احتمالا جمله هیچوقت یک کتاب را از روی جلدش قضاوت نکنید را شنیده اید، اما مطمئن باشید برعکس این جمله حقیقت دارد. شما حتما باید کتاب را از روی جلدش قضاوت کنید. شاید برای شما سوال پیش بیاید چرا چنین حرفی میزنم، در ادامه برایتان نکاتی را میگویم که متوجه حرف من بشوید.
تصور کنید شما در حال ساخت خانه رویاهای خودتان هستید. این همان خانه ای می باشد که قرار است با همسر خود برای همیشه در آن زندگی کنید. در همین خانه بچه دار می شوید، بچه هایتان در آن بزرگ شده و بعد ها در زمانی که سن شما افزایش پیدا کرده و سفیدی موهای سرتان بیشتر از سیاهی شد، با نوه هایتان پیش شما می آیند و لحظات بیاد ماندنی را برای شما رقم می زنند. ساخت فضای داخلی این خانه برای شما چند سالی زمان می برد؛ در این چند سال هزینه های زیادی انجام می دهید، دوندگی زیادی برای بخش های مختلف خانه می کنید، بحث ها و شاید دعوا هایی در مراحل ساخت این خانه با دیگران انجام می دهید. استرس ها، بی خوابی ها و خستگی هایی در این چند سال بر شما نازل می شوند و از همه مهم تر؛ عمر و زمان با ارزش خودتان را چند سالی صرف ساخت این خانه کرده اید، به هر حال خانه رویاهایتان است!
زمانی که فضای داخلی خانه آنطور که مایل بودید ساخته شد و با خودتان گفتید « این همان جایی است که من میخواستم؛ همان جایی که در شأن خودم و خانواده ام است و نیازهایشان را برطرف میکند » به سراغ نمای ساختمان و فضای بیرون می روید. در این مرحله از کار چند درصد احتمال دارد که به صورت سطحی و خیلی ساده کار را به اتمام برسانید؟ آیا خانه رویاهای شما لیاقتش در حد یک نمای سیمانی ارزان قیمت و نامرتب و ساده است؟ حیاطش را با نخاله ساختمانی پر می کنید؟ سقف خانه تان را با جنس درجه چند ضعیفی می سازید که فقط در حد یک اسم سقف بالای سرتان باشد؟
قطعا که اینطور نیست! وقتی فضای داخلی خانه خودتان را با هزینه های مادی و معنوی زیاد و با ارزشی ساخته اید، حتما همان انرژی و هزینه را برای نمای ساختمان خودتان صرف میکنید.
مثال بالا را برای درک کلی موضوع مقاله نوشته ام، وقتی مدت زیادی برای نوشتن و ترجمه کتاب صرف می کنید، اگر آن کتاب را واقعا دوست داشته باشید و اهمیتش را بالا بدانید، احتمالش کم است که برای جلد آن از مقوا نازک درجه چندم و با طراحی گرافیک ده دقیقه‌ای که یک کافی نت آن را انجام داده برای چاپ بفرستید!
به طور کلی می توان گفت اکثر کتاب هایی که محتوای خوبی دارند، جلد خوبی هم باید داشته باشند. به مثال خانه رویایی نگاهی می کنیم.
ما معمولا دو نوع خانه برای زندگی داریم، نوع اول شخصی ساز و یا حرفه ای ساخته میشوند. نوع دوم بی کیفیت ساخته می شوند که معروف به خانه های بساز بفروشی هستند. کتاب را هم میتوان مانند این دو نوع خانه دسته بندی کرد. کتاب هایی که محتوای خوبی دارند، به دنبال آن طراحی خوبی هم برای جلدش انجام می شود (خانه های شخصی ساز و حرفه ای). کتاب هایی را هم میتوانید در بازار پیدا کنید که نه محتوای خوبی دارند و نه طراحی جلد خوبی (در خانه های بساز بفروش، وقت و هزینه ای برای داخل و نمای ساختمان نمی کنند).
