این مسئله به‌طور فزاینده‌ای به رسمیت شناخته شده است؛ اینترنت، علیرغم همه مزایای آن برای جامعه، می‌تواند اثرات مضر قابل‌توجهی بر افراد و جامعه داشته باشد. برخی از این جنبه‌های مضر به‌ویژه آسیب رساندن به حریم خصوصی، آسیب‌های امنیتی و جرائم اینترنتی و آسیب‌های ناشی از شکاف دیجیتال به طور مفصل مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. این مطالعه، تأثیرات کمتر مورد مطالعه قرار گرفته، اما به همان اندازه مهم را شامل می‌شود: آسیب به کیفیت ساختارهای اجتماعی و نهادهای اجتماعی.
شکی نیست که امروزه تکنولوژی ارتباطات و جهانی شدن رسانه‌های جمعی در حال از بین بردن مرزهای فرهنگی سنتی در سراسر جهان و تبدیل آن به چیزی است که امروزه از آن به عنوان فرهنگ جهانی یاد می‌شود. این فرهنگ جهانی شامل انتشار نمادهای فرهنگی عموماً پذیرفته شده توسط فرهنگ غرب است که اغلب فرهنگ‌های دیگر را منکوب می‌کنند و تنوع گستردۀ فرهنگ‌های محلی را در جهان تهدید می‌کنند.
پس از بررسی حقایق و آمار مربوط به استفاده از اینترنت در اتحادیه اروپا، هشت اثر قابل‌ملاحظه اجتماعی و فرهنگی مضر مرتبط با استفاده از اینترنت شناسایی شد و بررسی ادبیات نظری و تجربی مربوط به این جنبه‌ها صورت گرفت.
اینترنت در سال‌های اخیر هدف فضاسازیِ خبری بسیار منفی قرار گرفته است. تمرکز اخبار و مطالب منفی بر روی مطالبی مانند رسوایی‌های عمدۀ مربوط به حفظ حریم خصوصی و نقض‌های امنیتی، گسترش اخبار جعلی، رفتارهای فوق‌العاده منفی مانند اذیت و آزار و اینترنتی، فحشا، هرزه‌نگاری انتقام‌جویانه، دزدی سایبری، تصاویر مستهجن از کودکان، شکار اینترنتی کارگران جنسی، اعتیاد به اینترنت و اثرات منفی اینترنت بر روابط اجتماعی و انسجام اجتماعی بوده است. درحالی‌که مزایای اجتماعی و اقتصادی اینترنت نمی‌تواند انکار شود، برخی اکنون احساس می‌کنند که به دلیل برخی از این تحولات، ارزش‌های اروپایی مانند برابری و احترام به حقوق بشر و دموکراسی مورد حمله قرار می‌گیرند. شرکت‌های فناوری در معرض روز افزون برای مقابله با این اثرات مضر هستند و سیاستمداران و افکار عمومی از اقداماتِ قاطع حمایت می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که اثرات مضر مختلف استفاده از اینترنت در روابط اجتماعی قابل توجه هستند. استفاده گسترده اینترنت و رسانه‌های اجتماعیِ خاص با تنهایی و انزوای اجتماعی مرتبط است. اکنون می‌توان با قاطعیت گفت روابط عاطفی مناسب بین دو جنس مخالف به دلیل استفاده از اینترنت، به‌ویژه به دلیل پورنوگرافی آنلاین به طور قابل‌توجهی در حال تضعیف شدن هستند. رفتار آنلاین مضر، به‌ویژه سوءاستفاده اینترنتی و شکار آنلاین، بر میلیون‌ها نفر از کودکان و بزرگ‌سالان تأثیر می‌گذارد. بنابراین اثرات بسیار مضر اینترنت بر روی روابط اجتماعی که مستلزم توجه بیشتر به سیاست هستند، وجود دارند.
اینترنت و گوشی‌های هوشمند مرز بین فضاهای خصوصی و عمومی و بین حوزه‌های مختلف زندگی، از جمله کار، زندگی خانوادگی، اوقات فراغت و مسافرت را از بین می‌برند و از این طریق در آن‌ها اختلال و آسیب‌پذیری‌های جدید ایجاد می‌کند؛ از جمله اینکه زندگیِ خصوصی مردم به خاطر داشتن رسانه‌های اجتماعی و فعالیت‌های کاری که از طریق اینترنت و تلفن‌های هوشمند به زندگی روزمره در خانه حمله می‌کند، تبدیل به کالای عمومی می‌شود. همان‌طور که حیطه‌های مختلف در یکدیگر ادغام می‌شوند از دست دادن کیفیت زندگی، آسیب رساندن به حریم خصوصی، کاهش ایمنی و امنیت و آسیب رساندن به روابط اجتماعی اتفاق می‌افتد– و این زمانی است که دوستان و اعضای خانواده در هنگام رقابت بین حوزه‌های زندگی و رسانه‌ی الکترونیک، احساس بازنده بودن می‌کنند. این جنبه‌های مضر احتمالاً بر اکثریت شهروندان اتحادیه اروپا تأثیر گذارده است.
