بنگلادش یک کشور پرجمعیت در جهان است و بخش بهداشت و درمان این کشور نسبتا ضعیف است؛ اما روز به روز در حال بهبود است.
این مطالعه بر سفرهای پزشکی عمدی از بنگلادش به خارج تمرکز دارد و عوامل مهمی را که در ترجیح درمان پزشکی خارجی توسط بیماران بنگلادشی تاثیرگذار هستند، بررسی می‌کند.
در این مطالعه، نمونه‌گیری راحتی غیر احتمالی و پرسشنامه‌های ساختار یافته برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است.
برخی از ابزارهای آماری ضروری برای اثبات فرضیه‌ها استفاده می‌شوند.
مطالعه به طور قطعی نشان داد که افراد از بنگلادش برای درمان‌های قلبی عروقی، دندانپزشکی، ناباروری/IVF و سرطان به کشورهای خارجی سفر می‌کنند و این موارد به عنوان مهم‌ترین درمان‌های پزشکی شناسایی شدند که بیماران را به انتخاب یک کشور خاص ترغیب می‌کنند.
در دسترس بودن پزشکان و کیفیت خدمات بهتر، امکانات و خدمات پزشکی کافی، هزینه درمان و بهداشت، ایمنی، امنیت و مکان‌های گردشگری پزشکی جذاب، از مهم‌ترین عواملی هستند که افراد را به دنبال خدمات پزشکی خارج از کشور می‌کشاند.
طبق سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بیماری‌های مزمن بزرگترین علت مرگ در جهان هستند. در سال 2016، تنها بیماری قلبی ایسکمیک جان 9.43 میلیون نفر را گرفت، و برای بیماری‌های قلبی عروقی، سالانه 17.9 میلیون مرگ در سراسر جهان رخ می‌دهد. انواع سرطان، اختلالات ریوی و دیابت از جمله بیماری‌های مزمن اصلی هستند که سالانه بیشترین مرگ و میر را به همراه دارند. تنها سرطان ریه در سال 2018 جان تقریباً 1.7 میلیون نفر را گرفت، در حالی که سرطان کبد جان نزدیک به 782 هزار نفر را گرفت (Elflein، 2020). در جنوب آسیا، بیماری‌های قلبی عروقی، تنفسی و نوزادان، از جمله آسفیکسی و ترومای هنگام تولد، سپسیس و عفونت‌های نوزادان و عوارض زایمان زودرس، به ترتیب تعداد کل جان‌های از دست رفته، اصلی‌ترین علل مرگ در جهان هستند. بیماری‌های عفونی و انگلی، و همچنین اختلالات مادر، پری‌ناتال و تغذیه‌ای، در سه دسته قابل انتقال، غیرقابل انتقال (مزمن) و آسیب‌ها قرار می‌گیرند. عفونت‌های قابل پیشگیری علت اصلی مرگ و ناتوانی هستند. عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه، اسهال و سرخک مسئول بیش از دو سوم از تقریباً 3.7 میلیون مرگ کودکان جنوب آسیا در سال 2000 بودند.
هند به عنوان دومین کشور پرجمعیت مبتلا به ایدز و اچ‌آی‌وی در جهان، همچنان با چالش‌های جدی بهداشتی مانند شیوع بالای سل و هپاتیت مزمن دست و پنجه نرم می‌کند. آمارها نشان می‌دهند که حدود 63 درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های عفونی در این منطقه، در کودکان زیر پنج سال رخ می‌دهد (Zaidi و همکاران، 2015). این وضعیت بحرانی، فشار مضاعفی بر سیستم‌های بهداشتی کشورهای منطقه از جمله بنگلادش وارد می‌کند.
سیستم بهداشت عمومی بنگلادش با کمبود شدید منابع مالی، نیروی انسانی متخصص و تجهیزات پزشکی مواجه است و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای رو به رشد جمعیت باشد. از سوی دیگر، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت سلامت و دسترسی به خدمات پزشکی باکیفیت، باعث شده است که بسیاری از بیماران بنگلادشی به دنبال درمان در کشورهای دیگر باشند.