دلایل مختلفی برای عرضه این نوع کتاب هایی که جلد ضعیفی دارند وجود دارد. بعضی ها فقط برای پر کردن رزومه شخصی چاپ شده اند، تعدادی پروژه های دانشگاهی ضعیفی بوده که تبدیل به کتاب شده اند، برای ادارات و موسسه هایی هستند که باید سالیانه چاپ شوند، از فروش کتابشان به دلایل مختلف اطمینان دارند و نیازی به محتوا و جلد خوبی احساس نمی کنند و ده ها دلیل دیگر برای چاپ این نوع کتاب ها می توان مثال زد.
مطمئن باشید اکثر نویسندگانی که اهمیت و وسواسی برای طراحی جلد کتاب خودشان نمی دهند، برای محتوای داخل کتاب هم اهمیتی قائل نمی شوند و سریع متن کتاب را تکمیل میکنند.
اما برعکس، نویسندگانی که ماه ها و حتی سال ها برای یک کتاب زحمت می کشند و بعد از مدت طولانی و گذشتن از موانع زیادی سرانجام کتاب را به اتمام می رسانند، راضی نمی شوند طراحی جلد کتاب خودشان در ده دقیقه و به صورت مبتدیانه ای انجام شود. آنها همان میزان ارزشی که برای محتوای خودشان قائل هستند را برای جلد کتابشان در نظر میگیرند و ارزش هر دو را در یک سطح و اندازه می دانند.
نکته دیگر، ما از بعضی درس های دوران مدرسه و دانشگاهی خودمان خاطره خوبی نداریم، به دلیل این که اکثرا به زور آن درس ها و واحد ها را گذراندیم و علاقه ای به موضوع آن درس نداشته ایم، چون بصورت ناخودآگاه در ذهن خودمان این شکل کتاب ها ناخوشایند هستند و تمایلی به مطالعه اشون نداریم. اکثر کتاب های درسی و دانشگاهی به خاطر اینکه از فروششان اطمینان دارند، اهمیت چندانی به جلد کتابشان نمیدهند. به همین خاطر در بازار غیر دانشگاهی، معمولا با مشاهده کتاب هایی که طراحی جلد خوبی ندارند، ناخودآگاه یاد دوران تحصیل خود می افتیم و علاقه چندانی به آن کتاب نشان نمی دهیم.
طراحی عنوان و تیتر جلد کتاب، حکم لوگو آن کتاب را دارد. در بحث طراحی لوگو می توان گفت که لوگوی یک کسب و کار نشان دهنده شخصیت اصلی آن کسب و کار می باشد. این لوگو است که نشان میدهد کیفیت سرویس و خدماتی که برای ارائه دارید در چه سطحی است، نوع این سرویس و خدمات به چه شکل است، برای چه قشری از جامعه خدماتتان را ارائه می دهید و حتی مواردی مثل میزان درآمد مشتریانتان هم در لوگویی که استفاده می کنید مشخص می شود!
طراحی عنوان کتاب هم دقیقا مثل لوگو یک مجموعه است. کتاب باید با توجه به محتوای داخلی که دارد عنوان یا تیتر آن طراحی شود. باز هم به مثال های قبلی بر می گردیم و خودتان را جای یک نویسنده بگذارید. هر چقدر که برای محتوای داخلی کتاب و در کل، برای کتاب خودتان اهمیت قائل می شوید باید عنوان و نام کتاب را هم مانند جلدش حرفه ای و استاندارد طراحی کنید.
توجه داشته باشید یک کتاب خوب برای عنوان و نام کتاب از یک فونت ساده و به صورت تایپ استفاده نمی کند. مثلا از فونت عادی (مثال فونت نازنین) برای کل متن کتاب استفاده شده، اکنون برای چند کلمه ای که نام کتاب را تشکیل می دهند دیگر نباید از همان فونت ساده (نازنین) که در کل متن کتاب استفاد شده برای جلد کتاب استفاده کرد و با یک تایپ عادی عنوان را نوشته و رهایش کرد!
زعفران ایران یکی از ارزشمند ترین دارایی های خاک عزیزمان است که به آن طلای سرخ هم می گویند. دلال ها زعفران را به صورت کیلویی و با قیمت بسیار پایین تر از ارزش واقعی اش خریداری و آن را به کشور های دیگر مثل اسپانیا صادر می کنند. در اسپانیا برند های مختلف زعفران وجود دارد که این زعفران های با کیفیت را خریداری میکنند، در بسته بندی های شکیل و زیبا تقسیم کرده و با قیمت چندین برابر گرانتر به فروش می رسانند.
