سرنگ در اصل کلمه ای یونانی است که مایعات را از طریق سوزن به بدن فرد تزریق و یا از بدن خارج می کند. بر‌اساس آمار سازمان سلامت جهانی، حدود ۹۰٪سرنگ های پزشکی برای استفاده دارویی، ۵٪ برای واکسیناسیون و ۵٪ دیگر برای موارد متفرقه از جمله تزریق خون استفاده می شود. سرنگ ها در حالت کلی از سوزن، سر سوزن ( نیدل )، محفظه پیستون و سیلندر تشکیل شده اند. ویژگی های مختلف سرنگ ها موجب دسته بندی های متفاوتی شده است.
سرنگ ها بر اساس وجود و یا عدم وجود پیستون به دو دسته ساده و پیستون دار تقسیم می شوند. وجود پیستون و یا گسکت موجب حرکت روان سیلندر، جلوگیری از نشت مایعات و کنترل فشار وارد بر سیلندر می شود.
از طرف دیگر سرنگ ها را می توان بر اساس سرسوزن به سه دسته یکپارچه، لوئر اسلیپ و لوئرلاکتقسیم کرد. در سرنگ یکپارچه بدنه از سرسوزن جدا نمی شود و معمولا سرنگ های انسولین دارای این ویژگی هستند. سرنگ های لوئر اسلیپ یا لوئر تِیپر دارای سرسوزن و بدنه جدا از هم هستند و سرسوزن با فشار به بدنه متصل می شود. در حالی که سرسوزن سرنگ های لوئرلاک به صورت پیچی به بدنه وصل می شود. در این نوع سرنگ ها امکان نشت دارو کم است، هنگام تزریق جدا نمی شود و تعویض سر سوزن به راحتی صورت می گیرد.
سرنگ های انسولین به سه دسته تقسیم می شوند :
1- سرنگ انسولین بیماران دیابتی
یکی از روش هایی که برای جبران کمبود انسولین بیماران دیابتی اثربخش خواهد بود، تزریق مستقیم انسولین به زیر پوست با استفاده از سرنگ های انسولین است. با وجود آنکه این سرنگ ها دارای دو نوع یکپارچه و سر جدا هستند، نوع یکپارچه آن ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. مطابق دوز انسولین مورد نیاز برای هر فرد دیابتی، حجم سرنگ بکار رفته متفاوت است. سرنگ های انسولین باتوجه به غلظت انسولین مورد استفاده، قطر سوزن به کار رفته و مدت اثرگذاری دسته بندی های متفاوتی دارند. انسولین بر اساس مدت اثرگذاری به سه دسته سریع اثر، کوتاه اثر و متوسط اثر تقسیم می شود. انسولین های سریع اثر، حدود ۱۵ دقیقه بعد از تزریق اثر خود را می گذارند، انسولین های کوتاه اثر حدود ۳۰ دقیقه بعد از تزریق و انسولین های متوسط اثر، ۲تا۴ساعت پس از تزریق اثر خود را خواهند گذاشت. بر اساس غلظت انسولین، سرنگ ها به دو دسته ۵۰ واحدی و ۱۰۰ واحدی تقسیم می شوند. سرنگ های ۵۰ واحدی از پرکاربرد ترین سرنگ های انسولین مورد استفاده در ایران هستند که هر خط روی آن بیانگر ۱ واحد است. در صورتی که در سرنگ های ۱۰۰ واحدی هر خط نشان دهنده ۲ واحد انسولین می باشد. دسته بندی سرنگ ها بر اساس قطر سوزن بکار رفته نیز به دو بخش G30 و G31 تقسیم می شود، که از G31 بیشتر برای کودکان استفاده می شود.
سرنگ های انسولین دارای ویژگی های زیر هستند :
2- سرنگ های انسولین لوئر اسلیپ
این سرنگ ها که به سرنگ های ساده نیز معروف اند دارای سرسوزن جدا بوده و جهت تست تزریق استفاده می شوند.سرنگ های انسولین ساده دارای سه قطر G27، G29 و G30 می شود.
3- سرنگ های انسولین لوئرلاک
سرنگ های انسولین لوئرلاک به صورت پیچی به محفظه سیلندر متصل می شوند و عمدتا در کیلینک های زیبایی کاربرد دارند. این سرنگ ها دارای دو قطر G27 و G29 هستند.
سرنگ های گاواژ در اندازه 60 سی سی تولید می شود و دارای سه بخش سرسوزن، محفظه استوانه ای مدرج و سیلندر است. این نوع سرنگ ها عمدتا برای غذا دادن به بیماران و یا نوزادانی است که در حالت عادی امکان غذا خوردن با دهان را ندارند. از دیگر استفاده های این سرنگ می توان به شستشوی مثانه و خارج کردن ترشحات معده اشاره کرد. از طرف دیگر به علت بزرگ بودن این نوع سرنگ ها می توان از آن برای تزریق به حیوانات هم استفاده نمود.
ظرفیت این نوع سرنگ ها یک سی سی و دارای سوزنی کوچک و محفظه ای استوانه ای شکل است. از این نوع سرنگ بیشتر برای تزریق به کودکان و نوجوان، شستشوی زخم ها، درناژ لوله ها و تست های داخل جلدی استفاده می شود.
این نوع سرنگ ها دارای دو سوزن مجزا هستند. یک سوزن برای ترکیب آسان دارو و کشیدن آن به درون سرنگ و دیگری برای تزریق به بدن فرد. سرنگ های دو سرسوزن از انتقال عفونت های محیطی و بروز آبسه جلوگیری می کند.
با وجود آن که اغلب سرنگ ها به علت عدم انتقال بیماری و یا عفونت، یکبار مصرف هستند اما نوعی از سرنگ های سوزنی وجود دارد که پس از هربار تزریق بتوان مخزن آن را دوباره پر کرد. معمولا از این نوع سرنگ ها برای انسان استفاده نمی شود مگر در سرنگ های انسولین.
این نوع سرنگ ها با دیگر سرنگ های گفته شده متفاوت است زیرا زخم را سوراخ نمی کند و تنها با قرار گرفتن بر روی زخم و کشیدن پیستون، سم را بیرون می کشد.