گردشگری پزشکی به عنوان یک پدیده جهانی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه با سیستم‌های بهداشتی ضعیف‌تر، به سرعت در حال گسترش است. بیماران بنگلادشی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بسیاری از آنها برای دریافت درمان‌های تخصصی و باکیفیت به کشورهای همسایه‌ای مانند هند، مالزی، سنگاپور و تایلند سفر می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد که بیماران بنگلادشی علاوه بر کیفیت درمان، به عواملی مانند هزینه‌های پایین‌تر، دسترسی آسان به خدمات و امکانات رفاهی بهتر در کشورهای مقصد نیز توجه دارند. به عنوان مثال، رحمان (2019) در مطالعه خود نشان داد که کلکته به دلیل امکانات خرید و تفریح، مقصد محبوب بسیاری از بیماران بنگلادشی است.
در تحقیق Alom (2019) نشان داد که مالزی به تدریج در حال تبدیل شدن به یکی از مقاصد ترجیحی برای گردشگران پزشکی بنگلادشی است. به دلیل کمبود اعتماد به پزشکان محلی و ضعف در سیستم تشخیصی، هر سال حدود 700,000 بنگلادشی برای دریافت مراقبت‌های پزشکی به خارج از کشور سفر می‌کنند و حدود 3.5 میلیارد دلار هزینه می‌کنند.
در واقع، با توجه به تحقیقات Zahid (2019)، تعداد فزاینده‌ای از شهروندان بنگلادشی به دنبال دریافت مراقبت‌های پزشکی با کیفیت‌تر به کشورهای دیگر سفر می‌کنند. در بنگلادش، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، و همچنین کلینیک‌ها خدمات بهداشتی را ارائه می‌دهند؛ اما سیستم بهداشتی این کشور، چه برای اقشار فقیر و چه برای ثروتمند، با چالش‌های جدی مواجه است. در مقابل، هند و تایلند با پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه دانش و تجربه پزشکان، فناوری‌های نوین پزشکی و ایجاد بیمارستان‌ها و سازمان‌های مدیریت سلامت با استانداردهای بالا، به مقاصد جذابی برای گردشگری پزشکی تبدیل شده‌اند.
به منظور بهبود وضعیت بهداشت و درمان در بنگلادش، همکاری‌های تکنولوژیکی با بیمارستان‌های پیشرفته و پیاده‌سازی مدل‌های موفق مدیریت سلامت در کشورهای توسعه‌یافته، امری ضروری است (Mahmood، 2012).
این پژوهش با بررسی ابعاد نظری و عملی گردشگری پزشکی خروجی، به دنبال یافتن راهکارهایی برای ادغام این پدیده در استراتژی‌های توسعه‌ای بنگلادش است. بر این اساس، با تلفیق یافته‌های مطالعات پیشین در حوزه سفرهای درمانی، برخی الزامات کلیدی که باید در سیاست‌گذاری‌های آینده گردشگری پزشکی این کشور مورد توجه قرار گیرند، شناسایی شده‌اند.
بنگلادش به عنوان یکی از کشورهای پرجمعیت و در حال توسعه جهان، با چالش‌های جدی در حوزه بهداشت و درمان مواجه است. فقر گسترده، بلایای طبیعی مکرر مانند سیل‌های فصلی و نابرابری در دسترسی به خدمات بهداشتی، از جمله مشکلات عمده این کشور محسوب می‌شوند. اگرچه در سال‌های اخیر پیشرفت‌هایی در زیرساخت‌های بهداشتی و افزایش تعداد مراکز درمانی مشاهده شده است، اما همچنان مشکلات عدیده‌ای از جمله ازدحام بیش از حد مراکز درمانی، کیفیت پایین خدمات، کمبود نیروی انسانی متخصص و فساد اداری، دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی را با چالش مواجه ساخته است (Ali و Medhekar، 2016).
