اخیرا با چالشی روبرو هستیم که عده ای به دنبال قانونی کردن تدریس زبان محلی در مدارس هستند و اهمیت خیلی ویژه به آن زبان در مناطق مختلف را یکی از اهداف نظام تعلیم و تربیت میدانند و خواستار اقدام برای رسیدن به آن هستند.
باید بررسی کرد که اگر چنین شود؛ چه تبعاتی دارد و چه کسانی عمدا یا سهوا به دنبال این موضوع هستند و آنرا دنبال میکنند.
تکثر فرهنگی؛ تبادل و سرکوب
اگر به تاریخ ملل رجوع کنیم، متوجه این میشویم که دلیل شروع جنگ های بزرگ با نتایج خونین و ویرانگری که برای طرفین داشته، بیشتر متوجه تفاوت های فرهنگی و سنت های ویژه قومیت ها بوده، به طوری که قوم دیگر تحمل قبول آن سنت متفاوت با خود را نداشته و گاها این خطر را احساس میکرده که نکند فرهنگ قوم دیگر تکثر پیدا کند و وارد نواحی تحت سلطه آن شود.
سپس بعد از بررسی های متعدد، ایجاد درگیری و سرکوب نظامی را بهترین گزینه برای مقابله میدانستند و اینگونه، جنگ هایی شکل میگرفت که قوم مغلوب، فرهنگ و رسومش را به طور کامل یا بخش مهم آن را برای مدتی یا همیشه از دست میداد، و به فراموشی سپرده میشد. در کنار این سرکوب فرهنگی قتل و غارت، تجاوز، آوارگی و گرسنگی، دیگر پیامدهای جنگ بود.
البته که نباید فراموش کرد که این کنار هم بودن باعث تبادل هم میشود و طبیعتا هر فرهنگ از اطرافش متاثر میشود و بر آن اثر میگذارد. گاه تأثیر آن خوب باشد یا بد!
این تبادل را میتوان از نکات مثبت تکثر فرهنگ ها دانست. اما چیزی که بیشتر واضح است و تبعات بیشتری دارد این است که تفاوت فرهنگی در صورتی که هر کدام از آنها خود را برتر از دیگری بداند نتیجه اش میشود تحقیر و سرکوب دیگری!
زبان رسمی یا محلی؟
تدریس به زبان محلی در نظام آموزش رسمی کشور، تبعاتی از قبیل کمرنگ شدن نقش زبان رسمی و به آرامی فراموش شدن آن در میان نسل های بعد دارد.
در نظر بگیرید، زبان و ادبیات فارسی با تمام اصالت و تاریخچه خود، جای خود را به خرده زبان های محلی که ادبیات نسبتا ضعیف و نه چندان معتبری دارند، بدهد.
چه اتفاقی می افتد؟ معلوم است که وابستگی نسل بعد به زبان فارسی از میان برداشته میشود و دیگر کسی خود را متعلق به آن نمیداند.
در جامعه چند قومیتی ایران، اگر این طرح اجرائی شود، به مرور هر قومیت به زبان خود اهمیت بیشتری میدهد و همین دور شدن از مهم ترین عامل اتحاد یعنی “زبان و ادبیات فارسی” باعث جدایی خرده فرهنگ های ایرانی از یکدیگر میشود. امکان این نیز وجود دارد وقتی عوامل اتحاد از میان برداشته شود، جنگ های قبیله ای از گذشته تاریخ دوباره تکرار شود و جامعه یکپارچه ایرانی، تکه تکه شود!
همان چیزی که سایر فرهنگ های در رقابت با فرهنگ ایرانی، سال هاست به دنبالش هستند.
به قول استاد شفیعی کدکنی: آنها که میگویند به زبان محلی صحبت کنید در حال مقدمه سازی استعمارند!
در پایان بحث میتوان به این مورد اشاره کرد که احتمال این وجود دارد، عده ای که بر آموزش زبان محلی و رواج آن در مدارس تاکید دارند، یا به نتایج آن آگاه نیستند یا دانسته و اگر باز هم خوش بین باشیم، ندانسته در زمین دشمن بازی میکنند.