شواهد تجربی نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت می‌تواند بسته به فرد و شرایط، تأثیر مثبت و منفی بر رشد شناختی داشته باشد. تا جایی که آسیب مدنظر است، شواهدی وجود دارد که کودکان با دسترسی طولانی‌مدت به اینترنت دچار اختلالات شناختی از جمله آسیب به توسعه مهارت‌های حافظه، توجه، توانایی برای استدلال انتقادی، یادگیری زبان، خواندن و توانایی یادگیری می‌شوند. با این وجود، تحقیقات بیشتری لازم است تا نتیجه‌های قابل‌اعتمادتری به دست بیاید.
شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که اینترنت همچنین می‌تواند به جوامع آفلاین که برای وجود یک جامعۀ شکوفا و کارآمد مهم هستند آسیب برساند. بسیاری از جوامع آفلاین به دلیل مهاجرت بسیاری از فعالیت‌های انسانی (خرید، تجارت، اجتماعی شدن، فعالیت‌های اوقات فراغت، تعاملات حرفه‌ای) به اینترنت آسیب دیده‌اند. جوامع آنلاین اغلب جوامع آفلاین را گسترش می‌دهند و گاهی جایگزین آن‌ها می‌شوند اما به عنوان جایگزین، آن‌ها اغلب کافی نیستند، زیرا اغلب برخی از ویژگی‌های ارزشمندِ جوامع واقعی را ندارند و همچنین ممکن است از ارتباطات ضعیف، ناسالم و فاقد اعتماد و تعهد رنج ببرند.
شواهد تجربی نشان می‌دهد که به طور کلی اینترنت پیامدهای مثبتی بر حقوق شهروندی و مشارکت دموکراتیک و عملکرد نهادهای دموکراتیک دارد. با این حال، برخی فعالیت‌های آنلاین برای مشورت و تصمیم‌گیری‌های دموکراتیک مضر است. این‌ها عبارت‌اند از: ۱- ناسازگاری گفتمان آنلاین (سیاسی)، ۲- قطبی‌سازی ایدئولوژیک و سیاسی که با استفاده از اینترنت اتفاق می‌افتد، ۳- اطلاعات غلط، به‌ویژه «اخبار جعلی»، و ۴- دست‌کاری رأی‌دهندگان از طریق دسته‌بندی بر اساس اطلاعات رسانه‌های اجتماعی. این چهار فعالیت، تهدیدی جدی برای عملکرد دموکراسی‌ها ایجاد می‌کنند.
نتیجه مثبت پیشرفت اجتناب‌ناپذیر فناوری ارتباطات این است که مردم سراسر جهان می‌توانند از فرهنگ یکدیگر آگاه شده و در آن سهیم شوند و در نتیجه به تحمل نظرات و طرز فکرهای متفاوت تشویق می‌شوند. ژان ماری گوستاو لو کالسیو، برنده جایزه نوبل، معتقد است که اگر تکنولوژی ارتباطی در حال حاضر در زمان ظهور قدرت هیتلر وجود داشت، احتمالاً برنامه‌های جنایت‌کارانۀ او زیر بار انبوهی از خشم عمومی و عدم تحمل از سراسر جهان دفن می‌شد.
فرهنگ غربی و عمدتاً آمریکایی به‌تدریج به سراسر جهان تحمیل شده است که معمولاً به زیان فرهنگ‌های دیرینه و بومی است . محققان مرکز مطالعات جهانی‌سازی در دانشگاه وارویک می‌گویند جهانی شدنِ خزنده، یک فرهنگ مشترک و متمرکز را در جهان ایجاد می‌کند که بر هر چیز آمریکایی و همچنین بر زبان انگلیسی تمرکز می‌کند. همچنین برای آن دسته از تحلیلگران که با جهانی شدن مخالف‌اند، این نوع فرهنگ جهانی متهم به منکوب کردن “تنوع” و “تحمل” و همچنین ریشه‌کن کردن شیوه‌های زندگیِ سنتی است.
اینترنت در حال حاضر با نزدیک به ۷ میلیارد نفر با دسترسی به این رسانه در خط مقدم این نفوذ فرهنگی در سراسر جهان است. استفاده از رایانه‌های شخصی پدیده‌ای است که ریشه در فرهنگ غرب دارد و مفاهیم ذاتی آن دموکراسی و آزادی ارتباطات بین افراد است، هرچند اغلب به نظر می‌رسد که فناوری ارتباطات عمدتاً مسئول ویرانی ارزش‌های فرهنگی در تمام جهان است نه فقط کسانی که در غرب هستند.
