تا به حال این سوال فکر کرده‌اید که سرعت زندگی امروزی ما چه تفاوت‌هایی با گذشته دارد؟ منظور از گذشته، سال‌های بسیار دور نیست. شاید همین چند سال پیش هم سرعت زندگی برای ما بسیار کمتر از امروز بود. امروز زندگی همه ما در همه نقاط جهان به لطف فناوری، ابزارهای متنوع و سبک زندگی جدید اجتماعی، سرعتی باورنکردنی دارد. منظور از سرعت، فقط به انجام کارها یا جابه‌جایی اطلاعات محدود نمی‌شود. ما برای برآورده شدن نیازها و آرزوهای‌مان هم سرعت بیشتری نیاز داریم. مفهوم برآورده شدن سریع نیازها یا Instant Gratification، به‌نوعی زندگی همه ما را تحت تاثیر قرار داده است.
در دورانی که برای برآورده شدن سریع نیازها تلاش می‌کنیم، این مفهوم به یک پدیده مالی و خصوصا ایده‌ای برای توسعه ابزارهای فینتک تبدیل شده است. سرویس‌های مالی BNPL یا به تعریف فارسی، «الآن بخر، بعدا پرداخت کن»، برای ارائه راهکار مربوط به همین مفهوم و نیازها طراحی شده‌اند. سرویس‌هایی از دهه‌ها قبل ایده کلی آن‌ها شکل گرفت و امرور بازاری میلیارد دلاری تبدیل شده‌اند. در این مطلب، بیشتر با مفهوم BNPL و تاثیر آن بر رفتار مشتری‌ها و فرایند هزینه کردن اعتبار، آشنا می‌شویم.
فرض کنید وارد یک فروشگاه می‌شوید و خیلی آسان و سریع، گجت مورد علاقه‌تان را می‌خرید. بدون دغدغه زیاد برای قیمت و بدون نگرانی از اینکه اعتبار کافی برای خرید قسطی را داشته باشید. داستان جذابی است. داستانی که به لطف BNPL یا «اعتبار خرد» ممکن می‌شود. در سرویس‌های «الان بخر، بعدا پرداخت کن»، هزینه یک کالا یا سرویس در همان لحظه خرید به فروشنده پرداخت می‌شود، اما شما به‌عنوان مصرف‌کننده نهایی، هزینه را بعدا پرداخت می‌کنید. چیزی شبیه به خرید قسطی، اما بدون نگرانی از سود و کارمزد و چالش‌های بانکی.
سرویس‌های BNPL به شما اعتباری برای خریدهای روزمره، هدیه، نیازمندی‌های شخصی یا هر نوع نیازی می‌دهند که سریعا به برطرف شدن آن فکر می‌کنید. خریدهایی که با اعتبار خرد انجام می‌شوند، حس برطرف شدن سریع نیازها را به شما القا کرده و با پرداخت اعتباری، برنامه‌ریزی مالی و کنترل بودجه را هم برای شما آسان می‌کنند. با این روش دیگر برای خرید آن گجت هوشمند، نیازی به برنامه‌ریزی و پس‌انداز قبل از خرید ندارید.
مفهوم خرید آنی و پرداخت اعتباری، محدود به قرن ۲۱ و فناوری‌های فینتک نیست. اولین ایده‌های شبیه به BNPL امروزی در دهه ۱۹۳۰ و با برنامه‌های Layaway شکل گرفت. در آن برنامه‌ها، خریداران برای خرید کالاهای خود باید مبلغی را به‌عنوان سپرده به فروشنده واریز می‌کردند. ایده در سال‌های بعد تکمیل‌تر شد و با ظهور کارت‌های اعتباری در دهه ۱۹۵۰، شکل جدیدی به خود گرفت.
