مصطفی رسولی، ورودی 98 مهندسی مکانیک
این جلسه پیرامون موضوع ابزارهای ارزیابی و توان‌بخشی شناختی شامل آشنایی با ابزارهای گوناگون در حوزه‌ی علوم شناختی برگزار شد.
آزمون‌های ارزیابی شناختی:
این آزمون‌ها در حوزه‌های گوناگون کاربرد دارند که مهم‌ترین آنها حوزه‌ی سلامت و بهداشت است.
یکی دیگر از کاربردهای این آزمون استفاده به‌عنوان ابزار کمک تشخیصی برای اختلالاتی چون عقب‌ماندگی ذهنی و اوتیسم است.
تشخیص افتراقی و اختلالات همایند:
در این مورد از آزمون‌های ارزیابی شناختی برای تمایز بین بیماری‌‌هایی استفاده می‌شود که شباهت زیادی با هم دارند و در عمل تفاوت‌های آنها قابلیت تمییز پایینی دارد.
روش شناختی یا تعیین خط پایه:
در این روش اطلاعاتی از جامعه‌ی هدف جمع‌آوری می‌شود تا در صورت بروز تغییرات، بتوان با درک بهتری از وضعیت پایه، شرایط را به حالت عادی برگرداند؛ برای مثال اگر ورزشکاری حین مسابقه دچار آسیب شود، با علمِ به نقاط قوت و ضعف می‌توان برنامه‌ریزی بهتری برای توان‌بخشی او داشت.
خدمات قضایی:
انجام این آزمون با بررسی و مشخص‌کردن کارکردهای شناختی از مواردی چون تمارض و ادعاهای نادرست پیشگیری می‌کند.
دفاعی:
این آزمون‌ها می‌توانند ابزار نیروهای مسلح در گزینش و شناخت کادر استخدامی باشند. بعضی از کاربردها در امور دفاعی:
- استخدام و به‌کارگیری نیرو در زمینه‌های مرتبط با توانمندی افراد.
- تشخیص آسیب‌های مغزی افراد بعد از عملیات.
- بررسی آمادگی نیروها برای عملیات‌های خاص.
- پیش‌بینی موفقیت نیروها در عملیات‌ها.
- پیشگیری از انصراف نیروها و ترک پست.
ورزش:
مواردی چون ارزیابی آسیب‌های مغزی خفیف در اثر تروما و آمادگی مجدد برای بازگشت به مسابقات با آزمون‌های شناختی ممکن می‌شود.
آموزش و پرورش:
غربالگری و ارزیابی کودکان قبل از ورود به مدرسه به منظور شناسایی کودکان در معرض خطر نقص شناختی همراه با استعدادیابی کودکان در زمینه‌یتحصیلی و شغلی. همچنین ترسیم پروفایل شناختی دانش‌آموزان به منظور تدوین کتب درسی متناسب با توانمندی‌های شناختی آنها و ارزیابی عملکرد تحصیلی.
منابع انسانی:
از این آزمون‌ها می‌توان برای سنجش صلاحیت متقاضیان شغل یا منصب بهره برد.
این آزمون کاربردهای دیگری نیز دارد که به ذکر نام تعدادی از آنها بسنده می‌کنیم:
- پیش‌بینی احتمال ابتلا.
- پاسخ به درمان.
- ارتباط مغز و رفتار.
ناگفته نماند که این آزمون‌ها معایبی نیز دارند که مهم‌ترین آنها دقیق‌نبودن است؛ به‌طوری‌که هیچ راهی برای راستی‌سنجی گفته‌ها و داده‌های واردشده توسط شخص، موجود نیست و این نکته باعث می‌شود میزان قطعیت این آزمون‌ها پایین باشد.
توان‌بخشی شناختی
این مورد از ابزارها برای بازگرداندن کارکردهای شناختی از دست‌رفته به کار می‌روند و عامل دیگری به نام «توانمندسازی شناختی» نیز وجود دارد که به تقویت کارکردهای شناختی می‌پردازد؛ تفاوت بین این دو در آن است که عامل اول برای بیماران و عامل دوم برای افراد سالم جامعه کاربرد دارد.
ابزارهای گوناگون توان‌بخشی شناختی و مثالی از آنها
فیزیکال:
واقعیت مجازی، تراشه‌های مغزی و تحریک مغناطیسی مغز.
رفتاری:
کامپیوتری و مدیتیشن.
زیست شیمیایی:
داروها، تغذیه و اکسیژن.
چند مثال از این ابزاها:
EEG: از نوار مغزی می‌توان برای تشخیص برخی اختلالات چون صرع استفاده کرد. همچنین کاربرد دیگر آن سنجش میزان هوشیاری افرادی است که مشکل مغزی دارند.
این روش معایبی نیز دارد از جمله آن که وابسته به حالت است؛ یعنی برای مثال اگر با دو حالت روحی متفاوت نوار مغزی بگیرید، احتمالاً نتایج متفاوتی به دست خواهید آورد. همچنین دقت مکانی پایین است و برخلاف سایر دستگاه‌های تصویربرداری عصبی نواحی زیر قشری را مورد سنجش قرار نمی‌دهد.
:NEUROFEEDBACK در این روش، سیگنال‌های دریافتی از مغز به کامپیوتری ارسال می‌شوند که در آن انیمیشن به نمایش درآمده و با توجه به عملکرد انیمیشن، تنظیمبودن سیگنال‌ها بررسی می‌شود.
گفتنی است این روش تنها برای تعدادی معدود از اختلالات کارساز است.
تحریک الکتریکی مغز: این روش با تغییر در فعالیت نورونی باعث تحریک و در نتیجه بهبود یا ارتقای آن می‌شود.
سیستم رهگیر چشمی: مثالی از این روش، بازاریابی عصبی است که در آن فروشگاه‌ها با یافتن نقاطی که بازدید بیشتری دارند، اجناس کم خریدار را در معرض دید بهتر قرار می‌دهند.
سیستم طیف‌نگاری کارکردی مادون قرمز نزدیک: در این روش، با تاباندن مادون قرمز به مغز و سپس باز پس‌گیری آن توسط الکترودها، میزان اکسیژن مغز و مواردی چون میزان بلوغ مغز بررسی می‌شود.
الکترودهای ثبت سیگنال مغز: تراشه یا ایمپلنت‌هایی که برای ثبت سیگنال روی قشر مغز قرار می‌گیرند. البته این روش به آسانی سایر موارد نیست و برای جاگذاری تراشه باید جمجمه جراحی شود.
سیستم تحریک مغناطیسی مغز: این سیستم شباهت زیادی به دستگاه تحریک الکتریکی دارد و میزان تحریک عمقی‌تری نسبت به آن دارد. سیستم تحریک مغناطیسی برای درمان افسردگی، وسواس و صرع از سازمان غذا و دارو آمریکا تاییدیه گرفته است.
بازی‌های شناختی: این شاخه از آینده‌‌دارترین زمینه‌های شناختی است و فرصت‌های مناسبی برای همکاری رشته‌های مهندسی و علوم اعصاب برای توسعه این بازی‌ها وجود دارد.
این نوشتار، تنها خلاصه‌ای از مطالب ارائه‌شده توسط دکتر «محمد رستمی» در این جلسه بود. برای مشاهده ویدیو کامل به کانال آپارات محور مراجعه فرمائید.
لینک مشاهده‌ی فیلم نشست:
