اگزما چیست؟ | روش‌های درمان و کنترل اگزما

اگزما یا درماتیت آتوپیک، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این بیماری التهابی مزمن باعث خشکی، خارش و التهاب پوست می‌شود و ممکن است به شدت بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تأثیر بگذارد. اگرچه اگزما در هر سنی بروز می‌کند، اما بیشتر در کودکان دیده می‌شود و علائم آن ممکن است در طول زمان تغییر کند. در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان و مدیریت اگزما خواهیم پرداخت تا بتوانیم درک بهتری از این بیماری پوستی داشته باشیم.

علائم رایج اگزما

۱. خشکی پوست: پوست مبتلا به اگزما معمولاً بسیار خشک و ترک‌خورده است. این خشکی منجر به ترک‌های دردناک و حتی خونریزی می‌شود.

۲. قرمزی و التهاب: پوست نواحی مبتلا به اگزما ممکن است قرمز، ملتهب و تحریک‌شده به نظر برسد. این التهاب معمولاً نتیجه پاسخ ایمنی بدن به تحریکات خارجی است.

۳. پوسته‌پوسته شدن: در برخی موارد، پوست ممکن است شروع به پوسته‌پوسته شدن کند. این پوسته‌ها خشک و نازک هستند و اغلب همراه با خارش و التهاب بروز می‌کنند.

۴. خارش شدید: خارش یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین علائم اگزما است. این خارش به قدری شدید است که باعث خراشیدن مداوم پوست و در نتیجه آسیب بیشتر به آن می‌شود.

۵. تاول‌های کوچک و ترشح: در موارد شدیدتر، ممکن است تاول‌های کوچک پر از مایع روی پوست ظاهر شوند که با خارش و ترشح همراه است. این تاول‌ها معمولاً ترکیده و سپس خشک می‌شوند که باعث تشکیل پوسته‌های جدید خواهد شد.

علل و عوامل تحریک‌کننده اگزما

۱. ژنتیک

یکی از اصلی‌ترین علل اگزما، عوامل ژنتیکی است. افرادی که در خانواده‌شان سابقه بیماری‌های آلرژیک مانند آسم، تب یونجه یا آلرژی‌های غذایی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اگزما قرار دارند. ژن‌های مرتبط با نقص در عملکرد سد پوستی، پوست را به خشکی و تحریک‌پذیری بیشتر مستعد می‌کند.

۲. عملکرد نادرست سد پوستی

در افراد مبتلا به اگزما، سد محافظتی پوست به‌درستی عمل نمی‌کند. این نقص باعث می‌شود که رطوبت پوست به‌راحتی از دست برود و عوامل محرک و میکروب‌ها به‌راحتی وارد پوست شوند. این وضعیت به خشکی، التهاب و تحریک پوستی منجر می‌شود.

۳. آلرژن‌ها

مواد آلرژی‌زا مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات خانگی و هاگ‌های قارچ می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و تشدید علائم اگزما شوند. افرادی که به این مواد حساسیت دارند، ممکن است پس از تماس با آن‌ها دچار التهاب و خارش شوند.

۴. مواد تحریک‌کننده

مواد شیمیایی و محرک‌های موجود در محصولات شوینده، صابون‌ها، شامپوها، عطرها و حتی برخی پارچه‌ها (مانند پشم یا پلی‌استر) می‌توانند باعث تحریک پوست و بروز یا تشدید علائم اگزما شوند.

۵. تغییرات دمایی و رطوبت

تغییرات ناگهانی در دما و رطوبت عامل تحریک‌کننده اگزما است. هوای سرد و خشک در زمستان باعث خشکی پوست می‌شود و هوای گرم و مرطوب در تابستان خارش و تعریق را تشدید می‌کند. علاوه بر این، تغییرات مکرر دما (مانند ورود از هوای سرد به گرم) باعث تحریک پوست خواهد شد.

