آموزش و پرورش تطبیقی چیست؟
در روزگار ما ، همه ملتها ، با هر نظام سياسي و اجتماعي پيشرفته و در حال پيشرفت به مساله برنامه ريزي و اصلاحات آموزشي ، با توجه به آخرين روشهاي آموزشي و فني و پيشرفت هاي علمي جهان ، توجه خاص دارند.
اين توجه تقريبا فراگير و جهاني است و نسبت به ديگر فعاليت هاي اجتماعي از اولويت خاص برخوردار است. بررسي تاريخ تحول نظام هاي آموزشي جهان نشان مي دهد که به منظور تحقق اين امر ، اغلب کشورهاي پيشرو از مطالعات و پژوهش هاي تطبيقي در زمينه آموزش و پرورش بهره گرفته اند و آن را شرط لازم براي طراحي نظام هاي آموزش نوين خويش مي دانند و بر لزوم و ضرورت اين گونه بررسي ها قبل از اقدام به هرگونه اصلاحات آموزشي جامع براي رفع نيازمندي هاي رو به رشد اقتصادي ، فرهنگي و فني خويش تاکيد مي ورزند.
امروزه متفکران تعليم و تربيت و متخصصان مراکز تعليم و تربيت بين المللي بر ضرورت ايجاد اين رشته نوين علمي در موسسات آموزش عالي و دانشگاه ها در سطوح کارشناسي ارشد و دکترا تاکيد مي ورزند که نشان دهنده اهميت کار و نقش محققان اين رشته علمي در معرفي نظام هاي آموزشي موفق جهان ، شناخت مسائل آموزش و پرورش ، معرفي نوآوري ها و روشهاي جديد در قلمرو آموزش و پرورش و دستاوردهاي شگرف ناشي از آن است. گنجاندن درس آموزش و پرورش تطبيقي در برنامه درسي دانشجويان رشته هاي علوم تربيتي ، مديريت و برنامه ريزي آموزشي و علوم اجتماعي در کشور ما حدود 30 سال سابقه دارد ، ليکن تاکنون به دلايل گوناگون از جمله ضعف آگاهي و اطلاع دقيق از هدف ها و کاربرد واقعي بررسي هاي تطبيقي آموزش و پرورش يا دسترسي نداشتن به مطالعات نوين تطبيقي که پژوهندگان معاصر به عمل آورده اند ، اين رشته علمي جايگاه بحق خود را به عنوان ابزار لازم براي توسعه و اصلاحات بنيادين آموزشي به دست نياورده است.
در حال حاضر ، کشور ما يکي از مراحل مهم و اساسي و در عين حال حساس و دقيق خود را در زمينه توسعه آموزش و پرورش مي گذراند. بديهي است به موازات توسعه نهاد آموزش و پرورش بايد به مطالعات تطبيقي آموزش و پرورش پرداخت ؛ زيرا اين گونه مطالعات زمينه را براي انتقال و رفع مشکلات نظام آموزش و پرورش فراهم مي کند و اداره کنندگان چنين دستگاهي را در کشف و تحليل مسائل تربيتي ياري مي دهد. به سخن ديگر ، آگاهي از تغييرات و اصلاحاتي که در نظام هاي تربيتي کشورهاي ديگر رخ داده است و مشکلاتي که آنان در اصلاح و توسعه آموزش و پرورش خويش داشته اند و آشنايي با روشها و تدابيري که براي حل اين مشکلات به کار برده اند ، مي تواند ما را در شناسايي مسائل آموزشي و اتخاذ تدابير شايسته براي حل و فصل رضايت بخش آنها ، بخصوص زماني که در انديشه بنياد نهادن نظام نوين آموزشي هستيم ، ياري دهد.
همچنين اين امر مي تواند اين امکان را فراهم کند که به اصلاحات آموزشي نگاهي عميق داشته باشيم و در مقام قانونگذار ، برنامه ريز و مجري طرحهاي آموزشي و اداره کنندگان کانون هاي تعليم و تربيت ، با گامهاي استوار و سنجيده حرکت خويش را در تامين خير و صلاح عمومي آغاز کنيم و همان تجارب را که ديگران با صرف زمان و سرمايه گذاري وسيع به دست آورده اند ، به سبب عدم اطلاع ، دوباره تکرار نکنيم. بي دليل نيست که در جوامع پيشرفته و مترقي جهان ، هر روز بر وسعت مطالعات و پژوهش هاي تطبيقي در آموزش و پرورش و شمار کانون هاي علمي که اين نوع بررسي ها را سرلوحه کارهاي خويش قرار داده اند ، اضافه مي شود و سير تکاملي در اين زمينه ، همچنان ادامه دارد و مشمول اين گونه بررسي ها از نظر جغرافيايي و منطقه اي نسبت به گذشته نه چندان دور ، فراگير شده است.
