ارزش گذاری با P/E یکی از روش های رایج ارزش گذاری در بورس اوراق بهادار است. به طور کلی از روش های زیادی برای ارزش گذاری شرکت ها استفاده می شود و هر روشی هم با توجه به متغیرهای مورد استفاده در آن، برآورد خاصی را از شرکت ارائه می نماید اما آنچه از اهمیت فراوانی در بین سرمایه گذاران برخوردار است روشی است که بر اساس آن بتوان با توجه به متغیرهای موجود و در دسترس حداقل ارزشی را از سهم برآورد کرد چرا که سرمایه گذار با برآورد ارزش سهم و سپس مقایسه آن با قیمت روز سهم به این نتیجه می رسد که سهم را بخرد و یا بفروشد. به عنوان مثال اگر سرمایه گذار با تحلیل به این نتیجه برسد که ارزش سهم 800 تومان، ولی قیمت سهم در بازار 600 تومان است پس این سهم گزینه مناسبی برای خرید می باشد ولی اگر برعکس، قیمت سهم در بازار 800 تومان و ارزش ذاتی سهم 600 تومان باشد سهم بالاتر از ارزش معامله می شود و گزینه مناسبی برای خرید نیست.
در این مقاله یکی از معیارهایی که سرمایه گذاران برای برآورد قیمت سهم در بازار سرمایه مورد استفاده قرار میدهند را بررسی میکنیم. پس تا انتهای این مقاله با من همراه باشید تا ضمن یک تعریف کامل از p/e با کاربردهای آن در بازار سرمایه آشنا شوید و بتوانید سهمی که دارای شرایط بنیادی مناسبی است را در بازار خریداری کنید و یا حداقل از خرید سهامی که نسبت p/e مناسبی ندارند پرهیز کنید و در دام نوسان گیران نیفتید.
نسبت p/e یکی از ساده ترین و در عین حال کاربردی ترین شاخص ها برای نشان دادن عملکرد بازار بورس اوراق بهادار در قیاس با بازارهای منطقه و یا عملکرد یک شرکت در قیاس با دیگر شرکت ها در بازار است. نسبت قیمت به درآمد که در ارزش گذاری با P/E از آن استفاده می شود از تقسیم آخرین قیمت بر سود شرکت بر حسب ttm (در گذشته از سود پیش بینی شده شرکت برای محاسبه این نسبت استفاده میکردند اما در حال حاضر از سود 12 ماه گذشته شرکت استفاده می شود) به دست می آید و سرمایه گذاران با توجه به این نسبت ارزیابی هایی را در خصوص ارزش ذاتی سهم بدست می اورند.
نسبت P/E بیانگر این است که قیمت سهم شرکت در حال حاضر چند برابر سود 12 ماهه آن شرکت است یا به عبارت دیگر اگر سود 12 ماه گذشته شرکت عددی باشد و این عدد برای دوره آینده هم تکرار شود و این سود در مجمع تقسیم شود چند سال طول می کشد تا این رقم به قیمت فعلی سهام شرکت برسد. به عنوان مثال اگر p/e شرکتی برابر 20 باشد یعنی سرمایه گذار حاضر است به ازای 1 ریال سود شرکت 20 ریال پرداخت کند. حال اگر این نسبت برابر 40 باشد نشان دهنده این است که سرمایه گذار حاضر است به ازای هر 1 ریال سود شرکت 40 ریال پرداخت کند. به نظر شما ریسک سرمایه گذاری در کدامیک بیشتر است؟؟؟ در ارزشگذاری با P/E قرار است این موضع را مشخص کنیم و اینکه با توجه به معیارهای ذکر شده کدام شرکت ارزش خرید دارد.
در ارزش گذاری با P/E ، نسبت P/E هر سهم در واقع انتظار سرمایه گذار از چشم انداز آینده شرکت برای رشد و توسعه است. به عنوان مثال اگر شرکتی چشم انداز مناسبی برای آینده داشته باشد سرمایه گذاران حاضر به خرید سهام شرکت هستند. نسبت p/e معمولا نشان دهنده نظر سرمایه گذاران بازار درباره شرکت است و عموما برای شرکت های خوب و رو به رشد مقدار بالاتر و نشان دهنده این است که بازار به این شرکت ها خوش بین است و بر این باور است که شرکت توانایی رشد سود یا افزایش قیمت سهام را دارد. به همین طریق شرکت هایی که بازار دید مثبتی به آنها ندارد عموما نسبت P/E پایینی دارند زیرا بازار به رشد سود آوری این شرکت ها یا افزایش قیمت سهام آن ها در آینده بدبین است.
