تورم یکی از چالش‌های اساسی اقتصادهای جهان است که مستقیماً بر قدرت خرید مصرف‌کنندگان و هزینه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد. در تازه‌ترین گزارش‌ها، نرخ تورم در کانادا (Canada) در ژانویه ۲۰۲۵ به ۱.۹٪ افزایش یافت. این افزایش تا حد زیادی به دلیل رشد قیمت انرژی بود، اما دولت تلاش کرد با حذف موقت مالیات بر ارزش افزوده (GST) روی برخی کالاها، فشار اقتصادی بر مردم را کاهش دهد.
اما آیا این سیاست توانست تورم را متعادل کند؟ و آیا چنین رویکردهایی در سایر کشورها، از جمله ایران، قابل اجراست؟ در این مقاله، به بررسی جزئیات این سیاست، تأثیر آن بر بازار و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با تجربیات اقتصادی ایران می‌پردازیم.
مالیات GST (Goods and Services Tax) مالیاتی است که بر کالاها و خدمات مختلف در کانادا اعمال می‌شود. در راستای کاهش فشار اقتصادی، دولت تصمیم گرفت به‌طور موقت این مالیات را بر برخی کالاها حذف کند.
این سیاست شامل مواردی مانند:
✔ غذاهای رستورانی
✔ الکل خریداری‌شده از فروشگاه‌ها
✔ اسباب‌بازی‌ها
✔ برخی کالاهای تفریحی
هدف این سیاست، افزایش قدرت خرید مصرف‌کنندگان و تحریک اقتصاد بود. اما آیا در عمل چنین تأثیری داشت؟
در حالی که حذف مالیات GST برخی کالاها را ارزان‌تر کرد، افزایش هزینه‌های انرژی این کاهش را خنثی کرد.
📈 قیمت انرژی در ژانویه ۵.۳٪ افزایش یافت.
📈 قیمت بنزین نسبت به سال قبل ۸.۶٪ بالا رفت.
بزرگ‌ترین افزایش قیمت در مانیتوبا (Manitoba) رخ داد، جایی که مالیات سوخت استانی که قبلاً حذف شده بود، دوباره اعمال شد (البته با نرخ کمتر).
اگر قیمت بنزین را از معادله حذف کنیم، تورم در کانادا به ۱.۷٪ کاهش می‌یابد. این موضوع نشان می‌دهد که افزایش قیمت انرژی، بیشترین سهم را در بالا رفتن نرخ تورم داشته است.
در میان این نوسانات، یک خبر مثبت نیز در گزارش تورم ژانویه دیده شد:
📉 تورم مواد غذایی نسبت به سال قبل کاهش یافت!
این اولین کاهش سالانه از مه ۲۰۱۷ محسوب می‌شود. دلیل اصلی این کاهش، افت قیمت غذا در رستوران‌ها بود که تحت تأثیر حذف مالیات GST رخ داد.
اما آیا این کاهش ماندگار خواهد بود؟ کارشناسان معتقدند که اگر قیمت انرژی همچنان افزایش یابد، ممکن است این کاهش‌ها هم موقتی باشند.
اندرو دی‌کاپوا (Andrew DiCapua)، اقتصاددان ارشد در اتاق بازرگانی کانادا (Canadian Chamber of Commerce)، در تحلیلی نوشت:
"حذف مالیات GST باعث کاهش قیمت برخی کالاها شد، اما افزایش قیمت انرژی فشارهای تورمی را حفظ کرد و تورم کلی همچنان بالا ماند."
او همچنین اشاره کرد که تورم هسته‌ای (نرخی که نوسانات شدید مانند قیمت انرژی و غذا را حذف می‌کند) همچنان بالا است. به این معنا که حتی اگر برخی کالاها ارزان شوند، هزینه‌های اساسی همچنان بالا خواهند ماند.
افزایش تورم معمولاً بانک مرکزی کانادا (Bank of Canada) را وادار می‌کند تا نرخ بهره را افزایش دهد تا تقاضا را کنترل کند. اما با توجه به کاهش موقتی قیمت برخی کالاها، احتمالاً بانک مرکزی تصمیم بگیرد که در نشست ماه مارس، نرخ بهره را ثابت نگه دارد.
این تصمیم تأثیر مستقیمی بر:
📌 بازار وام مسکن
📌 هزینه‌های استقراض کسب‌وکارها
📌 رشد اقتصادی کانادا
خواهد داشت.
❗ شباهت‌ها:
✅ در ایران هم افزایش قیمت انرژی تأثیر گسترده‌ای بر تورم دارد. هر زمان که قیمت بنزین یا گازوئیل افزایش می‌یابد، هزینه حمل‌ونقل و در نتیجه قیمت سایر کالاها نیز بالا می‌رود.
✅ همانند کانادا، نوسانات نرخ تورم در ایران نیز به سیاست‌های مالی دولت وابسته است.
❌ تفاوت‌ها:
🔹 در کانادا، دولت مالیات GST را برای کاهش فشار اقتصادی مردم حذف کرد. اما در ایران، دولت معمولاً روی یارانه‌های مستقیم تمرکز می‌کند و کاهش مالیات بر کالاها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
🔹 در کانادا، دولت برای تحریک بازار و افزایش قدرت خرید مالیات برخی کالاها را کم کرد. در مقابل، در ایران معمولاً افزایش قیمت یا مالیات جدید بدون کاهش هزینه‌های دیگر انجام می‌شود که منجر به کاهش تدریجی قدرت خرید مردم می‌شود.
یکی از سؤالات مهم این است که آیا سیاست کاهش مالیات در سایر کشورها هم قابل اجرا است؟
📌 اگر دولت‌ها به‌جای یارانه‌های نقدی، مالیات کالاهای ضروری را کاهش دهند، می‌توانند به کنترل تورم کمک کنند.
📌 در ایران، کاهش مالیات بر مواد غذایی، حمل‌ونقل عمومی یا کالاهای اساسی می‌تواند فشار اقتصادی را کاهش دهد.
📌 اما افزایش هزینه‌های انرژی همچنان چالشی بزرگ در سراسر جهان خواهد بود.
✅ مزایای این سیاست:
✔ کاهش موقت قیمت برخی کالاها
✔ افزایش قدرت خرید مردم
✔ کمک به کنترل تورم در برخی بخش‌ها
❌ معایب این سیاست:
✖ تأثیرگذاری کمتر در برابر افزایش قیمت انرژی
✖ ممکن است یک راه‌حل موقتی باشد، نه دائمی
✖ احتمال افزایش مجدد تورم در آینده
در مجموع، حذف مالیات GST یک اقدام موقتی و هوشمندانه بود که به مردم کمک کرد کاهش قیمت‌ها را تجربه کنند. اما اگر قیمت انرژی همچنان بالا بماند، این کاهش قیمت‌ها ممکن است دوام نداشته باشد.
📢 نظر شما چیست؟ آیا چنین سیاستی می‌تواند در ایران هم اجرا شود؟ تجربه شما از تأثیر قیمت انرژی بر هزینه‌های زندگی چیست؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید!