بنگلادش در طول چهار دهه گذشته، پیشرفت‌های قابل توجهی در بخش بهداشت داشته است. توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، افزایش تعداد مؤسسات پزشکی و آموزشی، و ارتقای کیفیت خدمات از جمله دستاوردهای این کشور محسوب می‌شود. سازمان DGHS با دارا بودن 739 بیمارستان، نقش محوری در ارائه خدمات بهداشتی ایفا می‌کند. همچنین، افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی در بخش‌های دولتی و خصوصی و گسترش مراکز آموزشی، نشان از تلاش‌های دولت برای بهبود وضعیت بهداشت است (DGHS، 2020).
جدول زیر، وضعیت فعلی بخش بهداشت در بنگلادش را به طور خلاصه ارائه می‌دهد:
بیمارستان‌های دولتی بنگلادش با چالش‌های جدی کمبود تجهیزات پزشکی پیشرفته، داروهای حیاتی، امکانات تشخیصی مناسب، پزشکان متخصص و پرستاران ماهر روبرو هستند. با وجود تخصیص بودجه قابل توجهی از سوی دولت به بخش بهداشت، این منابع برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشد جمعیت کافی نیست.
بخش خصوصی نیز با مشکلات خاص خود دست و پنجه نرم می‌کند. کمبود نیروی انسانی متخصص و هزینه‌های بالای خدمات پزشکی، تشخیصی و جراحی از جمله مهم‌ترین چالش‌های این بخش محسوب می‌شود. علاوه بر این، در بین مردم بنگلادش، این باور رایج است که کیفیت خدمات بهداشتی ارائه شده در هر دو بخش دولتی و خصوصی رضایت‌بخش نیست.
مطالعات نشان می‌دهد که کیفیت پایین خدمات بهداشتی، هزینه‌های بالای درمان و عدم دسترسی به برخی داروها از جمله دلایل اصلی افزایش سفرهای درمانی شهروندان بنگلادشی به کشورهای دیگر است. رحمان (2000) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است.
سازمان جهانی بهداشت (WHO)، گردشگری پزشکی را به عنوان سفر افرادی به کشورهای دیگر برای دریافت خدمات درمانی تعریف می‌کند. این پدیده که گاه با عنوان گردشگری سلامت یا سفر سلامت نیز شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است.
در گذشته، این اصطلاح بیشتر برای توصیف افرادی به کار می‌رفت که از کشورهای در حال توسعه به مراکز پزشکی پیشرفته در کشورهای توسعه‌یافته سفر می‌کردند تا به درمان‌هایی دسترسی پیدا کنند که در کشور خودشان در دسترس نبود (هورویتز و همکاران، 2007). با این حال، با گسترش این پدیده، تعریف گردشگری پزشکی نیز گسترده‌تر شده است.
گزارش شرکت دلویت در سال 2008، به طور مفصل به گردشگری پزشکی ورودی پرداخته است. گردشگری پزشکی ورودی به معنای سفر بیماران خارجی به یک کشور برای دریافت خدمات درمانی است. در مقابل، گردشگری پزشکی خروجی به سفر بیماران از یک کشور به کشور دیگر برای دریافت خدمات پزشکی اطلاق می‌شود. بنابراین، مسافرت پزشکی خروجی وضعیتی است که در آن بیماران به دلایل مختلفی مانند دسترسی به فناوری‌های نوین پزشکی، هزینه‌های کمتر، یا کیفیت بالاتر خدمات، کشور خود را برای درمان ترک می‌کنند (مجله گردشگری پزشکی، 2019).
مسافرت پزشکی خروجی، به عنوان یک پدیده رو به رشد در حوزه سلامت، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. این عوامل را می‌توان به دو دسته کلی فشارآور و جذاب تقسیم کرد.
بیماران بنگلادشی به دلایل مختلفی از جمله کیفیت بالای خدمات، هزینه‌های مقرون به صرفه، وجود پزشکان متخصص و محیط بهداشتی مناسب، به گردشگری پزشکی روی می‌آورند. حمایت پزشکان متخصص، به ویژه برخورد صمیمانه و حرفه‌ای آنها با بیماران، نقش مهمی در جذب بیماران بنگلادشی دارد. همچنین، وجود بسته‌های خدمات جامع و هزینه‌های درمانی مناسب، از دیگر عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری این بیماران است.
