مقایسه جامع شیوه مجازی و حضوری
محمد بذرافشان، ورودی ۹۸ مهندسی مکانیک
در این دوران معلق در زمان، هرگونه ندای ازسرگیری حضوری دانشگاه‌ها از سوی مراجع بالادست، ممکن است به مذاق خیلی از شماها خوش آید و با آغوشی باز پذیرای آن باشید، ره‌توشه جمع کرده و کوله‌بار خود را ببندید و در اولین فرصت، شتابان رهسپار دانشگاه شوید. یا ممکن است با آن مخالفت کنید و ساز ناسازگاری بزنید و در گوشه‌ای کنج عزلت گزینید. هرکدام دلایل خاص و منحصربه‌فرد خود را دارید و با تعصب از آن دفاع می‌کنید. حال باید به آن پرداخت که به‌راستی وزنة منطق برکدام یک از گزینه‌ها سنگینی می‌کند؟ آیا ادامة روند مجازی می‌تواند معایب و نقص‌های خود را اصلاح کند و یا تنها راه حل، روند حضوری و پیوند دانشجو با استاد در نزدیک‌ترین حالت ممکن است؟ در ابتدا به نقد و بررسی هرکدام از گزینه‌ها پرداخته و داوری و قضاوت را دربارة این نوشته، به خواننده واگذار می‌کنیم.
دوران مجازی از نقطه نظراتی دارای ویژگی‌های مثبتی است: از نظر بچه‌های خوابگاهی، در خانه امکانات و فضای بیشتر، وعده‌های تغذیه‌ای متعدد و بهتر و همچنین آزادی و اختیار عمل در انجام کارها و امور مربوط به خود وجود دارد.
مورد دیگر، استفادۀ بهینه‌تر از کلاس‌ها و قابلیت ضبط‌شدن آن‌هاست. در این حالت، دانشجویان محدودیت زمانی و مکانی برای شرکت در کلاس‌ها ندارند و با ضبط‌شدن کلاس‌ها می‌توانند در زمان‌های دیگری آن‌ها را مشاهده کنند و بازدهی بیشتری برای آن‌ها داشته باشند؛ اما در زمان حضوری، حتما باید در ساعت مشخص در کلاس درس شرکت می‌کردند تا مباحث آن کلاس را از دست نمی‌دادند. با این وجود، شنیدن و فراگیری درس نزد استاد در کلاس توفیق دیگری دارد. در کل می‌توان ذکر کرد که در دوران مجازی دسترسی به محتوای آموزشی سریع‌تر و بهینه‌تر است.
زمان بندی راحت‌تر از موضوعات مهم دیگر برای دانشجویان است؛ برای مثال دانشجویان برای شرکت در کلاس می‌توانند تا پنج دقیقه قبل از کلاس آماده و سر کلاس حاضر شوند. دانشجویان ساکن تهران باید مسافتی را برای رسیدن به دانشگاه طی می‌کردند، اما در دوران مجازی این موضوع دیگر موجب اتلاف زمان برای آن‌ها نمی‌شود. از طرف دیگر، دانشجویان در مجموع هزینه‌های کمتری از جمله هزینة رفت‌و‌آمد، غذا و موارد دیگر را محتمل می‌شوند و می‌توانند برای امور دیگری صرف کنند.