سود سهام فولاد مبارکه در سال 99 بر اساس آخرین گزارش شرکت با سرمایه 29300 میلیارد تومانی 112 تومان است. قیمت فعلی سهم ( تاریخ 14 تیر ) برابر 1025 تومان می باشد. این یعنی p/e= 9.15 می باشد. خب ایا در حال حاضر ما باید از این نسبت در تحلیل استفاده کنیم؟ پاسخ خیر است چرا که گفتیم سودی که در این نسبت استفاده شده مربوط به 12 ماه گذشته است و گذشته نگر است. ما باید از سود تحلیلی در این نسبت استفاده کنیم. فرض کنیم که فولاد مبارکه در سال 1400 حدود 200 تو.مان سود بسازد. با این قیمت پس p/e تحلیلی فولاد مبارکه برابر 5 است. البته برای سایر شرکت ها هم باید به همین صورت تحلیل کنیم. یعنی سود تحلیلی شرکت را با استفاده از حاشیه سود خالص و ناخالص بدست آوردیم ( مراجعه کنید به کتاب به بورس خوش امدید فصل 9 و 10 ) و سپس p/e تحلیلی را بدست آوریم و پیش بینی کنیم که ایا سهام شرکت ارزش خرید دارد یا خیر.
با توجه به موضوعات گفته شده p/e می تواند نشان دهنده سطح ریسک شرکت نیز باشد یعنی سرمایه گذاری که سهام با p/e بالا را صرفا به دلیل چشم انداز آینده و انتظار افزایش سود میخرد وارد یک معامله با ریسک بالا شده است چرا که از این معامله انتظار بازدهی بالا را نیز دارد. واژه ریسک از این بابت عنوان می شود که ممکن است سود مورد نظر سرمایه گذار هیچ وقت محقق نشود و در نتیجه قیمت سهام شرکت نیز به شدت کاهش پیدا کند ولی این موضوع در خصوص شرکت هایی با p/e پایین، آنچنان تاثیری نخواهد داشت. به عنوان مثال اگر سرمایه گذاری سهامی با p/e بالا را خریداری کند در روزهای رکودی و نزولی بازار انتظار کاهش قیمت زیادی از سهم می رود ولی اگر سرمایه گذار سهام با p/e مناسب را خریداری کند حتی در روزهای منفی هم دغدغه ای برای کاهش قیمت سهم نخواهد داشت.
در ارزشگذاری شركت ها با P/E يكي از مهم ترين موضوعاتي كه مطرح مي شود ميانگين p/e بازار سهام است. ميانگين p/e بازار سهام به طور كل نشان ميدهد كه ميانگين قيمت در بازار چند برابر سود آن است و زماني كه بازار حالت صعودي داشته باشد و شاهد ورود نقدينگي در بازار باشيم ميانگين p/e بازار افزايش مي يابد و در حالت نزولي بازار هم اين ميانگين كاهش مي يابد. پس اين نسبت همبستگي مثبت با توجه به قيمت سهام شركت ها و تغييرات ميزان سود آوري شركت ها دارد. در سايت tse.ir و در قسمت اطلاعات بازار ( انتشارات) گزارش عملكرد بازار منتشر شده است كه شامل ماهانه و سالانه مي باشد. در گزار عملكرد ماهانه اي كه منتشر مي شود ميتوانيد p/e بر حسب ttm ( نسبت قيمت به درامد بر اساس سود ١٢ ماه گذشته شركت را مشاهده كنيد.
برای تعیین یک مقدار مناسب برای P/E بازار، در مرحله اول باید نرخ سود بانکی را بررسی کرد. به عنوان مثال اگر نرخ سود بانکی 15 درصد باشد میتوان گفت P/E یک سرمایه گذاری بدون ریسک برابر 6.6 واحد می باشد. اگر نرخ سود بانکی 20 درصد باشد پس نسبت P/E در بازار برابر 5 واحد می باشد. از انجا که در چند سال اخیر نرخ سود بانکی در کشور 20 درصد می باشد پس P/E بدون ریسک را باید 5 در نظر گرفت. حال اگر بخواهیم P/E بازار سهام را بررسی کنیم به این نتیجه میرسیم که باید بالاتر از P/E بدون ریسک باشد و مقادیر بالاتر از 6.6 باید برای خرید سهام انتخاب شود. به طور معمول P/E بازار سهام 1.5 الی 2 واحد بالاتر از P/E بدون ریسک انتخاب می شود. به عنوان مثال اگر نرخ سود بانکی 20 درصد باشد P/E بدون ریسک بازار برابر با 5 می شود حال با در نظر گرفتن 1.5 الی 2 واحد بالاتر، P/E بازار در محدوده 6.5 الی 7 واحد می شود و سرمایه گذاران برای خرید سهام کم ریسک تر بازار باید محدوده های مد نظر را برای خرید انتخاب کنند.