مطالعات اخیر نشان از رشد چشمگیر گردشگری پزشکی بین بنگلادش و هند دارد. خالد (2017) با اشاره به افتتاح خط آهن جدید بین خولنا (خولنا سومین شهر بزرگ بنگلادش پس از داکا و چیتاگونگ است.) و کلکته و سرویس عمومی بین داکا (داکا پایتخت و بزرگترین شهر بنگلادش است.) و کلکته، به بهبود دسترسی و تسهیل سفرهای درمانی بین دو کشور اشاره می‌کند. این امر نشان از آن دارد که زیرساخت‌های حمل‌ونقل، نقش مهمی در تسهیل گردشگری پزشکی ایفا می‌کنند.
چاکرابورتی (2017) با ارائه داده‌های دقیق، به اهمیت بازار بنگلادش برای گردشگری پزشکی هند پرداخته است. بر اساس این مطالعه، شهروندان بنگلادشی در سال 2015-2016 بیش از 58,000 ویزای پزشکی دریافت کرده‌اند و سهم قابل توجهی از بیماران خارجی بیمارستان‌های هند را تشکیل می‌دهند. این آمار نشان‌دهنده تقاضای بالای خدمات پزشکی در هند از سوی بیماران بنگلادشی است.
رحمان (2019) نیز با تأکید بر نقش کمیسیون عالی هند در تسهیل صدور ویزا برای بیماران بنگلادشی، به اهمیت این موضوع در توسعه گردشگری پزشکی پرداخته است. پردازش روزانه حدود 3000 ویزای ویژه برای بیماران، نشان از حجم بالای سفرهای درمانی بین دو کشور دارد.
با توجه به مطالعات انجام شده، می‌توان به این نتیجه رسید که گردشگری پزشکی بین بنگلادش و هند به دلایل مختلفی از جمله:
با توجه به امکانات خرید، تفریح و جاذبه‌های گردشگری کلکته که برای شهروندان بنگلادشی جذابیت بالایی دارد، می‌توان انتظار داشت که این شهر در صدر فهرست مقاصد گردشگری پزشکی بنگلادشی‌ها قرار گیرد. علاوه بر این، تسهیلات ویزای پزشکی، از جمله صدور نسخه‌های پزشکی مورد نیاز توسط پزشکان و برگزاری کلینیک‌های مشاوره و درمان در هند، روند سفر بیماران را تسهیل کرده است.
مطالعات مختلف بر عوامل مؤثر بر انتخاب مقصد گردشگری پزشکی تأکید دارند. سان (2018) هزینه درمان، کیفیت مراقبت، اعتبار بیمارستان و تجربه پزشکان را از مهم‌ترین عوامل مؤثر می‌داند. اجمره و همکاران (2015) نیز به کیفیت بالای خدمات ارائه شده در بخش‌های بین‌المللی بیمارستان‌های هند اشاره می‌کنند.
ماونگ و والش (2014) و انیزه و همکاران (2009) نیز به ترتیب نقش مهم تایلند و مالزی در صنعت گردشگری پزشکی را به دلیل عوامل مختلفی مانند تخصص پزشکی، زیرساخت‌های باکیفیت، ثبات سیاسی و جاذبه‌های گردشگری برجسته کرده‌اند.
لاجوردی (2016) بر این باور است که کیفیت عملیات پزشکی و خدمات به بیماران کمک می‌کند تا مقاصد درمانی خود را انتخاب کنند. کیفیت خدمات یک عامل مهم است که در تصمیم‌گیری برای گردشگری پزشکی فرامرزی نقش دارد.
مطالعات مختلف، عوامل متعددی را در انتخاب مقصد گردشگری پزشکی مؤثر دانسته‌اند. تونتوس و نبی‌اوغلو (2018) نشان دادند که بیماران از کشورهای توسعه‌یافته به دنبال درمان‌های مقرون به صرفه‌تر در کشورهای در حال توسعه هستند. موکوئنا و هارف (2016) نیز بر اهمیت برابری، برتری و کیفیت تسهیلات پزشکی در انتخاب مقصد تأکید کرده‌اند.
