فیستول مقعدی نامی است که برای اکثر مردم چندان آشنا نیست. در واقع، این یک بیماری است که می تواند در بیماران در هر سن و جنس رخ دهد و نسبتاً مکرر یافت می شود، نه کمتر از سایر اختلالات روده و رکتوم. از آنجایی که فیستول مقعدی روی باسن و نزدیک مقعد ایجاد می‌شود، بیماران اغلب احساس خجالت می‌کنند یا مراجعه به پزشک را به تعویق می‌اندازند، حتی وقتی علائمی را تجربه می‌کنند یا در نتیجه رنج می‌برند.
با این حال، درمان نکردن مشکل به سادگی باعث ایجاد علائم مزمن یا جدی‌تر می‌شود که درمان را برای پزشکان دشوارتر می‌کند و اغلب باعث عوارض بیشتر نیز می‌شود.
فیستول مقعدی در اثر عفونت مزمن در ناحیه مقعد ایجاد می‌شود. می‌توان آن را به عنوان یک تونل باریک توصیف کرد که یک دهانه خارجی در پوست نزدیک مقعد را با یک دهانه داخلی در کانال مقعد متصل می‌کند. این می‌تواند در اطراف مقعد و باسن رخ دهد و به طور کلی شبیه یک برآمدگی قرمز و متورم است که اغلب با چرک پر شده است. فیستول مقعدی را می توان به ۲ نوع اصلی تقسیم کرد:
فیستول مقعدی ساده فیستول نسبتا کم عمقی است و به سختی از اسفنکتر مقعدی عبور می‌کند و درمان را نسبتاً ساده و بدون عارضه می کند.
فیستول های پیچیده مقعدی می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند. به عنوان مثال، ممکن است کاملاً عمیق باشند یا ممکن است یک مسیر منحنی از دهانه داخلی به بیرونی داشته باشند یا ممکن است یک دهانه داخلی داشته باشند اما به چندین مسیر و دهانه خارجی منشعب شوند و غیره. همه این عوامل باعث ایجاد مقعدی پیچیده می شوند. درمان فیستول سخت تر و پیچیده تر است.
فیستول مقعدی در اثر التهاب، انسداد و عفونت باکتریایی غدد مقعدی ایجاد می‌شود که گاهی از روده منشأ می‌گیرد و از دهانه داخلی کانال مقعد وارد می‌شود. همانطور که عفونت و انسداد رشد می کند، تجمع باکتری باعث تشکیل بافت عفونی و چرک در نزدیکی آن می‌شود.
با تجمع چرک، به تدریج راه خود را از طریق لایه‌های عضلانی باز می‌کند تا جایی که حفره‌ای بین کانال مقعد و پوست سطحی نزدیک مقعد ایجاد می‌کند تا بتواند تخلیه شود و در نتیجه فیستول مقعدی ایجاد می‌شود. گاهی اوقات فیستول نتیجه آبسه پری مقعدی است که با جراحی تخلیه شده است.
علائم فیستول مقعدی ترشح و درد در ناحیه مقعد و گاهی خونریزی است. این علائم مشابه علائمی است که با هموروئید تجربه می شود، بنابراین برای اطمینان از تشخیص و درمان مناسب، باید یک معاینه توسط پزشک انجام شود.
فیستول های مقعدی به خودی خود بهبود نمی یابند و اغلب مشکلاتی مزمن هستند. برای درمان فیستول مقعدی، به حداقل رساندن احتمال عود و جلوگیری از بی اختیاری مدفوع، انجام جراحی یا لیزر توسط متخصص ضروری است.
درمان جراحی فیستول مقعدی بسته به نوع فیستول و علائم تجربه شده می تواند به روش های مختلفی انجام شود. میزان موفقیت، احتمال عود و مزایا و معایب هر روش بر این اساس متفاوت است. پزشک همه عوامل را در نظر می‌گیرد و مناسب ترین درمان جراحی را برای بیمار انتخاب می‌کند. برخی از علائم شایع فیستول مقعدی:
فیستول (anal fistula) را اگر بخواهیم ساده تعریف کنیم، بافت های گوناگون ناحیه مقعد را در نظر بگیرید. این بافت ها در حالت عادی از یکدیگر جدا هستند. از طرفی غدد مختلفی در ناحیه ی مقعد وجود دارند که ترشحات خود را به درون کانال مقعد می‌ریزند.