تطبيق و مقايسه ، به علمي اطلاق مي شود که در آن ، دو يا چند پديده را به منظور يافتن وجوه اختلاف و تشابه آنها، مورد تجزيه و تحليل قرار دهيم. اصولا در زندگي روزمره بدون کار تطبيق و مقايسه نمي توان تصميمي اتخاذ کرد و روشي براي حل و فصل رضايت بخش کارها انتخاب کرد.
مثلا زماني که کالاي خاصي را از ميان انواع مشابه آن براي خريد برمي گزينيم يا از همان چند رشته تحصيلي يک رشته تحصيلي را انتخاب مي کنيم و يا از بين شيوه هاي اداره امور موسسات آموزشي ، کار ماموريت يک موسسه را بر ديگر موسسات آموزشي ترجيح مي دهيم ، در تمامي اين موارد ، به نوعي مقايسه و تطبيق دست زده ايم که به اعتقاد خود ، به گزينش اصلح منتهي شده است.در حيطه آموزش و پرورش ، اين مقايسه يا تطبيق مي تواند بين رويدادهاي آموزشي داخل يک نظام آموزش و پرورش صورت گيرد يا در سطح وسيع تري ويژگي هاي گوناگون يک نظام تربيتي با نظامهاي تربيتي کشورهاي ديگر مقايسه شود. بدين سان آموزش و پرورش تطبيقي ترجمه اصطلاح Comparative education است و به دانشي اطلاق مي شود که موضوع آن شناسايي ، تحکيم و مقايسه شباهت ها و تفاوت هاي پديده هاي تربيتي داخل يک نظام آموزشي يا بين نظام آموزش و پرورش کشورهاي مختلف جهان با توجه به عوامل اجتماعي ، مذهبي ، اقتصادي ، سياسي موثر در تشکيل و پيدايش آنهاست.
تاریخچه آموزش و پرورش تطبیقی
آموزش و پرورش تطبیقی» یکی از شاخه های دانش تعلیم و تربیت با علوم تربیتی است که به مطالعه نظامهای مختلف آموزش و پرورش کشورها پرداخته شباهتها و تفاوتهایی را که میان عوامل این نظامهای آموزشی وجود دارند مورد تطبیق و مقایسه قرار میدهد. این رشته علوم تربیتی، از طریق جستجوی راه حل مسائل تعلیم و تربیت در سطح جهانی به کشورها کمک می کند تا بتوانند مسائل آموزش و پرورش ملی خود را بهبود بخشیده، و همان اشتباهاتی را که دیگران داشته اند تکرار ننمایند. مقاله حاضر توسط «له تانه خوی» کارشناس یونسکو فراهم آمده و توسط برادر مرتضی امین فر عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و عضو هیئت تحریریه فصلنامه ترجمه گردیده است. این مقاله ابتداء تاریخچه آموزش و پرورش تطبیقی را مورد
بررسی قرار داده سپس حوزه یا قلمرو این رشته را بررسی نموده واحدهای مورد مقایسه و ماهیت مقایسه را در آموزش و پرورش تطبیقی مورد بحث قرار میدهد. پس از آن مراحل پژوهش در آموزش و پرورش تطبیقی ارائه گردیده و کاربرد روشهای آماری و ریاضی در این زمینه بررسی می شود، و بالآخره مقاله با اشاره به روش های تحلیل کمی و کیفی در آموزش و پرورش و پرورش تطبیقی پایان می یابد.
تاریخچه آموزش و پرورش تاریخ آموزش و پرورش تطبیقی نشان میده این رشته از دانش بشری هر چند که سابقه ای طولانی دارد اما تا سالهای اخیر مرتبه علمی نیافته بود پیشروان اولیه این رشته افرادی بوده اند که نهادهای کشورهای مورد بازدید خود را توصیف نموده و اکثراً در این زمینه آثاری تألیف کرده اند این افراد را می توان در یونان گزنفون Xenophon) در رم قدیم (میسر و Cicero و سزار Caesar) در چین (بی تسینگ Yitsing) و در دنیای اسلام (سلمان Sulaman و ابن خلدون Ibn Khaldun) یافت.
با وجود این تولد این علم را میتوان در سال ۱۸۱۷ دانست که کتاب مارک آنتوان زولین (Marc Antoine Jullin) زیر عنوان «طرح اولیه و دیدگاه مقدماتی از یک اثر آموزش و پرورش تطبیقی در این سال منتشر شد. ژولین برای بهبود نقایص آموزش و پرورش زمان خود پیشنهاد کرد که اگر مطالعه ای در زمینه مدارس و روشهای تدریس کشورهای مختلف به عمل :آید بر اساس اطلاعات جمع آوری شده به وسیله پرسشنامه ای یکسان؛ و ارائه آنها در «جداولی تحلیلی میتوان اصولی را برای یک علم «تقریباً مستقل استنتاج نمود؛ تا بدان طریق بتوان نظام آموزش و پرورش ملی را بهبود بخشید.
منبع:فصلنامه تعلیم و تربیت(آموزش و پرورش)1366 شماره 9
مترجم:مرتضی امین فر
