آیا می دانید پرداخت فرش چیست؟ آیا می‌دانید که چرا بعضی از فرشهای دستباف پس از شستشوی فرش کج می شوند؟ به نظر شما علت تغییر شکل نقوش و طرح های فرشهای دستباف پس از شستشو در قالیشویی چیست؟ اگر می‌خواهید در این مورد اطلاعاتی کسب کنید، این مقالۀ قالیشویی طُرّه را بخوانید، چون در این قسمت پرداخت فرش را توضیح داده‌ایم.
در بافت فرش های دستباف، پس از خاتمه بافت و جداکردن فرش از دار قالی بافی، برای زدودن خرده ها و تکه نخ هایی که در تار و پود و پرز آن باقی می مانند، فرش را پرداخت می کنند.
اگر فرش دستبافت پس از بافت را دیده باشید ممکن است متوجه شده باشید که نقوش و طرح فرش پیدا نیست و به چشم نمی آید و شاید آن لحظه احساس کرده باشید که فرش جلوه و زیبایی چندانی ندارد و نخ های فرش نامنظم و شلخته وار است. به همین دلیل نخ های فرش را می چینند و یک دست می کنند به این عمل پرداخت کردن گفته می شود.
تا کنون حتماً فرش های نقش برجسته را دیده اید و عمل برجسته کردن نقش های فرش در پرداخت آن مشخص می شود. پرداخت برجسته را استاد کار ماهر انجام می دهد و این برجسته سازی روحی تازه به فرش می بخشد.
قالی هایی که با گره بافته می شوند پس از اتمام کار بافت، پرز یا خامه اضافه با ارتفاع مناسب با رج شمار کوتاه می شوند به این عمل پرداخت کردن فرشها می گویند.
به طور معمول، پرداخت فرش به روش های سنتی و ماشینی اجرا می شود.
عمل پرداخت در روش سنتی یا دستی با استفاده از قیچی های مخصوص پرداخت انجام می شود و در روش ماشینی برای انجام این کار از دستگاه تراش برقی مخصوص استفاده می شود. برای پرداخت فرش این دستگاه به صورت دورانی بر روی فرش کشیده شده و عملیات پرز زنی اجرا می شود. (با ماشین اصلاح های قدیمی هم می توان فرش را پرداخت کرد).
نکته: بهتر است بدانید که برای پرداخت تابلو فرشهای کوچک با انداره نهایتأ ۲۰ سانتی متری می توانید از دستگاه موزر یا ماشین اصلاح استفاده کنید.
در حین بافت فرش
پس از پایان بافت فرش
هنگامی که بافنده میخواهد خودش عمل پرداخت را انجام دهد، پس از بافت ۲ الی ۴ رج پرزها را کوتاه می کند. در این روش، غلط بافی فرشها مشخص و رفع می شود. برخی کارشناسان معتقدند که این روش باعث ایجاد ارتباط عاطفی بین بافنده با نقش و طرح می شود. در شهرهای اصفهان، اراک، قم، ورامین، آذربایجان و ناحیه های غربی ایران پرداخت فرش در حین بافت آن انجام می شود.
بعد از اینکه بافت فرش تمام شد، چند سانتیمتر گلیم زده می شود و در پایان، تارهای چله را به آرامی قیچی کرده و فرش را روی زمین پهن می کنند و پرزهای بلند با عمل پرداخت هم سطح می شوند. در حال حاضر، بسیاری از مراکز قالیبافی پرداخت فرش را به صورت ماشینی انجام می دهند.
اگر در حین پرداخت، پرزهای فرش بیش از حد چیده شوند به گونه ای که با دست حرکت پرزها لمس نشود به ارزش و کیفیت فرشها لطمه زیادی وارد شده و به این فرشها ته خواب یا خواب کوتاه گفته می شود. پرداخت فرش کاری تخصصی و دقیق است که باید افراد متخصص و ماهر در این زمینه این عمل مهم را انجام دهند، زیرا در صورتی که کوچکترین اشتباهی رخ دهد، تمام زحمات بافنده به هدر می رود. در برخی موارد، در هنگام پرداختف عملیات سنگ زدن قالی انجام می شود. در این عملیات، فلس های الیاف پشمی صیقل داده شده و رنگ های اضافی پشم ها از بین می رود و فرشها حالت مخملی و ابریشمی پیدا می کند.
از فواید پرداخت فرش این است که طرح و نقش قالی جلوه زیباتری پیدا می کند .
ارتفاع پرز فرشها درهنگام انجام این کار مانند تعداد گره، نوع گره، تعداد پود، اندازه ریشه و … از مشخصه های تشخیص بافت هر منطقه از ایران است و با توجه به اینکه فرش پا می خورد و زیبایی فرشها بیشتر نمایان می شود، باید پرز ها را با ارتفاع مناسبی کوتاه کرد.
پرداخت برجسته نوعی از پرداخت فرش است که با استفاده از قیچی مخصوص بنام قیچی سرنخ اجرا می شود. برجسته زنی بیشتر برای تابلو فرشها اجرا می شود. این برجستگی ها زیبایی تابلو فرشها را دو چندان می کند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشته باشید که همۀ فرشها را می توان برجسته کرد، ولی این کار به طرح و نقش بستگی دارد. درهمه فرشها برجسته زنی باعث زیباتر شدن نمی شود. علاوه بر این، بافنده باید در نظر داشته باشد که نیازی نیست نخ را زیاد بلند بگیرد، زیرا در پایان بافت احتمال اینکه نخ کم بیاید و دو رنگ شود زیاد است. برای این کار، ارتفاع نخ بین ۳ تا ۳٫۵ سانتی تر برای برجسته زنی کافی است.
گاهی اوقات، فرشهای قدیمی و کهنه که خیلی پا خورده اند و یا غیر اصولی شسته شده اند رنگ و لعاب اولیه خود را از دست می دهند و پرداخت فرش راه حل مناسبی برای برگرداندن زیبایی و طراوت اولیه به آنها است. البته تنها در مورد فرشهای دستباف چنین است و برای فرشهای ماشینی پرداخت باعث می شود فرشها طی گذشت زمان نازک شود.
منبع: وب سایت قالیشویی طُرّه
