دشت ورامین که یک منطقه حاصل خیز کشاورزی در جنوب شرق استان تهران است با مشکلات زیست محیطی بسیاری دست و پنجه نرم میکند که از مهم ترین آنها فرو نشست زمین می باشد.
فرونشست زمین دردشت ورامین ( که شامل ، ورامین ، قرچک ، پیشوا ، جواد آباد و پاکدشت است) یک چالش جدی زیست‌محیطی و اجتماعی به شمار می آید که عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.
عوامل فرو نشت زمین در دشت ورامین:
برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی: در دشت ورامین تعداد زیادی دامداری ، مرغ داری ، باغ ، کارخانه و زمین کشاورزی وجود دارد که تعداد قابل توجهی از آنها به وسیله چاه ( مجاز یا غیر مجاز ) مصرف آب خود را تامین می‌کنند این رویه که از ده‌ها قبل ادامه داشته و هم اکنون صدمات خود را نشان داده باعث کاهش سطح آب زیرزمینی و در نتیجه فشرده شدن لایه‌های آبرفتی و نشست زمین شده است .
خشکسالی‌های پی در پی: متاسفانه به دلیل تغییرات اقلیمی سال‌هاست که شاهد کاهش بارندگی و افزایش دوره‌های خشکسالی در این منطقه هستیم ، این عامل باعث شده که ورودی آب به سفره‌های آب زیرزمینی کاهش چشمگیری داشته باشد و فروشست زمین را تشدید کند.
کاهش نفوذ پذیری خاک: عوامل مختلفی همانند فرسایش خاک، گسترش کویر، پوشش گیاهی ضعیف، افزایش جمعیت و ساخت و سازهای بی‌رویه باعث کاهش نفوذ پذیری خاک و در نتیجه کاهش ذخیره آب در سفره‌های زیرزمینی شده است جمعیت دشت ورامین به دلیل ساختن شهرک‌های صنعتی غول پیکر افزایش بسیاری داشته ، و تنها یکی از صدمات مهم این افزایش جمعیت کاهش نفوذ پذیری خاک بوده است.
کشاورزی سنتی: در کشاورزی سنتی حجم قابل توجهی آب مصرف می‌شود و این فشار بیشتری بر منابع آب‌های زیرزمینی وارد میکند ، باید پذیرفت که با وجود گسترش مشکلات محیط زیستی دیگر چاره ای نیست و باید در ایران و دشت ورامین کشاورزی مدرن جای کشاورزی سنتی را بگیرد.
عواقب فرونشست زمین در دشت ورامین:
خسارت به زیرساخت‌ها: فرونشست زمین باعث تخریب جاده‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و سایر زیرساخت‌ها می‌شود.
تخریب زمین‌های کشاورزی: نشست زمین باعث کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی می‌شود.
آلودگی آب‌های زیرزمینی: فرونشست زمین می‌تواند باعث نفوذ آلودگی‌ها به سفره‌های آب زیرزمینی شود.
خطرات زیست‌محیطی: فرونشست زمین می‌تواند باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها، ایجاد شکاف‌های زمین و سایر مخاطرات زیست‌محیطی شود.
راهکار های مقابله با فرو نشست زمین در دشت ورامین
مدیریت صحیح و اصولی از منابع آبی باقیمانده: به وسیله کاهش برداشت آب زیرزمینی ، اصلاح الگوی کشاورزی ،آبیاری مدرن صنعتی ، شناسایی و مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز ، محدود کردن استفاده از چاه‌های مجاز ، اعمال قوانین سختگیرانه برای حفر چاه‌های جدید ، احیای پوشش گیاهی ، و احیای نفوذ پذیری خاک از جمله مهم‌ترین و بهترین راهکارها برای مدیریت منابع آبی باقیمانده است.
فرهنگسازی و همکاری کردن با سازمان‌های مردم نهاد و مساجد:اطلاع رسانی دقیق ، شفاف و سازنده از خطرات جبران ناپذیر فرونشست زمین و همکاری همه جانبه با سازمان‌های مردم نهاد و مساجد شهرستان و استفاده از تریبون نماز جمعه در ایجاد فرهنگسازی یک راهکار مهم برای کاهش صدمات فرونشست زمین است.
سخن پایانی:
هرچند آب رفته را به جوی نمی‌توان برگرداند اما فرونشست زمین در ورامین یک بحران جدی است که کاهش صدمات آن نیازمند اقدامات فوری و هماهنگ همه دستگاه‌های مسئول است باید فرهنگ سازی شود و مردم باید از خطرات فرونشست زمین آگاه شوند و باید با اتخاذ راهکارهای مناسب و مشارکت همه جانبه ، میزان فرونشست سالانه زمین در دشت ورامین را کم و خسارت‌های ناشی از آن را کاهش داد.
____
ابوالقاسم کریمی
شنبه – ۱۳ اَمرداد ۱۴۰۳
ورامین