موضوعات دیگری مانند هزینه‌های درمان، خدمات جانبی، مسائل فرهنگی و معنوی نیز در تصمیم‌گیری بیماران نقش دارند (موسا و همکاران، 2012). جورج (2009) به سفر بیماران از کشورهای کمتر توسعه‌یافته به کشورهای پیشرفته برای دریافت خدمات بهتر اشاره می‌کند. افروز و حسن‌الزمان (2012) نیز به اهمیت بسته‌های ترکیبی درمان و گردشگری در جذب بیماران اشاره دارند.
کومار و راج (2015) و بورگ و همکاران (2017) با مقایسه هزینه‌های درمان در کشورهای مختلف، به مزیت هزینه‌های پایین در کشورهایی مانند هند و لهستان اشاره کرده‌اند. وجود بسته‌های تور و هتل و ارائه خدمات با کیفیت در بیمارستان‌های هند نیز از دیگر عوامل جذابیت این کشور برای بیماران است.
هزینه یکی از عوامل کلیدی و تعیین‌کننده در تصمیم‌گیری افراد برای سفرهای درمانی محسوب می‌شود. حق و همکاران (2018) با تأکید بر هزینه، کیفیت خدمات و هزینه‌های جانبی، به اهمیت این عوامل در انگیزش افراد برای گردشگری سلامت اشاره کرده‌اند.
با توجه به ضعف امکانات پزشکی در برخی کشورها مانند بنگلادش، بسیاری از بیماران به دنبال کشورهای با امکانات بهتر و هزینه‌های مناسب‌تر هستند. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که عوامل فرهنگی، ارتباطات بین بیماران و ارائه دهندگان خدمات، و همچنین جذابیت‌های گردشگری نیز در انتخاب مقصد گردشگری پزشکی مؤثر هستند (کونور و سریواستاوا، 2019؛ بوچاتون، 2015؛ لنگ، 2007).
کالینز و همکاران (2019) با بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب مقصد گردشگری پزشکی در ایالات متحده، به نقش جذابیت‌های گردشگری، هزینه‌های درمان و کیفیت خدمات اشاره کرده‌اند. این مطالعه نشان می‌دهد که برای رقابت با کشورهای رقیب مانند هند، چین، تایلند، مکزیک و ترکیه، ایالات متحده باید به بهبود کیفیت خدمات و امکانات پزشکی خود بپردازد.
علی و مدیکر (2018) با مقایسه خدمات پزشکی تایلند و بنگلادش، به کیفیت بالاتر خدمات، برخورد حرفه‌ای‌تر پزشکان و زمان انتظار کمتر برای جراحی در تایلند اشاره کرده‌اند. این عوامل باعث شده‌اند تا بسیاری از بیماران بنگلادشی به دنبال دریافت خدمات پزشکی به تایلند سفر کنند.
از سوی دیگر، اسلام و بیسواس (2014) و محمود (2012) به چالش‌های جدی سیستم بهداشت بنگلادش اشاره کرده‌اند. وابستگی شدید به بودجه دولتی، کمبود متخصصان پزشکی، فساد و مدیریت ناکارآمد از جمله مشکلات اصلی این سیستم هستند. این مشکلات باعث شده‌اند تا بسیاری از بیماران بنگلادشی ترجیح دهند برای دریافت خدمات بهتر به کشورهای همسایه مانند تایلند سفر کنند.
علی (2012) با بررسی عوامل مؤثر بر گردشگری پزشکی از بنگلادش به سایر کشورها، به نقش عواملی همچون هزینه‌های بالای درمان، کیفیت پایین خدمات، زمان‌های طولانی انتظار، پیشرفت‌های تکنولوژیکی در کشورهای مقصد، هزینه‌های پایین‌تر حمل و نقل و بازاریابی آنلاین اشاره کرده است.
حسن (2013) نیز با تأکید بر رشد سریع صنعت بهداشت و تلاش بیماران برای کاهش هزینه‌های درمانی، به ظهور پدیده گردشگری سلامت اشاره کرده‌اند. کشورهای آسیایی مانند چین، هند، تایلند و سنگاپور به عنوان مقاصد محبوب گردشگری سلامت شناخته شده‌اند. آنها پتانسیل بنگلادش را برای تبدیل شدن به یک مقصد جدید در این حوزه مورد بررسی قرار داده‌اند.
