراد کلیدی پروژه در این مرحله، اطمینان از نبود ابهامات و عدم شروع مراحل بعدی فرآیند مدیریت ریسک بیش از تکمیل این مرحله بسیار با اهمیت است.

محتویات برنامه مدیریت ریسک

نحوه ساختاردهی و انجام شناسایی، تحلیل کیفی و کمی، برنامه ریزی واکنش، کنترل و نظارت ریسک را در طول چرخه حیات پروژه تسریع     می کند و برنامه مدیریت ریسک به واکنش به ریسک های منفرد نمی پردازد.

1-روش شناسی : رویکردها، ابزارها، منابع اطلاعاتی که برای انجام مدیریت ریسک در یک پروژه مورد استفاده قرار می گیرد.

2- نقش ها و مسئولیت ها : نقش های رهبری، پشتیبانی، و عضویت در تیم مدیریت ریسک برای تمام فعالیت هائی که در برنامه مدیریت ریسک مشخص شده است تعریف می شود.

3- بودجه بندی   هزینه های لازم برای مدیریت ریسک برآورد می گردد.

4- زمان بندی : برنامه زمان بندی فعالیت های مربوط به فرایند مدیریت ریسک تهیه می گردد.

5- طبقه بندی : طبقه بندی ریسک ها، ساختاری فراهم می کند که شناسائی آنها به صورت جامع ممکن شده و به اثربخشی و کیفیت شناسائی ریسک کمک شایانی می کند.

آیا همه ریسک ها می توانند از ابتدا شناسائی شوند ؟

به دلایل زیر امکان شناسائی تممای ریسک های یک پروژه امکان پذیر نیست.

• برخی از ریسک ها ناشی از نبود دانش ما هستند.
• برخی از ریسک ها « ریسک های در حال پیدایش» هستند که تنها در نتیجه اقداماتی که در آینده قرار است انجام بگیرند ظاهر              می شوند.
• برخی از ریسک ها « دریسک های آینده» هستند در واقع اتفاقاتی غیر قطعی هستند که هنوز اتفاق نیافته است.
• برخی از ریسک ها ناشی از تصمیم یا انتخاب های « ذی نفعان نامرئی» هستند ، افرادی هستند که توانائی ماثر ساختن پروژه را داشته ولی از دید افرادی که سعی بر شناسائی ریسک ها دارند پنهان یا غیرقابل تشخیص هستند.