در ارزش گذاری سهم با استفاده از تحلیل بنیادی سعی می شود که با استفاده از صورت های مالی شرکت ها سود تحلیلی هر سهم (EPS تحلیلی) به دست آمده و پس از آن با ضرب این سود در نسبت P/E، ارزش ذاتی سهم به دست بیاید البته استفاده از P/E صنعت، حدود تقریبی قیمت انتظاری سهم را مشخص میکند. یعنی سرمایه گذار باید با استفاده از متغیرهای اثرگذار بر فروش و بهای تمام شده شرکت ابتدا سود تحلیلی را بدست آورد و سپس اقدام به ارزشگذاری کند.
به عنوان مثال فرض کنید تحلیلگری سود شرکت فولاد مبارکه را در سال 1400 در محدوده 250 تومان تحلیل کند. در مرحله بعدی باید یک P/E به سهم اختصاص دهد. از انجا که سهامی مانند فولاد مبارکه معمولا در P/E هایی محدوده بدون ریسک معامله می شود میتوان P/E برابر 6 الی 7 را برای سهم مد نظر قرار داد. با این وجود ارزش ذاتی فولاد مبارکه با P/E=6 بر اساس فرمول زیر به دست می آید.
ارزش ذاتی سهم= سود تحلیلی شرکت در سال جاری * نسبت P/E
ارزش ذاتی سهم = 250*6= 1500
یکی از موضوعات قابل توجه در تحلیل بنیادی شرکت ها و از طرفی ارزش گذاری آن مقدار p/e شرکت ها است. اگر P/E شرکتی بالاتر از میانگین بازار و یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها و سالهای آینده انتظارات زیادی از سهام شرکت دارد و باید سود های فزاینده ای ایجاد کند و تا زمانی که انتظارات مثبت در خصوص سود شرکت وجود دارد این نسبت رشد میکند تا اینکه به سطح آستانه خود برسد بعد از آن هر ساله با افزایش سود شرکت و تعدیل های مثبت پی در پی نه تنها P/E شرکت افزایش نمی یابد بلکه روند نزولی را طی میکند و در نهایت به سطحی می رسد که بازده معقولی را برای سهام شرکت ارائه میدهد. در این وضعیت قیمت سهام شرکت نیز در محدوده معینی نوسان داشته و دیگر مانند قبل روند رو به رشدی را تجربه نمی کند مگر اینکه در آینده شرایط تغییر کند.
در راستای مثال بالا فرض کنید که یک سهم با سود 200 تومانی در محدوده های 2000 تومان معامله می شود ( یعنی سهم با P/E=10 در بازار معامله می شود) با نگاهی به هم گروهی های سهم میبینید که میانگین P/E صنعت مورد نظر برابر 7 است. حال برایتان سوال پیش می اید که چرا این شرکت 3 واحد P/E بالاتری دارد. علت را بررسی میکنید و میبینید که شرکت قرار است محصول جدیدی را وارد بازار کند که موجب افزایش فروش آن و افزایش سود آن می شود. این یعنی سرمایه گذاران برای سودی که در آینده شرکت قرار است بسازد P/E بالاتری را اختصاص داده اند. یعنی اگر سود شرکت در آینده افزایش یابد دیگر شاهد افزایش قیمت سهم نخواهیم بود و این سهم اصطلاحا افزایش قیمت را پیشخور کرده است.
برای مثال می توان سهام گروه خودروسازی را نام برد. انتظارات سرمایه گذارن برای شرکت های این صنعت در جهت افزایش عایدی بسیار بالا است که این میتواند همگام با قراردادهای جدید با شرکت های خارجی، توسعه خطوط تولید در کشور، امکان صادرات و … باشد و همین عامل موجب شده که اقبال زیادی برای این گروه به وجود آید و سهام شرکت های این گروه با P/E های بالایی در بازار معامله شوند. حال در نظر بگیرید با توجه به چشم انداز مثبت سرمایه گذاران به صنعت خودروسازی و افزایش تقاضا برای سهام یکی از شرکت های این گروه مانند ایران خودرو، P/E سهم به صورت غیر عادی افزایش یابد و به عدد 30 برسد.