در این پژوهش، از رویکرد ترکیبی کمی و کیفی برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. داده‌های کمی از طریق یک پرسشنامه آنلاین جمع‌آوری شده‌اند که شامل دو بخش اصلی بود: بخش جمعیت‌شناختی و بخش مربوط به متغیرهای پژوهش. برای جمع‌آوری داده‌های کیفی نیز از مصاحبه و مطالعه اسناد استفاده شده است.
نمونه آماری این پژوهش از طریق نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده و داده‌ها از طریق یک پرسشنامه آنلاین جمع‌آوری شده است. پرسشنامه شامل مقیاس‌های لیکرت پنج‌نقطه‌ای بود که برای سنجش میزان توافق پاسخ‌گویان با گویه‌های پرسشنامه طراحی شده بود. روایی ابزار اندازه‌گیری با استفاده از روش‌های استاندارد تأیید شده است و ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده (0.715) نشان‌دهنده پایایی مناسب ابزار است.
برای غنی‌سازی یافته‌های کمی، از روش‌های کیفی نیز استفاده شده است. مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با مشارکت‌کنندگان کلیدی انجام شده و اسناد مرتبط با موضوع پژوهش نیز مورد بررسی قرار گرفته است. داده‌های کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا کدگذاری و تحلیل شده‌اند.
داده‌های کمی با استفاده از نرم‌افزار SPSS و AMOS تحلیل شده است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از آزمون‌های آماری مناسب استفاده شده است.
از جدول 1 مشاهده می‌کنیم که بیشترین درصد پاسخ‌دهندگان، یعنی 52٪، در گروه سنی 31 تا 45 سال قرار داشتند. 78.3٪ از آنها مرد بودند. از نظر شغل، بیشترین درصد یعنی 29.9٪ در حال حاضر شاغل بودند. 81٪ از پاسخ‌دهندگان هند را برای سفر درمانی ترجیح دادند و بیشترین درصد، یعنی 33.9٪ از بیماران، اطلاعات مربوط به گردشگری پزشکی خروجی را از بستگان خود جمع‌آوری می‌کنند.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که بیماران غالباً از منابع شخصی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنند و هند به عنوان مقصد اصلی درمانی مورد توجه زیادی قرار دارد.
همان‌طور که در شکل مشاهده می‌شود، اکثریت قریب به اتفاق پاسخ‌دهندگان تمایل خود را برای استفاده از خدمات پزشکی خارجی نشان داده‌اند. بر اساس نتایج، 49.77 درصد از شرکت‌کنندگان با این موضوع موافق و 40.72 درصد بسیار موافق هستند. تنها 7.69 درصد از پاسخ‌دهندگان دیدگاه خنثی داشته و 1.81 درصد با این موضوع مخالف بوده‌اند.
شاخص کفایت نمونه (KMO) برابر با 0.739 محاسبه شد که نشان‌دهنده کفایت نمونه برای انجام تحلیل عاملی است. همچنین، آزمون بارتلت با سطح معنی‌داری کمتر از 0.001 رد شد. این امر حاکی از آن است که ماتریس همبستگی نمونه، یک ماتریس واحد نیست و بنابراین داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب هستند.
همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود، تحلیل عاملی نشان داد که پانزده متغیر مورد بررسی به پنج عامل اصلی دسته‌بندی می‌شوند:
لازم به ذکر است که همه متغیرها دارای بار عاملی مناسبی (بیش از 0.5) هستند که نشان‌دهنده اعتبار و پایایی عوامل استخراج شده می‌باشد.
نتایج این تحلیل نشان می‌دهد که عوامل شناسایی شده، شاخص‌های کلیدی برای درک دلایل ترجیح بیماران به استفاده از خدمات پزشکی خارجی هستند. این یافته‌ها می‌توانند به ارائه دهندگان خدمات پزشکی و سیاستگذاران کمک کنند تا خدمات خود را با توجه به نیازها و اولویت‌های بیماران بهبود بخشند.