همیشه یکی از مشکلات کالاهای ایرانی به خصوص آن دسته از کالاهای با ارزش مثل زعفران، مشکل نبود بسته بندی خوب و درخور آن محصول یا کالا بوده، اما چون بسته بندی خوبی برای زعفران های ایران وجود ندارد مجبور به فروش ارزان تر می شویم.
جلد کتاب هم مثل داستان زعفران ایرانی است. کتاب هایی وجود دارند که محتوای خوب و حتی عالی دارند اما به دلیل این که جلد چندان جذاب و گیرایی نداشته اند مورد استقبال قرار نگرفته و فروش چندانی هم نکرده اند.
بیاید نگاه کلی به کتاب ها بیندازیم، اکثر نویسندگانی که کتابی برای چاپ عرضه میکنند به طور کلی سه دلیل عمده برای چاپ کتاب خود دارند:
اگر کتابی در دسته سوم باشد، نویسنده اهمیت چندانی به جلد کتاب نمی دهد؛ به خاطر این که محتوای این نوع کتاب ها هم چندان چنگی به دل نمی زد و نویسنده در سریع ترین زمان ممکن میخواهد برای چاپ آماده اش کند، بنابراین دلیلی نمی بیند که هزینه ای برای طراحی جلد کتاب انجام دهد و مدت زمان بیشتری هم به خاطر آماده شدن طراحی جلد کتاب تحمل کند!
اگر کتابی در دسته اول و دوم باشد اما طراحی و جلد خوبی برای آن در نظر نگرفته شده باشد؛ این کتاب تبدیل به همان زعفران ایرانی می شود. احتمال دارد نویسنده با این که مطالب خوبی در کتاب نوشته باشد، اما اهمیتی به جلد ندهد و فکر کند تاثیر چندانی بر دیدن شدن کتاب خود نمی گذارد، به عنوان دیگر ارزشی برای خانه رویایی خود که در اول مقاله گفتم قائل نیست (که این مورد تاثیر قابل ملموسی بر روی کیفیت محتوا کتاب هم می گذارد).
توجه داشته باشی که نکته های گفته شده به این معنا نیست که هر کتابی جلد خوبی دارد، در نتیجه محتوای خوبی هم داخلش نوشته شده است. نویسندگان و ناشرانی هستند که برای فروش بیشتر کتاب تصمیم به طراحی حرفه ای جلد کتاب خود می کنند تا فروش خود را بیشتر کنند، در حالی که محتوای بی کیفیتی در کتاب نوشته شده. آن ها این موضوع که طراحی خوب جلد کتاب باعث می شود مخاطب بیشتری جذب شود را دقیقا متوجه شده اند، اما مثل آن دسته از بساز بفروش هایی هستند که می خواهند خانه کم کیفیتی را که فقط از بیرون زیبا است فروخته و پولی به جیب بزنند.
به طور کلی می توان گفت اکثر کتابهایی که جلد خوبی دارند (از نظر طراحی و نوع جنس جلد) محتوای خوبی هم دارند، اگر نویسنده ای زمان زیادی برای نوشتن و یا حتی ترجمه کتاب انجام داده باشد، جلد کتاب را بی اهمیت نمی داند و به همان میزانی که برای متن داخلی کتاب ارزش قائل است، برای جلد کتاب هم وقت و حتی هزینه قابل قبولی میکند تا از ارزش کتاب خودش کم نشود.
موضوع این مقاله را میتوان برای اکثر موضوعات دیگر مانند پوستر فیلم ها، بسته بندی محصولات، کاور یک آلبوم و یا تک آهنگ موسیقی و غیره بررسی کرد. این موضوع فقط برای جلد کتاب نیست و هر کسی که زحمت زیادی برای محتوا خودش کشیده باشد، احتمال خیلی زیاد برای جلد و نمای بیرونی هم وسواس به خرج میدهد.
در آخر، مهم نیست شما خریدار باشید یا نویسنده، از این پس باید به جلد کتاب اهمیت دهید و حتما کتاب را از روی جلدش قضاوت کنید.