البته مفهوم اعتبار خرد با کارت‌های اعتباری تفاوت ظریفی دارد. در این ساختار خبری از پرداخت سود به خاطر اقساط بلندمدت نیست. همچنین برای دریافت اعتبار هم نیازی به ضامن و موانع سنتی بانکی ندارید. به کمک فناوری فینتک، خرید اعتباری به ایده‌ای تبدیل شد که در سریع‌ترین زمان، بودجه لازم برای خریدهای کوچک‌تر و پرداخت کوتاه‌مدت اعتبار (بدون پرداخت کارمزد) فراهم می‌کرد.
سرعت دریافت اعتبار و بازپرداخت آسان آن همان اجزایی را داشت که نسل آشنا به اینترنت را راضی می‌کرد. نسلی که تقریبا همه کارهای خود را با گجت‌های هوشمند و ازطریق اینترنت انجام می‌دهد، برای دریافت اعتبار هم سرویس آسان و سریع را ترجیح خواهد داد. به همین دلیل، سهم عمده‌ای از مشتریان در سرویس‌های BNPL، متلعق به نسل هزاره و نسل Z هستند. همان‌هایی که از کودکی و نوجوانی با اینترنت و بعدا گوشی‌های هوشمند آشنا شدند.
راحتی استفاده از سرویس‌های اعتباری BNPL برای نسل Y و Z باعث رشد انفجاری آن‌ها شد. این سرویس‌ها ابتدا در ایالات متحده و استرالیا متولد و بعدا به مفهومی جهانی تبدیل شدند. امروزه تقریبا در همه کشورهای جهان اثری از سرویس‌های BNPL می‌بینیم. در ایران هم اپلیکیشن «تارا» به‌عنوان یکی از فعالان جدی این بازار شناخته می‌شود.
اپلیکیشن تارا، یک اپلیکیشن BNPL یا به تعریف بهتر، «اعتبار خرد» است. در این سرویس می‌توانید از ۵۰۰ هزار تا ۵ میلیون تومان اعتبار خرید از فروشگاه‌های آنلاین و حضوری دریافت کنید. اعتباری که برای خریدهای روزمره، هدیه یا هر نیاز آنی خرید شما کاربردی خواهد بود. با اعتبار تارا می‌توانید از ۴۵۰۰ فروشگاه طرف قرارداد خرید کرده و بعد از گذشت یک ماه از زمان خرید، هزینه را در دو قسط پرداخت کنید.
دریافت اعتبار در تارا به سرعت و آسان صورت می‌گیرد. همان روندی که سرویس‌های جهانی اعتبار خرد برای جذاب‌تر کردن فرایند به کار می‌گیرند. این فرایند نیازی به چک و سفته و ضامن ندارد و سودی هم به پرداخت اقساط تعلق نمی‌گیرد.
اکنون این سوال مطرح می‌شود که اعتبار خرد چه مزیتی برای دو طرف خریدار و فروشنده دارد؟ مدل کسب‌وکاری اعتبار خرد به گونه‌ای طراحی شده است که هم فروشنده‌ها و هم خریدارها، از پیاده‌سازی آن راضی باشند. فروشنده‌ها افزایش فروش و جریان درآمدی قوی‌تر را تجربه می‌کنند. آن‌ها جامعه جدیدی از خریداران پیدا می‌کنند که شاید قبلا، به خاطر نگرانی‌های مختلف، کالا یا سرویس نمی‌خریدند. خریداران هم به خاطر فرصت جدید، راحت‌تر از گذشته برنامه‌ریزی مالی می‌کنند و خریدهای مورد نیاز را با نگرانی کمتر انجام می‌دهند.
سرویس‌های خرید اعتباری سریع، بدون شک روی رفتار مصرف‌کننده‌ها تاثیر داشته‌اند. همان‌طور که کارت‌های اعتباری در دهه ۱۹۵۰ تغییر بزرگی در روش خرید و فروش مصرف‌کننده‌ها ایجاد کردند، BNPL هم به لطف ابزارهای سریع و آسان خود، رفتار نسل جدید را دستخوش تغییر کرده است. خرید سریع و پرداخت اعتباری، نه تنها به خاطر سهولت در استفاده، بلکه به خاطر تمرکز روی چند مفهوم و سوگیری ذهنی مصرف‌کننده‌ها، به موفقیت رسیده است.