۶. استرس

استرس یکی از عوامل مهم در تشدید اگزما است. هنگامی که فرد در شرایط استرس‌زا قرار می‌گیرد، بدن هورمون‌هایی تولید می‌کند که سیستم ایمنی را تحریک کرده و باعث تشدید التهاب پوستی و خارش می‌شود.

۷. آلرژی‌های غذایی

برخی افراد مبتلا به اگزما به برخی مواد غذایی حساسیت دارند. مواد غذایی مانند لبنیات، تخم‌مرغ، آجیل، سویا و گندم می‌توانند باعث تشدید علائم اگزما شوند. واکنش آلرژیک به این مواد غذایی ممکن است با التهاب و خارش همراه باشد.

روش‌های درمان و کنترل اگزما

۱. مرطوب‌کننده‌ها و مراقبت از پوست

• استفاده مداوم از مرطوب‌کننده‌ها: مرطوب نگه داشتن پوست یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کنترل اگزما است. مرطوب‌کننده‌ها با حفظ رطوبت پوست، از خشکی و ترک خوردن آن جلوگیری می‌کنند. باید روزانه، به‌ویژه بعد از حمام، از مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و مواد تحریک‌کننده استفاده شود.
• استفاده از صابون‌های ملایم: صابون‌ها و شوینده‌های قوی می‌توانند پوست را خشک و تحریک کنند. بهتر است از صابون‌های ملایم، بدون عطر و با pHمتعادل استفاده کنید که پوست را کمتر تحریک می‌کنند.
• حمام کوتاه و با آب ولرم: طولانی شدن زمان حمام و استفاده از آب گرم، خشکی و التهاب پوست را تشدید می‌کند. بهتر است حمام کوتاه باشد و از آب ولرم استفاده شود. پس از حمام، پوست باید با دقت خشک و بلافاصله مرطوب شود.

۲. داروهای خوراکی و موضعی

• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند، به‌ویژه زمانی که خارش در خواب باعث اختلال می‌شود. برخی از آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین خاصیت آرام‌بخش دارند و به خواب راحت‌تر کمک می‌کنند.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی: در موارد شدید اگزما که با درمان‌های موضعی بهبود نمی‌یابند، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی را تجویز کند. این داروها بسیار قوی هستند و معمولاً برای دوره‌های کوتاه‌مدت استفاده می‌شوند تا از عوارض جانبی بلند مدت جلوگیری شود.

(اگر به دنبال درمان اگزما با روش طب سنتی و طبیعی هستید این مقاله را مطالعه کنید )

۳. درمان با آلرژن‌ها (ایمونوتراپی)

در مواردی که اگزما با آلرژی‌های خاص مانند گرده، گرد و غبار یا حیوانات خانگی مرتبط است، پزشک ممکن است ایمونوتراپی (حساسیت‌زدایی) را پیشنهاد دهد. این روش با تزریق تدریجی آلرژن‌ها به بدن، سیستم ایمنی را به مرور نسبت به آن‌ها مقاوم می‌کند و علائم را کاهش می‌دهد.

۴. نور درمانی (فتوتراپی)

در موارد شدید و مقاوم به درمان، نور درمانی ممکن است مفید باشد. این روش با تابش نور ماوراء بنفش (UV) به پوست، التهاب را کاهش داده و رشد سلول‌های پوستی را کند می‌کند. نور درمانی معمولاً در مراکز تخصصی تحت نظر پزشک انجام می‌شود.

کلام آخر

اگزما یک بیماری پوستی مزمن و التهابی است که به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. علائم این بیماری، از جمله خشکی، خارش و التهاب، زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اگرچه درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد، اما با مراقبت‌های مناسب، استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، داروهای ضدالتهاب و پرهیز از عوامل تحریک‌کننده، می‌توان علائم آن را کنترل و بهبود بخشید. آگاهی از علل و روش‌های مدیریت این بیماری به افراد مبتلا کمک می‌کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.