پس در این شرایط سرمایه گذار انتظار دارد سود هر سهم شرکت در آینده افزایش یابد و با تعدیلات پی در پی همراه باشد تا بتواند افزایش قیمت سهم را جبران کرده و موجب تعدیل P/E شود اما اگر این اتفاق نیفتد و سود شرکت در میان مدت تغییر نکند همین عامل موجب نارضایتی سرمایه گذاران از وضع موجود و فروش سهام و در نتیجه کاهش P/E می شود.
در ارزش گذاری شرکت ها سرمایه گذاران از P/E های مختلفی استفاده میکنند که در این قسمت در خصوص برخی از آن توضیح میدهیم.
فرض کنید سود هر سهم شرکتی 100 تومان و قیمت سهم 800 تومان باشد. در این حالت سهم با P/E=8 در بازار معامله می شود. حال فرض کنید سود تحلیلی هر سهم در سال آینده 200 تومان برآورد شود و قیمت سهم در بازار در محدوده 1600 تومان باشد. در این حالت باز هم سهم با P/E=8 معامله می شود و این روند را برای چند سال داشته باشیم. این نشان میدهد که سهم همیشه تمایل دارد در محدوده P/E تاریخی خود معامله شود. حال با فرض تغییرات سود شرکت باز هم محدوده معاملاتی سهم در محدوده P/E تاریخی خود خواهد بود؛ یعنی اگر برآورد سود شرکت برای سال آینده 300 تومان باشد باز هم سهم با p/e=8 در بازار و با ارزش 2400 تومان معامله خواهد شد. البته این موضوع را هم مد نظر داشته باشید در صورتی که روند سود سازی شرکت به کلی تعییر کند و شاهد رشد فروش شرکت و افزایش سود آن به مرور زمان باشیم شرکت از p/e تاریخی به p/e رشدی تغییر خواهد کرد.
بسیاری از شرکت هایی که در بازار سرمایه معامله می شوند همواره با p/e میانگین،p/e بدون ریسک بازار معامله می شوند. برای بسیاری از شرکت های پتروشیمی و فلزات اساسی که در بازار معامله می شوند شاهد این موضوع هستیم. از طرفی نکته دیگری که در این خصوص وجود دارد این است که بسیاری از شرکت هایی که در گروه فلزی و پتروشیمی در حال معامله هستند روند سود آنها در طی سالیان مختلف درصد کمی کاهش و یا افزایش پیدا میکند و از آنجا که سرمایه گذار چشم انداز مناسبی برای سهام این شرکت ها متصور نیست به آن p/e بالایی نمیدهد. به عنوان مثال فرض کنید که سود یک شرکت پتروشیمی در سال 94 برابر 200 تومان، در سال 95 برابر با 210 تومان، در سال 96 برابر 195 تومان و در سال97 برابر با 220 تومان باشد. همانطور که مشاهده میکنید در سود شرکت در طی چند سال گذشته تغییرات زیادی وجود نداشته است و به همین دلیل سرمایه گذار در وضعیت فعلی چشم انداز مناسبی از افزایش سود شرکت ندارد و به همین دلیل تمایلی ندارد که p/e بالایی به شرکت بدهد و میتوان گفت که p/e سهم در ارزش گذاری به اندازه p/e بدون ریسک بازار یعنی معادل 5 با فرض سود 20 درصد بانکی خواهد بود. یعنی اگر سرمایه گذار برای سال جاری برآورد کند که سود تحلیلی شرکت 230 تومان است باید آن را در p/e تحلیلی معادل 5 ضرب کند و بدین صورت ارزش شرکت 1150 تومان خواهد شد.
شرکت های رشدی به شرکت هایی گفته می شود که سود آن در طی بازه های زمانی مختلف افرایش می یابد. فرض کنید شرکتی در گزارش 3 ماهه خود سود 30 تومانی و در گزارش 6 ماهه خود سود 75 تومانی و در گزارش 9 ماهه خود سود 110 تومانی آنهم به صورت عملیاتی بسازد. با نگاهی به فروش شرکت میتوان به این نتیجه رسید که مقدار فروش شرکت افزایش یافته است و میتوان انتظار افزایش بیشتر آن را در آینده نیز داشت. از آنجایی که فروش مقداری شرکت در حال افزایش است میتوان به این نتیجه رسید که شرکت چشم انداز مناسبی در آینده دارد. حال افرایش مقداری فروش می تواند به دلیل پیدا کردن بازار جدید و همگام با آن افزایش ظرفیت تولید و یا حتی طرح های توسعه ای شرکت باشد. با در نظر گرفتن این موضوعات سرمایه گذار چشم انداز مناسبی برای شرکت در نظر می گیرد و به همین دلیل p/e سهم همگام با افزایش تقاضا برای خرید سهم افزایش می یابد. خب حال باید بدانید که چرا شرکتی که قبلا با p/e=6 در بازار معامله می شود در حال حاضر با p/e=10 در بازار معامله می شود. البته این نکته را هم مد نظر داشته باشید که شرکت هایی که در آن سفته بازی توسط عده ای اتفاق می افتد p/e آن به شدت افزایش می یابد و اگر همراه با افزایش قیمت شاهد تفییر خاصی در گزارش های بنیادی نباشیم شاهد کاهش p/e سهم بعد از رشد قیمت اخیر و خارج شدن سفته بازان از سهم خواهیم بود.