متغیرهایی مانند ارائه خدمات بهتر، دسترسی به پزشکان متخصص، و ترجیح درمان در خارج از کشور به این عامل تعلق دارند. این نشان می‌دهد که حمایت از سوی پزشکان و دسترسی به تخصص‌های پزشکی مهم‌ترین عوامل در تصمیم‌گیری برای درمان‌های پزشکی خارجی هستند.
شامل متغیرهایی مثل کیفیت خدمات، کفایت خدمات، و امکانات پزشکی کافی است. این عوامل نشان می‌دهند که کیفیت بالای خدمات و امکانات خوب نقش بزرگی در انتخاب درمان‌های پزشکی دارد.
شامل پیشنهادات ویژه، تخفیف‌ها و طرح‌های بیمه است. این عوامل نشان می‌دهند که بسته‌های خدمات و هزینه‌های پایین‌تر می‌توانند انگیزه‌های بزرگی برای انتخاب درمان‌های پزشکی خارجی باشند.
هزینه‌های حمل و نقل و هزینه درمان به این عامل مربوط می‌شود. این نشان می‌دهد که هزینه‌های درمان و حمل و نقل در انتخاب مقصد درمانی اهمیت زیادی دارند.
شامل محیط بهداشتی، ایمنی و امنیت، و کمک‌های پزشکی و گردشگری است. این عوامل نشان می‌دهند که شرایط بهداشتی و ایمنی و امکانات گردشگری نیز می‌توانند بر تصمیم‌گیری برای درمان‌های پزشکی تأثیر بگذارند.
خلاصه: نتایج نشان می‌دهند که عوامل مختلفی از جمله حمایت پزشکان، کیفیت خدمات، بسته‌های خدمات، هزینه‌های درمان و محیط بهداشتی بر تصمیم‌گیری برای درمان‌های پزشکی در خارج از کشور تأثیر می‌گذارند. هر یک از این عوامل نقش مهمی در انتخاب مقصد درمانی دارند و می‌توانند بر تصمیم بیماران تأثیرگذار باشند.
تحلیل انجام شده نشان می‌دهد که عواملی همچون حمایت پزشکان، کیفیت خدمات، بسته‌های خدمات پزشکی، هزینه‌های درمان و محیط بهداشتی تأثیر قابل توجهی بر تصمیم‌گیری بیماران برای سفرهای پزشکی خارجی دارند (Haque et al., 2018; Kumar & Raj, 2015). بیماران، هنگام انتخاب مقصد درمانی، عواملی چون کیفیت خدمات، دسترسی به متخصصان، امکانات پزشکی، تناسب خدمات، شیوه‌های درمانی، کادر پزشکی کارآمد، بسته‌های خدمات، هزینه‌ها، محیط بهداشتی و ایمنی را مدنظر قرار می‌دهند.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که نارضایتی بیماران بنگلادشی از کیفیت خدمات، دسترسی به پزشکان ماهر، کادر پزشکی کارآمد، هزینه‌های درمان، برنامه‌های بیمه، محیط بهداشتی و ایمنی، آنها را به سمت سفرهای پزشکی خارجی سوق می‌دهد. این امر با یافته‌های مطالعات پیشین نیز همخوانی دارد.
نتایج این پژوهش برای طیف وسیعی از ذینفعان، از جمله سیاستگذاران بهداشتی، مدیران بیمارستان‌ها، ارائه دهندگان خدمات درمانی و بیماران، حائز اهمیت است. با شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری بیماران برای سفرهای پزشکی خارجی، می‌توان اقدامات لازم برای بهبود کیفیت خدمات درمانی در داخل کشور و کاهش تمایل بیماران به سفر به خارج از کشور را انجام داد.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، پیشنهاد می‌شود:
با اجرای این توصیه‌ها، می‌توان به بهبود کیفیت خدمات درمانی در کشور و کاهش سفرهای پزشکی خارجی کمک کرد. همچنین، این اقدامات می‌توانند به افزایش رضایت‌مندی بیماران و تقویت نظام سلامت کشور منجر شوند.
