زهـرا همتیان، ورودی 98 مهندسـی مکانیک
دانشگاه که حضوری بود، دوست داشتم بروم تمام دانشکده‌های دانشگاه را بررسی کنم و معمولاً با دوستان، ساعت‌های آزادِ بین کلاس‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌های دانشگاه را متر می‌کردیم و به بررسی و آنالیز ساختمانِ دانشکده‌ها می‌پرداختیم که کدام‌یک قشنگ‌تر است؟ کدام نوسازتر است؟ کدام بزرگ‌تر است؟ چرا معماری فلان دانشکده اینطوری است؟ و... احساس می‌کردم بچه‌های هر دانشکده، روی دانشکده و رشته‌ی خود تعصب و غیرت داشتند و از رفتارها هم مشخص بود که هرکس از کدام دانشکده است!
همیشه دوست داشتم تمام رشته‌های دانشگاه را بخوانم و معاشرتم با دانشجوهای خلاق رشته‌های مهندسی و تحلیلگران رشته‌های علوم‌پایه (و حتی علوم انسانی) بیشتر باشد. طرز نگاه هرکدام به مسائل، متفاوت و زیبا بود. یادش به‌خیر؛ یکی از دوستانم، حتی پس از گذشت چندین ترم هنوز در انتخاب رشته‌اش مردد بود. هر روز چیز جدیدی می‌خواست. یک روز می‌گفت دوست دارم بروم برق! یک روز می‌گفت دوست دارم همه‌چیز بلد باشم و به نظر می‌آید دانشجوهای فیزیک چنین شخصیت‌هایی دارند! روز بعد می‌گفت کامپیوتر آینده‌ی خوبی دارد! روز بعد به‌خاطر علاقه‌ی زیاد به سروکله‌زدن با مسائل به دانشکده ریاضی سر می‌زد! روز بعد مکانیک چون طراحی و کنترل دوست داشت! و این چرخه هر روز تکرار می‌شد!
روزی با هم در یکی از جلساتی که محور برگزار کرده بود شرکت کردیم. موضوع جلسه «نقش مهندسی مکانیک در رباتیک» بود. خیلی جذاب بود. مهم‌ترین چیزی که بعد از اتمام این جلسه در ذهن من نقش بست، همکاری دانشجوهای مختلف مثل مکانیک، کامپیوتر، برق و حتی روانشناسی برای ربات‌های اجتماعی و حتی رشته‌ی پزشکی در ساخت ربات‌های مختلف بود. شاید چندان هم عنوان و موضوع جلسه به خاطرم نماند و مهم‌ترین چیزی که به‌خاطرم ماند، این همکاری متخصصان تمام رشته‌ها برای تولید یک محصول جدید بود.
احتمالاً درگذشته، به خاطر بررسی دقیق‌تر و عمیق‌تر مسائل علمی و موضوعات مختلف و همینطور تفاوت در ابزارها و شیوه‌های مطالعه و تحقیق روی آن‌ها، علوم را مرزبندی کردند و این‌گونه رشته‌ها را به‌وجود آوردند. ولی امروزه شاهد آن هستیم که مرزبندی علوم کمرنگ شده‌اند و علوم میان‌رشته‌ای مثل فناوری نانو یا علوم دیگر نقش بسیار پررنگی پیدا کرده‌اند و در صنعت، همکاری متخصصان رشته‌های مختلف، از جمله علوم انسانی، تجربی و ریاضیات است که باعث پیروزی و گام‌برداشتن به جلو می‌شود. معاشرت و تبادل نظر دانشجویان و متخصصان رشته‌های گوناگون، موجب پیشرفت می‌شود. یک مهندس بدون داشتن قدرت تجزیه و تحلیل و درک فیزیکی از پدیده‌ها یا بینش ریاضی و حتی اخلاق مهندسی، موفق نخواهد شد. همچنین در علوم پایه، این انسان‌های خلاق هستند که با نظریات جدیدشان دنیا را متحول می‌کنند و این ویژگی‌ها، با تعامل و همکاری دانشجوهای رشته‌های مختلف ایجاد می‌شوند. برای مثال، نیازمندی و وابستگی ریاضی و فیزیک به همدیگر برای همه‌ی ما واضح است. ریاضی یک زبان مشترک میان تمام دانشمندان برای توصیف پدیده‌های فیزیکی است و با ریاضی می‌توان پدیده‌ها را مدل‌سازی و توصیف کرد. یا در مثالی دیگر فرض کنید می‌خواهیم یک موشک یا هواپیما و یا یک موتور اتومبیل بسازیم. در این حالت به همکاری کسانی که روی خواص مواد مطالعه می‌کنند، روی سوخت و انرژی تحقیق می‌کنند، حرکت‌شناسی و طراحی می‌دانند و با علوم ریاضی و کامپیوتر آشنایی دارند یا حتی علوم میان‌رشته‌ای مانند نانو و ... نیازمندیم. آن وقت است که خروجی کار یک محصول قوی و نو خواهد بود.
حالا که نقش علوم میان‌رشته‌ای مشخص شده و الزام همکاری دانشجوهای تمام رشته‌ها برای پیشرفت علم و تکنولوژی مشخص شده است و مرزبندی علوم در دنیا کمرنگ شده است، این سوال ایجاد می‌شود که چرا در دانشگاه‌های ما و در کشور ما، هنوز آن همکاری و تعامل لازم بین دانشجوهای رشته‌های مختلف به وجود نیامده است؟ در جواب باید بگویم از نظر من دو دلیل وجود دارد: یکی مربوط به خود دانشجوها است و دیگری مربوط به مسئولان دانشگاه. در توضیح مورد اول باید بگویم رقابت‌های غلطی که بین دانشجوها وجود دارد، مانع همکاری دانشجوها با همدیگر شده و دانشجویان به‌خاطر احساس رقابت، اعتمادبه‌نفس پایین یا نداشتن مهارت‌های کافی، حاضر به همکاری با بقیه نیستند و به دلیل این رتبه‌بندی‌ها، عده‌ای خود را نسبت به دیگران قوی‌تر و عده‌ای ضعیف‌تر می‌دانند. و اما نقش مسئولان دانشگاه در این موضوع چیست؟
به نظر می‌آید دانشگاه‌های ما اصولاً به هدفمندی و کاربردی‌بودن علوم توجهی ندارند. اساتید نیز برای نمرات، بیش از اندازه ارزش قائلند که این عمل، رقابت موجود بین دانشجوها و ترس از آینده را برای آن‌ها بیشتر می‌کند. همچنین فضای همکاری، مشورت، کار گروهی، مسابقه و بحث و تبادل نظر را برای دانشجویان رشته‌های مختلف فراهم نمی‌کنند و به دانشجو یاد نمی‌دهند که چگونه نگاه کلی به موضوعات داشته باشد و توانایی تلفیق علوم با هم و مدیریت آن‌ها به دانشجو داده نمی‌شود. شاید هم نیاز باشد در دروسی که دانشجویان هر رشته در دوران تحصیل باید پاس بکنند، تغییراتی ایجاد بشود و واحدهایی را باید اضافه و یا شاید کم کرد. از طرفی شاید نیاز باشد مسئولان دانشگاه‌ها و یا مسئولان صنعت‌ها خودشان بیایند و اعلام بکنند به چه متخصصانی نیاز دارند و بستر همکاری دانشجوها را با یکدیگر فراهم بکنند تا علم و تکنولوژی با قدرت تمام جلو بروند.