اگر خروجی یکی از غدد مسدود شود، چرک و عفونت به وجود می آید. این چرک و عفونت می تواند گسترش یابد و به شکل کانالی باریک در آید که دو سر آن باز است به طوری که دو بافت جداگانه ی مقعد را به یکدیگر متصل می‌کند و یک سر این کانال باریک به سطح پوست اطراف مقعد راه باز می‌کند و چرک و عفونت ها از آن بیرون می‌زند.
معمولا علت اصلی چنین وضعیتی آبسه است اما دلایل دیگری هم وجود دارند که زمینه ساز این مشکل هستند. مثل انواع بیماری های عفونی و گوارشی.
فیستول مقعدی به خودی خود بهبود نمی‌یابد و اغلب مزمن است. برای درمان موثر و درمان با احتمال کم عود و بدون احتمال بی اختیاری، انجام عمل جراحی ضروری است. اگر احساس درد یا ترشح چرک در ناحیه مقعد دارید، باید در اسرع وقت برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص فیستول مقعدی معمولا طی مراحل زیر انجام می‌شود:
معاینه فیزیکی: پزشک پوست اطراف ناحیه مقعد را برای بررسی قرمزی، چرک، خونریزی و غیره معاینه می کند.
MRI: اگر مشکوک به فیستول پیچیده باشد یا یافتن فیستول دشوارتر باشد، ممکن است پزشک شما یک اسکن MRI را در نظر بگیرد تا دید بهتر و واضح تری از مجرای فیستول بین دهانه های داخلی و خارجی داشته باشد. این به پزشک اجازه می‌دهد تا دقیق ترین و مؤثرترین درمان را ارائه دهد.
در حال حاضر وجود ندارد و فیستول مقعدی فقط با روش‌های جراحی و لیزر قابل درمان است. بسته به محل و پیچیدگی فیستول، چندین روش جراحی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد. اما در اصل، هدف از جراحی برداشتن کامل فیستول مقعد، جلوگیری از عود و محافظت از عضلات اسفنکتر است، زیرا آسیب به این عضلات می‌تواند منجر به بی اختیاری مدفوع شود.
جراحی فیستولوتومی: فیستول های مقعدی ساده را می توان با جراحی باز (فیستولوتومی یا فیستولکتومی) درمان کرد. در فیستولوتومی، جراح بریدگی کوچکی در دهانه داخلی فیستول ایجاد می‌کند تا تمام چرک و بافت عفونی را خراش دهد و تخلیه کند. فیستولکتومی شامل برداشتن کامل بافت فیستول است. زخم به طور طبیعی با رشد بافت جدید و پر کردن شکاف به حال خود رها می‌شود. حدود یک ماه طول می کشد تا این بافت بهبود یابد. فیستولکتومی حدود ۹۰٪ درصد بهبودی را با احتمال عود فقط ۱۰٪ فراهم می‌کند. با این حال، این روش می‌تواند منجر به عوارض جانبی شود.
اگر پزشک مهارت کافی نداشته باشد و عضلات اسفنکتر بیش از حد بریده شوند، ممکن است بی اختیاری مدفوع را تجربه کنند. به همین دلیل انجام عمل جراحی توسط یک پزشک بسیار ماهر و با تجربه بسیار حیاتی است.
در مورد فیستول های عمیق یا چند راهه، مجرای فیستول را نمی توان به طور کامل برداشت، زیرا برای برداشتن بیش از حد عضله اسفنکتر نیاز به بی اختیاری مدفوع دارد. به همین دلیل، روش های جراحی دیگری ضروری است:
جراحی با روش لیفت (Ligation of Intersphincteric Fistula Tract): عملی است برای بستن دهانه داخلی فیستول به منظور جلوگیری از ورود باکتری‌های داخل مقعد به داخل حفره. این نوع جراحی به اسفنکتر مقعد آسیب نمی‌رساند و بیماران می‌توانند مطمئن باشند که پس از جراحی دچار مشکل بی اختیاری نخواهند شد.
روش نخ ستون Seton Placemen: شامل قرار دادن یک رشته ابریشم یا لاتکس (seton) در فیستول برای کمک به تخلیه عفونت است. ستون به تدریج سفت می‌شود و فیستول پشت آن کوچک و کوچکتر می شود و به بدن اجازه می‌دهد تا به تدریج زخم را ترمیم کند. با این روش، اگرچه ستون ها به آرامی اسفنکتر مقعد را برش می‌دهند، به گونه ای انجام می‌شود که بدن زمان لازم برای ترمیم بافت را به تدریج و به طور مداوم در طول عمل داشته باشد و در نتیجه از بی اختیاری مدفوع جلوگیری شود.