مطالعات نشان می‌دهد که بسیاری از شهروندان بنگلادشی ترجیح می‌دهند برای دریافت خدمات درمانی به کشورهای دیگر، به ویژه هند سفر کنند. دلایل اصلی این مهاجرت درمانی عبارتند از: دسترسی آسان به هند به عنوان همسایه، هزینه‌های مقرون به صرفه خدمات پزشکی، حمل و نقل و اقامت در این کشور، و همچنین کیفیت بالای خدمات درمانی در برخی مراکز پزشکی هند. علاوه بر هند، کشورهایی مانند سنگاپور، تایلند و مالزی نیز به دلیل دارا بودن بیمارستان‌های تخصصی، پزشکان ماهر و درمان‌های پیشرفته، مقاصد محبوبی برای بیماران بنگلادشی محسوب می‌شوند.
برای مقابله با این چالش و جذب بیماران به داخل کشور، دولت بنگلادش می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
با اجرای این توصیه‌ها، می‌توان به تدریج از مهاجرت درمانی بیماران بنگلادشی به خارج از کشور جلوگیری کرد و ضمن تقویت بخش سلامت، درآمدهای ارزی کشور را افزایش داد.
در نهایت، این مطالعه نشان می‌دهد که خدمات بهداشتی در بنگلادش برای برآورده کردن نیازهای مختلف درمان‌های بحرانی و بیماران حاد کافی نیست. بنابراین، بیماران بحرانی بنگلادشی به دریافت درمان‌های پزشکی خارجی روی آورده‌اند. مطالعه همچنین نشان داده است که بیماران بر برخی عوامل مهم برای انتخاب درمان‌های پزشکی خارجی تأکید می‌کنند، از جمله دسترسی به پزشکان و کیفیت بهتر خدمات، امکانات و خدمات پزشکی کافی، هزینه‌های درمان و حمل و نقل، و مکان‌های پزشکی با استانداردهای بهداشتی، ایمنی و امنیت و جاذبه‌های توریستی.
بیشتر بیماران بنگلادشی به طور کامل به بیمارستان‌های دولتی وابسته هستند، زیرا اکثر آنها توانایی مالی مناسبی برای دریافت خدمات از بیمارستان‌های خصوصی ندارند. برخی از بیماران ثروتمند که توانایی مالی خوبی دارند، می‌توانند خدمات از بیمارستان‌های خصوصی در کشور و کشورهای خارجی خریداری کنند.
دولت بنگلادش باید فوراً به تقویت بخش بهداشت و توسعه مراکز تشخیص با استاندارد جهانی، دانشکده‌های پزشکی و بیمارستان‌ها بپردازد. بنابراین، مسئولان باید سیاست‌ها، اقدامات و دستورالعمل‌های مناسبی را برای جذب سرمایه‌گذاری از طریق مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) و بخش‌های خصوصی و خارجی برای توسعه مراکز تشخیصی، بیمارستان‌ها و دانشکده‌های پزشکی در سطح جهانی اتخاذ کنند. اگر سیاستگذاران واقعاً نگران جلوگیری از خروج نقدینگی به دلیل مراقبت‌های پزشکی در خارج از کشور هستند، باید موضوع را به دقت بررسی کنند.
مسئولان باید تلاش‌های واقعی را در سطوح دولتی و حرفه‌ای بهداشت برای کاهش تعداد شکایات از طریق بهبود کیفیت خدمات ارائه‌شده به بیماران انجام دهند.
این مقاله توصیه‌های زیادی ارائه می‌دهد و راهی جدید برای محققان درازمدت برای بررسی ایجاد می‌کند. این مطالعه ممکن است در آینده با جمع‌آوری داده‌های اضافی از نمونه‌های بزرگ‌تر توسعه یابد. اندازه نمونه برای مطالعه جامع کافی نبوده و نیاز به افزایش داشت. در نهایت، این نوع مطالعه جالب خواهد بود اگر با انجام نظرسنجی‌های بزرگ‌تر، توسعه متغیرها و استفاده از روش‌های آماری متنوع گسترش یابد.
