به مناسبت 13 آگوست "روز جهانی چپ دست ها" یا "International Lefthanders Day" می خواهم اولین نوشته ام را درباره این روز از دیدگاه خودم، با شما به اشتراک بگذارم. ایده این مقاله صرفاً به دلیل کنجکاوی من درباره ژنتیکی بودن این مورد است و هیچگونه اعتبار دیگری ندارد. امّا تمام منابع استفاده شده مستند هستند و می تونید به این مقاله اعتماد کنید.;) طبق گفته های ویکی پدیا انگلیسی در زیست شناسی انسان(human biology)،handedness، دستی که سریع تر، بهتر یا دقیق تر عمل می کند یا ترجیح فردی برای استفاده دارد را دست غالب یا (dominant hand) می گویند که طبق آمار های جهانی(تا سال 2014) حدود 90% از جمعیت جهان راست دست هستند. البته این نکته هم قابل ذکر است که عده ای (هرچند نادر) از هر دو دست استفاده می کنند. نکته جالب توجهی که باستان شناسان در بقایای فرهنگی و اسکلتی مشاهده کردن، حضور شواهدی از تعصبات جمعیت ها به سمت راست دستی در انسان های اولیه است. که باعث به وجود آمدن این فرضیه شد که این رفتارهای جانبی(چپ دستی یا راست دستی) در اوایل Homo sapiens ایجاد شده و این عدم تقارن رفتاری در سطح جمعیت اجدادی تکامل یافته است. جنبه رفتاری ممکن است با اثرات فرهنگی و زیست محیطی تغییر یابد که اثرات ژنتیکی بالقوه ای دارد. مطلب جالب توجه این است که چپ دستی در یک سری مناطق جغرافیایی نسبت به مناطق دیگر شیوع بسیار بیشتری دارد و می توان این موضوع را هم به فرهنگ و تمدن منطقه و هم ژنتیک و اپی ژنتیک ربط داد. در فرهنگ های غربی ، شیوع دست چپ به تدریج در طول قرن گذشته از حدود 2٪ در سال 1900 به بین 15-15٪ در نمونه های اخیر (2000-1999) افزایش یافته است. در حالی که فشارهای فرهنگی برای کاهش شیوع چپ دست فرضیه شده است ، قرار گرفتن در معرض محیط های نامطلوب و توهین های بیماری زا فرضیه ای برای افزایش شیوع دست چپ است. علاوه بر این ، توهین های عصبی ظریف نیز ممکن است منجر به ایجاد تغییرات ماندگار در ترجیح دستی در سایر حوزه های عصبی - روانشناختی شود. یک نکته ای که در این مورد مطالعه کردم و به صورت غیرمستقیم در کمبود تعداد چپ دستان موثر بوده است استفاده از بسیاری از ابزار ها و دستگاه ها توسط چپ دستان بسیار دشوار است ( به علت اینکه برای استفاده راست دستان طراحی شده اند) اما این را هم باید در نظر گرفت که چپ دستان در برخی رشته های ورزشی مزیتی دارند که راست دستان از ان بی بهره اند، آن هم این است که اکثر حریفان مبارزه و مقابله کردن با راست دستان را عادت دارند. نکته جالبی که بررسی کرده اند این است که در دوران جنینی در رحم مادر می توان چپ یا راست دست بودن را پیش بینی کرد، handedness برای اولین بار در بارداری هفته 9-10 نشان داده می شود، به این عنوان که جنین شروع به نمایش حرکات بازوی منفرد (single arm movments) می کنند. طیف گسترده ای از عوامل پیشنهاد شده اند در بررسی ارتباط با چپ دستی، از جمله ، وزن کم هنگام تولد ، استرس هنگام تولد و قرار گرفتن در معرض سونوگرافی. مطالعات قبلی به طور معمول نشان داده اند که وزن کم هنگام تولد با میزان بالاتری از چپ بینی همراه بوده است. علل مختلفی بررسی شده اند من جمله عوامل ژنتیکی مثل این که، چپ دست یا راست دست بودن مشابه خیلی از رفتارها و ظواهر موجودات یک الگوی توارثی پیچیده دارد، به عنوان مثال اگر پدر و مادری هر دو چپ دست باشند، احتمال 26% فرزند این دو چپ دست می شود. یک بررسی جالب ژنتیکی که در مورد ژن هایی که در چپ دست شدن دخیل هستند دو ژن بود که یکی از این ژن ها، ژنی بود که نسخه پدری این ژن هم با چپ دستی و هم اسکیزوفرنی مرتبط است و ژن دیگری که ارتباطی با handedness و گیرنده آندروژن کروموزوم Xاست. البته ممکن است که ژن های دیگر، پروتئین های دیگری هم دخیل باشند ولی خب مقاله تخصصی نبود و نخواستم بیشتر از این باعث سردرد بشوم، فقط خواستم بعد مدت ها به بهانه این روز دست به قلم بشوم و چند خطی را بنویسم. اگر چپ دست هستی روزت مبارک، اگر هم نیستی اشکال نداره تو فقط نیمکره چپ مغزی فعال تری نسبت به چپ دست ها داری!
مهرنوش ۲۳ مرداد ۹۹