گاهی در کلاس های آموزشی تحلیل بنیادی این سوال ایجاد می شود که مفهوم P/E منفی چیست و چرا گاهی سرمایه گذاران از سهام این شرکت ها استقبال میکنند. در پاسخ باید گفت زمانی که سود آوری شرکتی منفی باشد مخرج کسر (EPS) منفی شده و همین باعث می شود که نسبت P/E منفی شود. اما استقبال سرمایه گذاران از سهام برخی از شرکت ها که داری P/E منفی می باشد صرفا به دلیل وضعیت عملیاتی شرکت و یا به اصطلاح تحلیل بنیادی نیست. ممکن است سرمایه گذاران صرفا با تحلیل تکنیکال به خرید سهام شرکت اقدام کرده و تحلیل بنیادی شرکت برایشان مهم نباشد و صرفا به دلیل موقعیت خوب تکنیکال، سهام این شرکت را خریداری کرده اند. حال سوال اين است كه آيا سهام داراي p/e منفي را خريداري كنيم يا خير كه در اين مقاله در خصوص آن توضيح داده شده است.
در ارزشگذاری سهام شركت با استفاده از تحليل بنيادي گفتيم كه معيار p/e يكي از معيارهاي ارزشگذاری سهم هستند. اما سوال اين است كه سهام با p/e بالا را خريداري كنيم يا p/e پايين را. در صفحه هر نماد در سايت tsetmc معمولا p/ e هر نماد نوشته شده است كه معمولا سرمايه گذاران از اين p/e براي ارزيابي سهام استفاده ميكنند كه كار نادرستي است چرا كه p/e نمايش داده شده در صفحه هر نماد، بر اساس سود شركت بر مبناي ttm است ( سود ١٢ ماه گذشته شركت : به عنوان مثال گزارش ٣ ماهه ابتداي سال ٩٧ منتشر شده است. بنابراين سود شركت بر اساس ttm حاصل جمع ٣ ماهه اول سال ٩٧ و ٩ ماهه پاياني سال ٩٦ است. حال اگر در هر دوره اي باشيم سود شركت بر اساس ttm به روش گفته شده به دست مي آيد. بنابراين p/e درج شده در هر نماد از تقسيم قيمت روز سهم بر سود شركت بر اساس ttm به دست مي آيد و نمي تواند معياري براي ارزش گذاري سهم بر مبناي p/e باشد. براي بدست آورن p/e واقعي سهم بايد در ابتدا سود تحليلي سهم را با توجه به متغيرهاي شركت در آينده به دست آورد و سپس با تقسيم قيمت روز سهم بر سود تحليلي شركت p/e آن را محاسبه كرد و بررسي كرد كه ايا قيمت سهم در محدوه فعلي براي سرمايه گذاري مناسب است يا خير.
یکی از مزایای نسبت P/E در تحلیل بنیادی این است که به راحتی میتوان سهام شرکت ها را با یکدیگر مقایسه کرد. این مقایسه نیز محدوده به شرکت هایی می شود که در یک گروه و یا صنعت خاص قرار دارند و نمیتوان شرکت هایی که در صنایع مختلف فعالیت دارند را با هم مقایسه کرد. به عنوان مثال شرکت ختوقا در گروه خودروسازی با P/E=15 را نمی توان با شرکت ثعمرا در گروه ساختمانی مقایسه کرد و به یک نتیجه درست رسید. حال برای شرکت های دیگر در صنایع مختلف هم همین شرایط وجود دارد. هر سهمی برا باید با سهامی مورد مقایسه قرارداد که دارای محصولات تقریبا مشابهی می باشد. یعنی حتی مقایسه یک سهم از گروه خودرو که فعالیت آن تولید خودرو می باشد با شرکتی که فعالیت آن تولید قطعات خودرویی می باشد هم متفاوت است.
مختصری از کتاب ” به بورس خوش آمدید “
تالیف” مهدی افضلیان
اطلاعات بیشتر در مورد کتاب در لینک