سرویس‌های اعتبار خرد از چند جهت روی رفتار مصرف‌کننده و سوگیری ذهنی در زمان خرید، تاثیر داشته‌اند. در ادامه برخی از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
نیازهای مادی ما ارتباط مستقیمی با رضایت درونی دارند. خرید یک کالای جذاب، خرید هدیه برای یک دوست، یا حتی هدیه دادن به خودمان، همیشه ذهن ما را مشغول برنامه‌ریزی مالی می‌کنند. ما برای رسیدن به این نیازها، در اغلب اوقات نیاز به حس رضایت آنی داریم. دوست داریم کالای مورد علاقه یا هر نیاز ماادی دیگر را در سریع‌ترین زمان به دست بیاوریم. سرویس‌های BNPL با تمرکز روی همین احساس نیاز، خدمات مناسب را طراحی کرده‌اند.
با از بین رفتن موانعی مثل کسب اعتبار در بانک‌های سنتی، پرداخت طولانی‌مدت و پرداخت کارمزد، با خرید آنی و تسویه کوتاه‌مدت، نیاز ما به احساس رضایت آنی را برطرف کرده است. همین که تصور کنید کالای مورد نظرتان خیلی سریع به سبد خرید اضافه می‌شود، بسیاری از نگرانی‌های ذهنی از بین می‌رود. تصور پرداخت سریع یا پرداخت بدون کم شدن پول از حساب، این لذت را چندبرابر می‌کند.
زیان‌گریزی (Loss Aversion) در ذهن اغلب افراد دیده می‌شود. ذهن انسان بیش از آنکه به دستاوردها ارزش بدهد، از ضرر و زیان یا از دست رفتن نگران می‌شود. ما از اینکه یک فرصت خوب برای خرید یک کالا یا سرویس را از دست بدهیم، نگران هستیم. بسیاری از اوقات تلاش می‌کنیم که هرچه سریع‌تر نیاز خود را برطرف کنیم تا گران‌تر شدن یک کالا یا تمام شدن آن، برای ما ناراحت‌کننده نشود.
سرویس‌های BNPL با تمرکز روی این نیاز احساسی، مسیر خرید مصرف‌کننده را هموارتر می‌کنند. با کمتر شدن یا از بین رفتن هزینه‌ای که به‌صورت آنی برای یک کالا می‌پردازید، نگرانی از دست دادن آن را سریعا در ذهن خود برطرف می‌کنید. شکستن قیمت کالا به پرداخت چند هفته یا چند ماه بعد هم باعث می‌شود برای خرید بیشتر ترغیب بشوید.
ذهن انسان همیشه در تصمیم‌گیری‌ها فشار زیادی را تحمل می‌کند. برنامه‌ریزی‌های پیچیده و بلندمدت، خصوصا در موارد مالی، ذهن ما را خسته می‌کنند. سهولت شناختی (Cognitive Ease) مفهومی است که با کمتر کردن فشارهای ذهنی تصمیم‌گیری، افراد را به آرامش نسبی می‌رساند. در سرویس‌های خرید آنی و پرداخت اعتباری، بسیاری از چالش‌ها و مشکلات تصمیم‌گیری مالی حل می‌شوند.