در طول تاریخ بشر، فن‌آوری‌های جدید ارتباطات تأثیر قابل‌توجهی بر فرهنگ داشته است. همواره در مراحل اولیه معرفی آن‌ها تأثیر چنین نوآوری‌هایی به‌سختی درک شد. افلاطون از بیان سقراط برای زدن زنگ خطر در خطرات ناشی از اختراع نوشتن و خواندن استفاده کرد. افلاطون در افکار خود نوشتن را غیرانسانی تلقی کرده و هشدار داده است که نوشتن ذهن را تضعیف کرده و تهدید کرد که حافظه مردم را نابود می‌کند. اختراع چاپگر در زمان خود تهدیدی برای فرهنگ اروپایی، نظم اجتماعی و اخلاق در نظر گرفته شد. “فرانسیسکو پننا، مدافع تفتیش عقاید در اسپانیا معتقد بود از زمانی که چاپ بیش از حد چاپ آغاز شده ، کلیسا به شدت آسیب دیده است. نگرانی مشابهی نیز در پی ظهور رسانه‌های تلویزیونی الکترونیکی مطرح شده است که اغلب به عنوان اثر مخرب در زندگی عمومی مطرح شده است.
با توجه به اهمیت اینترنت در زندگی جوانان، از آموزش و پرورش تا اوقات فراغت و اجتماعی شدن، و با توجه به اهمیت آن در جامعه، مدارس زمان نسبتاً کمتری برای آموزش کودکان و نوجوانان در مورد فن‌آوری اینترنت، استفاده از آن و تأثیر آن بر افراد و جامعه صرف می‌کنند. بنابراین یک گزینه بدون شک تقویت آموزش در مورد اینترنت است که می‌تواند در همان ابتدای شروع آموزش کودکان در مدرسه ابتدایی آغاز شود.
نظرسنجی‌ها نشان‌دهندۀ فقدان چشمگیر آگاهی کاربران اینترنت در مورد امکانات ارائه شده توسط تکنولوژی، خطراتی که در معرض آن هستند، و تأثیرات بالقوه مضر برای خود و دیگران است. کمپین‌های اطلاع‌رسانی توسط مراجع ذی‌ربط می‌توانند به ایجاد آگاهی و کمک به کاربران برای دست‌یابی به مهارت برای جلوگیری از آسیب کمک کند. چنین برنامه‌هایی در حال حاضر در چندین کشور عضو و کشورهای غیر اتحادیه اروپا اجرا شده است، از جمله مبارزه با اذیت و آزار سایبری، جنسیت و اعتیاد به اینترنت، اقدامات امنیتی اینترنتی بهتر برای شناخت و مقابله با شکارچیان جنسی آنلاین، استفاده از اینترنت امن برای کودکان و شناخت اخبار جعلی.
در یک مطالعه اخیر، گوگل و شرکت مشاورۀ بهبود نام تجاری “فلامینگو”، کاربران اینترنت را در کشورهای آمریکای شمالی، اروپا، خاورمیانه و آفریقا مورد بررسی قرار دادند تا در مورد تأثیرات فرهنگی YouTube بیشتر بدانند. از طریق این تحقیق، امکان کشف چگونگی تأثیر رسانه بر فرهنگ، آنچه که از دیگر کانال‌های رسانه‌های مدرن متفاوت می‌کند و تأثیر این بر برندها بررسی شد.
اینترنت از طریق “چالش‌های“ مخصوص خود که پی در پی ایجاد می‌شوند، مانند چالش آب یخ و … باورهای فرهنگی را در جامعۀ بشری در سراسر جهان و نه فقط یک یا چند ملیت و شکور ایجاد می‌کند.
عملاً اینترنت در حال ساختن جوامع قدرتمندتر در سراسر جهان است. این بزرگ‌ترین نکتۀ مثبت است در مورد “آگاهی” و “وحدت” انسان است. اما در عین حال، قدرت اینترنت توسط گروه‌ها، جوامع و شرکت‌ها مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد و مردم نگران حفظ حریم شخصی خود هستند. استفاده بیش از حد از منابع اطلاعاتی در اینترنت بدون اطلاع اولیه از روش درست استفاده از این فن‌آوری‌ها موجب ایجاد جوامع نامتناسب از لحاظ فیزیکی و ذهنی می‌شود. این بزرگ‌ترین تأثیر منفی اینترنت بر جامعه ما و مخصوصاً نسل جدید است.
اینترنت اکنون از بُعد روش‌های عملکرد فنی، دیگر اینترنت دو دهۀ گذشته نیست و به‌صورت هوشمند و تعاملی عمل می‌کند اما در نهایت یک ربات هوشمند است، به این معنی که باوجود تثبیت تمام و کمال کاربرد اینترنت در تمام حوزه‌های زندگی اجتماعی بشر -به دلیل پیشرفت فوق‌العادۀ آن- ما نهایتاً به یک ربات وابستگی فوق‌العاده پیدا کرده‌ایم تا جایی که زندگی بدون آن غیرقابل‌تصور می‌نماید.
