مهندسی سازههای دریایی، یکی از گرایشهای مهندسی دریاست که میتوان آن را محصول مشترک رشتههای مکانیک و عمران دانست. این گرایش روی طراحی، ساخت و نگهداری سازههای دریایی تمرکز دارد. سازههای دریایی شامل بنادر، سازههایی برای بارگیری و تخلیۀ شناورها، سازههای سکوی دریایی، سازههایی مثل سدها و سایر سازههای مرتبط با محیط دریا هستند.
در مهندسی سازههای دریایی، مهندسان به طراحی سازههایی مقاوم در برابر شرایط دریایی مختلف میپردازند. این شرایط ممکن است شامل امواج، جریانهای آبی، زلزلهها، بادها و تغییرات شوری آب باشد. بنابراین، طراحی سازههای دریایی باید براساس این شرایط و نیازهای خاصِ مجموعهای از قوانین و استانداردهای صنعتی صورت بگیرد.
مهندسان دریا با استفاده از مهارتهای مهندسی، هیدرودینامیک، مواد ساختمانی، زلزلهشناسی و سایر علوم مرتبط، سازههای دریایی را طراحی میکنند. آنها باید از مواد مناسب برای ساخت سازهها استفاده کنند که مقاومت لازم را در برابر عوامل دریایی ارائه دهند. همچنین، طراحی سازهها باید بهگونهای باشد که به مدیریت و نگهداری آسان و اقتصادی سازه کمک کند.
این رشتۀ تحصیلی، فرصتهای شغلی گستردهای را در اختیار مهندسان قرار میدهد. مهندسان سازۀ دریایی میتوانند در شرکتها و سازمانهای مرتبط با حمل و نقل دریایی، صنایع نفت و گاز، تجهیزات دریایی، سازههای ساحلی و بنادر، مراکز تحقیقاتی و آموزشی و سایر صنایع مرتبط فعالیت کنند.
بهطور کلی، مثالهای زیادی برای مهندسی سازههای دریایی وجود دارد. اگر بخواهیم به مشکل عدم وجود مهندس سازه در پروژههای اجراشده اشاره کنیم، میتوانیم پروژۀ پل دریاچۀ ارومیه را مثال بزنیم که برای حدود ۲۱ سال، نیمهساخته باقیمانده بود. این پل در سال ۱۳۶۷، از دو سمت ارومیه حدوداً یازده کیلومتر و از سمت تبریز سه کیلومتر پیشروی شد؛ ولی به دلیل بررسی نشدن شرایط محیطی و جریانات آبی، به صورت نیمهکاره رها شد. سرانجام پس از بیست سال، به دلیل بهلجننشستن سازۀ قدیمی، با هزینههای بسیار زیاد پل جدیدی طراحی شد.
قبل از ساخت کامل:
بعد از ساخت:
از دیگر مثالهای آن، میتوان به پروژۀ موفق فرودگاه اوساکا کانزای که روی یک جزیرۀ مصنوعی در خلیج اوساکا ساخته شده، اشاره کرد. این فرودگاه در سال ۱۹۹۴ افتتاح شد و در سال ۲۰۰۷ عملیات توسعۀ آن به پایان رسید. ناگفته پیداست که ساخت این فرودگاه بههیچوجه کار سادهای نبوده است؛ هرچند که ژاپنیها را به انجام پروژههای مهندسی دشوار و منظم در دنیا میشناسند. برای ساخت جزیره، دو کوه بهطور کامل با خاک یکسان شدند و طبق اطلاعات موسسۀ مهندسی عمران، این فرودگاه در زمان تکمیل ساخت، به پرهزینهترین پروژۀ عمرانی جهان در زمان خود تبدیل شده بود.
با وجود اینکه این پروژه بسیار دشوار بوده است، دستاوردهای شگفتانگیزی مانند تحمل زلزلهها و طوفانهای شدید و دیگر موارد در کارنامۀ آن وجود دارد. در جهت رسیدن به این مهم، تمامی پروژهها از قوانین مشخصی پیروی میکنند و مهندسان سازههای دریایی، برای طراحی و ساخت سازهها و تجهیزات دریایی، باید از قوانین و استانداردهای مربوطه پیروی کنند. در زیر به برخی از این قوانین و استانداردها اشاره میکنیم:
1 . استانداردهای ایمنی دریا (Marine Safety Standards): این استانداردها مربوط به ایمنی دریا، ایمنی کشتیها، سکوهای نفتی و سایر سازههای دریایی هستند. این استانداردها شامل مواردی مانند طراحی سازهها، مواد ساخت، سیستمهای ایمنی و آتشنشانی، تجهیزات ایمنی و ضوابط اضطراری میشوند.
2 . کدهای بینالمللی سازههای دریایی (International Codes for Maritime Structures): این کدها شامل مجموعهای از الزامات و رهنمودهای فنی، برای طراحی و ساخت سازههای دریایی هستند. بهعنوان مثال، کد برجستة بینالمللی سازههای ساحلی (ISO) برای طراحی سکوهای نفتی استفاده میشود.
3 . قوانین محیط زیست دریا(Marine Environmental Regulations) : این قوانین مربوط به حفاظت از محیطزیست دریا و جلوگیری از آلودگی دریاها هستند. این قوانین شامل مقررات مربوط به ضایعات صنعتی، آلودگی نفتی، محافظت از گونههای دریایی و حفاظت از مناطق دریایی حساس میشوند.
4 . استانداردهای مواد سازهای (Structural Materials Standards): استانداردهای مواد سازهای مربوط به مواد سازههای دریایی مانند فولاد دریایی، بتن دریایی و مواد ضدخوردگی هستند. این استانداردها شامل الزامات مکانیکی، شیمیایی و فیزیکی برای استفاده از مواد سازهای در محیط دریا میشوند.
این تنها چند نمونه از قوانین لازم برای اجرای طرح یک سازۀ دریایی است که با اعمال آنها میتوانیم سازهای ایمن با طول عمر بالا داشته باشیم.