به طور سنتی برای دریافت اعتبار، درگیری‌‌های ذهنی و تصمیم‌گیری‌های درونی زیادی در پیش رو داریم. پیدا کردن ضامن، پیدا کردن وام با کارمزد کمتر و نگرانی از بدهی زیاد به بانک، ما را از گرفتن وام منصرف می‌کند. حتی اگر وام‌هایی با کارمزد پایین هم پیدا کنیم، همین فرایند تصمیم‌گیری به حدی ما را خسته می‌کند که منصرف می‌شویم. سرویس‌های اعتبار خرد به لطف ترکیب با ابزارهای فینتک، مسیر سریع و تصمیم‌گیری آسان را به مصرف‌کننده ارائه می‌کنند. به همین دلیل وقتی این سرویس‌ها در کنار گزینه‌های مالی دیگر (مثلا قرض گرفتن از دوستان) قرار می‌گیرند، انتخاب آن‌ها آسان‌تر و منطقی‌تر است.
سرویس‌های BNPL با سرعت بسیار زیادی در دنیای فینتک رشد کرده‌اند. تا همین چند سال پیش، پیدا کردن یک سرویس اعتباری سریع آن‌چنان آسان نبود و مصرف‌کننده‌ها هم خبری از این نوع پرداخت اعتباری نداشتند. دوران کرونا و افزایش شدید خریدهای اینترنتی، یکی از دوره‌هایی بود که تغییر الگوی مصرف را به‌همراه داشت. در ادامه، نسل جوان و نوجوان هم به خاطر سهولت استفاده از BNPL، رشد چندبرابری بازار آن را رقم زدند. درواقع آن‌ها BNPL را به خریدهای اعتباری سنتی و بلندمدت هم ترجیح می‌دهند.
چشم‌انداز آینده سرویس‌های اعتبار خرد، بازار یک تریلیون دلاری را تا سال ۲۰۲۵ نوید می‌دهد. روند فعلی هیچ نشانه‌ای از کم شدن سرعت رشد محبوبیت این مفهوم در بین مصرف‌کننده‌ها و فروشنده‌ها ندارد. بازارهای جدید در آسیا و آمریکای لاتین، هنوز جای رشد بسیار زیادی دارند. جذابیت خرید آنی و پرداخت اعتباری آن‌قدر زیاد هست که در کشورهای درحال توسعه هم جایی برای خود باز کند.
از رخدادهایی که می‌تواند به رشد سریع‌تر BNPL و بزرگ‌تر شدن بازار هدف بینجامد، می‌توان به همکاری بیشتر با بانک‌های سنتی و موسسه‌های مالی اشاره کرد. در آینده نه‌چندان دور، پرداخت BNPL می‌تواند به گزینه‌ای دائمی در کنار پرداخت نقدی و اقساطی تبدیل شود. سرویس‌های BNPL کنونی تلاش می‌کنند تا با اضافه کردن گزینه‌های بیشتر به سبد خدمات کاربران، آن‌ها را بیش از پیش به این نوع از خرید ترغیب کنند. برخی از گزینه‌های احتمالی عبارتند از:
باوجود همه مزیت‌ها و جذابیت‌هایی که برای BNPL برشمردیم، آینده این سرویس بدون چالش هم نخواهد بود. چالش‌ها و محدودیت‌های قاون‌گذاری، جذب فروشنده‌های بیشتر، فرهنگ‌سازی خرید اعتباری و بسیاری موارد دیگر، نکاتی هستند که حل آن‌ها می‌تواند سرویس‌های BNPL را از رقبا متمایز کند. ازطرفی، این سرویس‌ها می‌توانند با گزینه‌های جذاب خود، مسیر خرید و مدیریت مالی بهینه را برای کاربران بیشتری آسان کنند. در این میان، تمرکز روی مدیریت مالی دقیق، برای رشد سرویس‌ها اهمیت بیشتری دارد. آن‌ها با نشان دادن مزیت‌های خرید آنی و پرداخت اعتباری در کنار نیازمندی‌ها برای مدیریت دقیق مالی، کاربران و مصرف‌کننده‌ها را با دنیایی جدید از تجربه‌های خرید روبه‌رو می‌کنند.
منابع:
