استارتاپ‌ها در همه‌جای دنیا با هدف ساختارشکنی متولد می‌شوند. آن‌ها مسیرهایی را متحول می‌کنند که شاید چند دهه و حتی چند قرن، در صنایع هدف مرسوم بوده‌اند. کسب‌وکارهای نوآفرینی که با هدف تغییر و تحول در ساختار تجارت ایران متولد شدند، مفهوم تازه‌ای به‌نام تجارت الکترونیک را با خود به‌همراه آوردند و نحوه‌ی تعامل ما را حتی در رویکردهای روزمره تغییر دادند. تغییری که در ابتدا با دشواری‌های بی‌شماری روبه‌رو بود و امروز، به‌نوعی بازیگران سنتی را با خود همراه کرده است.
دیوار یکی از استارتاپ‌های تحول‌‌آفرین در تجارت الکترونیک ایران بود. پس از تولد دیوار و پلتفرم‌های مشابه، ما مردم با ابزارهای کارسازی برای تبادل محصول و خدمات بین خودمان آشنا شدیم. ابزارهایی ساده که به‌مرور روی گوشی‌های هوشمند، همین دستیارهای همیشه همراه، در کنار ما بودند و خرید و فروش را به تجربه‌ای آسان‌تر تبدیل کردند. دیوار به ما امکان می‌داد تا بدون نیاز به واسطه، کالاها و خدمات خود را هرچه آسان‌تر و سریع‌تر خرید و فروش کنیم. همین عبارت بدون نیاز به واسطه، باوجود فرصتی که برای مصرف‌کننده‌ها فراهم می‌کرد، برخی را به نگرانی واداشت.
کسب‌وکارهای سنتی، خصوصا آن‌هایی که حکم واسطه را در تجارت صنایع گوناگون بازی می‌کردند، با تولد دیوار و پلتفرم‌های مشابه، ترسی جدی را احساس کردند. آن‌ها بازیگری تازه‌نفس را می‌دیدند که با آسان کردن فرایندهای ارتباطی، به‌مرور نقش واسطه را در دنیای تجارت، بی‌معنی می‌کرد. طبیعی بود که مانند هر جای دیگر جهان، روزها و سال‌های ابتدایی فعالیت دیوار با مخالفت (و برخی اوقات دشمنی جدی) برخی از کسب‌وکارهای سنتی همراه شود.
نوآوری و ابزارها و دستاوردهای آن، یکی از قوی‌ترین جریان‌های جهان امروز را ایجاد می‌کنند. جریانی خروشان که در مسیر خود، بسیاری از ساختارهای معیوب سنتی را از بین می‌برد یا با خود همراه می‌کند. تاریخ نشان داده است آن‌هایی که با جریان همراه می‌شوند، بهترین مزیت‌ها را از آن استخراج می‌کنند. نوآوری در تجارت الکترونیک هم پس از عبور از موانع اجرایی به‌مرور با همراهی بازیگران سنتی همراه شد. کسب‌وکارهایی که زمانی استارتاپ‌های همچون دیوار را مانع و رقیب خود می‌دانستند، امروز با آن همراه شده‌اند.
گزارش سال ۹۸ دیوار در کنار آمارهای قابل‌توجهی همچون ۹۸ میلیون آگهی منتشر شده و ۳۵ میلیون کاربر فعال، اشاره‌ای مهم به فعالیت کسب‌وکارها در این پلتفرم دارد. طبق گزارش، ۴۴۷ هزار کسب‌وکار در دیوار فعالیت می‌کنند.
تعریفی که دیوار از کسب‌وکار دارد، جالب و تقریبا صحیح به نظر می‌رسد. در گزارش دیوار، «هر کاربری که به‌طور متوسط در هر ماه حداقل دو آگهی ثبت شده از یک شهر در یک دسته داشته باشد»، کسب‌وکار محسوب می‌شود. تعریف مذکور، با تقریب نسبتا دقیقی تعداد کسب‌وکارها را مشخص می‌کند.
همه ما می‌دانیم که آمارهای رسمی خصوصا در حوزه کسب‌وکار، اعتبار و دقت قابل‌توجهی در کشور ندارند. به‌عنوان مثال اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی، تعداد کسب‌وکارهای آنلاین را ۵۰ هزار مرکز بیان می‌کند. این آمار، شامل مراکز آنلاین با نماد اعتماد الکترونیک می‌شود، اما آماری از کسب‌وکارهای بدون مجوز در دست نیست. باتوجه به تعداد تقریبی ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی که در کشور فعال هستند، می‌توان آمار ۴۴۷ هزار موردی دیوار را قابل‌توجه دانست.
همان‌طور که گفته شد، کسب‌وکارهای واسطه‌ای در ابتدای تولد و رشد دیوار، خطری جدی را درمقابل خود احساس می‌کردند. آمارهای امروز نشان می‌دهد که ظاهرا این کسب‌وکارها به‌مرور از دیوار به‌عنوان یک ابزار در مسیر رشد و دسترسی بهتر به مصرف‌کننده نهایی استفاده می‌کنند.
بازار خودرو از ابتدا یکی از بزرگ‌ترین و جذاب‌ترین بازارهای هدف دیوار بود. مصرف‌کننده‌ها در همان سال‌های ابتدایی بسیاری از معامله‌های خود را بدون واسطه و به‌کمک دیوار انجام می‌دادند. نمایشگاه‌های خودرو پس از مدتی متوجه ظرفیت‌های دیوار به‌عنوان ابزاری برای دسترسی به مشتریان بیشتر پی بردند. این آشنایی و تصمیم به بهره‌مندی از ابزار باعث شد تا در سال ۹۸، شاخه خودرو سواری به محبوب‌ترین شاخه آگهی در دیوار تبدیل شود. هرچند آگهی‌ها هنوز با چالش‌هایی همچون عدم قیمت‌گذاری شفاف همراه هستند، اما باز هم مردم برای پیدا کردن خودروهای مدنظر خود از دیوار و دیگر پلتفرم‌های آنلاین استفاده می‌کنند.
گزارش سال ۹۸ دیوار، آمار آگهی‌های شاخه خودرو سواری را ۹/۶ میلیون عدد بیان می‌کند. آماری که بهانه‌ای شد تا مدیران دیوار، توسعه خدمات را برای بازار خودرو در نظر بگیرند و سرویس‌هایی همچون پنل نمایشگاهی و کارشناسی در محل «کارنامه» را در اختیار کاربران قرار دهند. دیوار ادعا می‌کند که ۱۹/۳ درصد از معاملات بازار خودروی تهران ازطریق این پلتفرم انجام می‌شود. البته بهتر بود که آمارهای دیگر کلان‌شهرها نیز در گزارش ذکر می‌شد. به‌هرحال آمار نزدیک به ۲۰ درصدی شهر تهران هم نشان می‌دهد که هنوز راه زیادی برای رشد بازار خرید و فروش آنلاین خودرو در پیش است.
نمی‌توان در هیچ گفت‌و‌گویی از واسطه‌ها صحبت کرد و آژانس‌های املاک و بازار املاک کشور را نادیده گرفت. این بازار هم ظاهرا به‌مرور به سمت دیوار و خدمات آن متمایل می‌شود. صرف‌نظر از سهم ۹۶ درصدی دیوار از اجاره آنلاین مسکن (که تقریبا قابل پیش‌بینی بود)، سهم ۲۲/۲ درصدی این پلتفرم از کل معامله‌های اجاره در تهران، قابل تأمل به نظر می‌رسد.
شاید مهم‌ترین آمار مرتبط با کسب‌وکارها در گزارش سال ۹۸، تعداد کسب‌وکارهای فعال در هر حوزه باشد که دیدگاه قابل اعتنایی از آشتی کسب‌وکارهای سنتی با پلتفرم‌های نوآفرین در اختیار ما قرار می‌دهد. همان طور که در تصویر می‌بینید، تعداد کسب‌وکارهای حوزه‌ی املاک دیوار در سال ۹۸، بیش از همه دسته‌ها بوده است. باتوجه به تعریف دیوار از کسب‌وکار (دو آگهی در یک دسته در هر ماه) می‌توان ادعا کرد که آژانس‌های مشاوره املاک، با دیوار آشتی کرده‌اند و پلتفرم را ابزاری کاربردی برای افزایش دسترسی خود به مشتریان جدید می‌دانند.
نکته مهم دیگر در فصل سوم گزارش دیوار، مرتبط با کسب‌وکارها، تعداد پایین فعالان در دسته استخدام و کاریابی است. البته باتوجه به حضور رقبای قدرتمندی همچون جاب‌اینجا، جاب‌ویژن، ایران‌تلنت و دیگران، دیوار در این حوزه علاوه بر رقابت با بنگاه‌های کاریابی سنتی، باید با فعالان نوآوری مانند خود رقابت کند. ازطرفی رابط کاربری دیوار هم هنوز تا تبدیل شدن به ابزاری آسان برای ارائه خدمات، راه زیادی در پیش دارد و اغلب کاربران، دیوار را بیشتر یک پلتفرم خرید و فروش کالای فیزیکی می‌دانند.
گزارش سال گذشته دیوار در کنار آمارهایی که رشد این پلتفرم را در بازار داخل نشان می‌داد، ظرفیت‌های تسهیل‌گری کسب‌وکار را هم به ما یادآوری کرد. قطعا کسب‌وکارهایی که از پلتفرم‌هایی همچون دیوار برای ارائه خدمات و محصولات خود استفاده می‌کنند، راهی آسان‌تر نسبت به گذشته در پیش دارند. آن‌ها نیازی سپری کردن مدت زمان طولانی برای ثبت رسمی خود ندارند و با هزینه‌های بسیار کمتر، وارد تجارت می‌شوند.
چالش امنیت و اعتماد، همیشه برای پلتفرم‌های واسط وجود داشته است، اما آمارهای استقبال کاربران از دیوار نشان می‌دهد که ظاهرا مردم به‌مرور با شیوه‌های معاملات مدرن آشنا شده‌اند و نیاز آن‌چنانی به اعتمادسازی در سطح پلتفرم و پرداخت هزینه برای آن ندارند. هرچند دیوار هم برای افزایش اعتماد به‌صورت یکپارچه، سیاست‌هایی را پیاده می‌کند که از میان آن‌ها می‌توان به اعتبارسنجی شماره تلفن همراه و کد ملی و محدودیت برای ثبت آگهی در دسته‌های خاص اشاره کرد.
گزارش سال ۹۸ دیوار نشان داد که بار دیگر، جریان نوآوری توانایی همراه کردن کسب‌وکارهای سنتی را با خود دارد. آن‌هایی که در روزها و سال‌های ابتدایی، مخالف ظهور پلتفرم‌های واسط با کاربری آسان بودند، امروز خود را عضوی از همین پلتفرم‌ها می‌بینند.