از سوی دیگر، کسانی که معتقد هستند آموزش مجازی اختلال برای آن‌ها به عمل آورده، دلایل زیر را متذکر شده‌اند:
در دوران حضوری، استادها یک منبع مشخص را برای طول ترم انتخاب می‌کردند که منبع اکثر سؤالات امتحانی بود، اما در آموزش مجازی به دلیل تعدد منابع، اساتید نیز ممکن است هیچ سوالی را از منابع ذکرشده طرح نکنند و این موضوع، یک فشار مضاعف برای دانشجو به همراه بیاورد. اساتید در امتحانات مجازی مانند امتحانات حضوری روی دانشجویان نظارت ندارند و این امر موجب بی‌اعتمادی آن‌ها به دانشجویان شده است؛ از این رو، سؤالات به‌مراتب سخت‌تر طرح می‌شوند و زمان امتحانات نیز بسیار کم‌تر از حالت حضوری در نظر گرفته می‌شود؛ همچنین امکان بازگشت به سؤالات قبلی نیز از دانشجو سلب شده و این امر خود سبب ایجاد یک بی‌عدالتی شده است؛ به این صورت که ترتیب قرارگرفتن سؤالات برای دانشجویان تفاوت دارد و سختی و آسانی آن‌ها در ترتیب قرار گرفتن لحاظ نمی‌شود. این موضوع، علاوه بر ایجاد فشار و استرس برای دانشجو، ممکن است او را از رسیدن به حق واقعی خود محروم کند.
در آموزش مجازی، حجم بالایی از کارها، تمارین، کوییزها، امتحانات و ... بر دانشجو تحمیل می‌شود؛ برای مثال درسی که در آموزش حضوری هیچ تمرین تحویلی نداشت، ممکن است در آموزش مجازی تعداد زیادی تمرین تحویلی داشته باشد و تلاقی این تمارین با یکدیگر، یک مشغلۀ زیاد و بعضاً غیرضروری را برای دانشجو به ارمغان می‌آورد.
در آموزش مجازی، شاهد همکاری و تقلب‌های گسترده‌ای بوده‌ایم که گاه باعث می‌شوند که میانگین یک درس به‌طور چشمگیری افزایش یابد و حق کسانی که به‌تنهایی تلاش کرده‌اند پایمال شود. به‌طور کلی نمرات دارای تورم و حباب هستند. بنابراین کسی که بخواهد جانب انصاف را رعایت کند، باید چندین برابر دیگران زحمت بکشد که خود باعث یک بی‌عدالتی فراگیر شده است.
یکی دیگر از موارد شایان ذکر، نبود تعامل و ازبین‌رفتن ارتباط فیزیکی دانشجویان با یکدیگر است. در صورتی که این مورد، علاوه بر افزایش روحیۀ دانشجویان، بازدهی بالاتری نیز برای آنان به همراه خواهد داشت. همچنین وجود سالن‌های مطالعه و فضای اختصاصی برای درس‌خواندن دانشجویان در دانشگاه، خود یک مزیت بسیار مهم است. ممکن است در خانه و محل زندگی، شرایط ایده‌آل برای درس‌خواندن کسی فراهم نباشد که خود منجر به اختلاف طبقاتی میان دانشجویان می‌شود.
از نکات بعدی، دسترسی راحت‌تر دانشجویان ساکن تهران به دانشگاه است که هر زمان می‌توانند از دانشگاه استفاده کنند، با اساتید تعامل داشته باشند و ارتباط خود را با دیگر دانشجویان حفظ کنند. در این مورد، دانشجویان شهرستانی و یا کسانی که امکان سکونت در تهران را ندارند، بسیار متضرر می‌شوند و بسیاری از امکانات درسی، کار در آزمایشگاه‌ها و فرصت‌های شغلی موجود در کلان‌شهر را از دست می‌دهند.
همچنین بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان، با مجازی‌شدن آموزش، امکان دسترسی به وسایل ارتباط مجازی همچون تبلت یا لپ‌تاپ را ندارند و از این رو، در معرض مشکلات بسیاری قرار می‌گیرند؛ بسیاری از کارکردن در شهرهای محل تحصیل خود محروم مانده و فشار اقتصادی زیادی را متحمل شده‌اند.
در آخر، با بررسی و سنجش این نکات، می‌توان گفت با اینکه شیوة مجازی مشکلات و کمبود‌هایی دارد، از طرف دیگر مزایای فراوانی نیز دارد که قابل چشم‌پوشی نیستند و به هرحال از شیوة حضوری نوین‌تر است. از این رو شاید بتوان با بهبود ساختارها شرایط را برای بهترین بهره‌‌مندی از آموزش مجازی به ارمغان آورد.
