کنکور یا آزمون سنجش در کشور های جهان چگونه است ؟

آزمون‌های ورودی دانشگاه در سراسر جهان به عنوان یک مرحله مهم در انتقال دانش‌آموزان از دبیرستان به آموزش عالی عمل می‌کنند. این سیستم‌ها و آزمون‌های مربوطه در کشورهای مختلف جهان متفاوت است و هر کشور بنا به نیازها، فرهنگ و ساختار آموزشی خود روش‌های خاصی را اتخاذ کرده است.

چین

آزمون ملی ورودی دانشگاه Gaokao نام دارد. این آزمون یکی از سخت‌ترین و رقابتی‌ترین آزمون‌های جهان است. این آزمون در سه روز و به مدت زمان ۹ ساعت برگزار می‌شود. موفقیت دانش‌آموزان در دروس دوره دوم آموزش متوسطه، پیش نیاز شرکت در آزمون سراسری است. این پیش‌نیاز در طی آزمون‌هایی که در همان دوره برگزار شده، ارزیابی می‌شود. علاوه بر این، داوطلبان برای ورود به دانشگاه باید حد نصاب لازم را در آزمون سراسری کسب کنند و محتوای این آزمون هرچند در حد برنامه درسی دوره متوسطه است، اما دروس اجباری آن یعنی زبان چینی، زبان خارجی و ریاضیات جزء موارد ضروری تحصیل در دانشگاه در این کشور در نظر گرفته شده است و سایر دروس که انتخابی و اختیاری هستند با توجه به علاقه داوطلب و رشته‌ای که قصد ادامه تحصیل آن را دارد، متغیر است.
دانش‌آموزان بر اساس استان محل زندگی خود در این آزمون شرکت می‌کنند، زیرا هر استان محتوای خاص خود را دارد. حدود ۸ الی ۹ میلیون دانش‌آموز هر سال در این آزمون شرکت می‌کنند. قبولی در دانشگاه‌های برتر (مانند دانشگاه پکن و تسینگ‌هوا) بسیار سخت است. با توجه به تعداد بالای داوطلبان ورود به دانشگاه در چین، دانشگاه‌های معتبر این کشور فقط حدود ۱۰ درصد کل داوطلبان را پذیرش می‌کنند.

فشار روانی شدید، نابرابری بین استان‌ها در سطح آزمون و منابع آموزشی از معایب آن است. در مجموع می توان گفت استرس کنکور در چین بسیار بالا است و هرساله دانش آموزان زیادی به دلیل اضطراب ناشی از کنکور روانه بیمارستان می شوند و یا دچار مشکلات جدی روحی و جسمی می شوند تا آنجا که نمونه هایی از خودکشی پس از اعلام نتایج کنکور به دلیل قبول نشدن، دیده می شود.

ژاپن

آزمون این کشور دو مرحله ای است.

مرحله اول: آزمون استانداردی به نام National Center Test برای موضوعاتی مانند ریاضیات، علوم و زبان است. مرحله دوم: دانش‌آموزانی که نمره قابل قبولی کسب کنند، باید در آزمون‌های اختصاصی دانشگاه موردنظر شرکت کنند.دانشگاه‌هایی مانند توکیو و کیوتو آزمون‌های پیچیده و مصاحبه‌های حضوری دارند.

امروزه به دلیل وجود فرصت‌های شغلی گسترده، کهنسال شدن هرم سنی جامعه ژاپن و کاهش متقاضیان ورود به دوره‌های آموزش عالی، دانشگاه‌های این کشور نیز دارای ظرفیت‌های خالی شده‌اند.

البته وجود کرسی‌های خالی در دانشگاه‌های ژاپن سبب نشده است کنکور سراسری در این کشور به طور کامل حذف شود، بلکه هنوز هم رقابت برای ورود به دانشگاه‌های مطرح دولتی در بین دانش‌آموزان ژاپنی وجود دارد به گونه‌ای که دانش‌آموزان ژاپنی برای ورود به دانشگاه‌های دولتی باید ابتدا حداقل نمرات را در آزمون سراسری کسب کنند و سپس در آزمون اختصاصی دانشگاه مورد نظرشان نیز شرکت کنند. از سوی دیگر، آموزشکده‌های آموزش عالی غیردولتی در ژاپن ملزم نیستند که برای پذیرش دانشجویان از کانال کنکور سراسری اقدام کنند؛ بلکه این مراکز عمدتا از طریق آزمون اختصاصی منتسب به همان مرکز دانشگاهی به جذب دانشجویان روی می‌آورند.

روند دو مرحله‌ای ای آزمون ها ممکن است طولانی و پرتنش باشد. شدیدترین رقابت به دانشگاه‌های دولتی و معتبر مربوط است که در آن‌ها تقریباً از هر 20 تا 30 متقاضی فقط یک نفر پذیرفته می‌شوند و با توجه به فراوانی و تنوع دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، الگوی یکسانی وجود ندارد.

ایالات متحده آمریکا

دو آزمون مهمی که برای پذیرش دانشجو برگزار می‌شود SAT و ACT نام دارند.

آزمون SAT توسط موسسه " کالج برد" (College Board) که شرکتی است غیردولتی، مدیریت می‌شود.
آزمون ACT هر سال توسط مؤسسه غیرانتفاعیACT برگزار میگردد. این آزمون که مختص دانش‌آموزان بومی آمریکا است و بیشتر در قسمت‌های میانی آمریکا و شمالی آمریکا استفاده می‌شود.

آزمون SAT توانایی دانش آموزان را در یادگیری می‌سنجد، ACT توانایی پیشرفت آموزشی دانش‌آموزان را ارزیابی میکند. هرچند اغلب دانشگاه‌ها هر دو آزمون را می‌پذیرند اما آزمون محبوب ACT توسط بسیاری از دانش‌آموزان انتخاب می‌شود. هر سال حدود دو میلیون نفر در این آزمونی که شش بار در سال برگزار می‌شوند، شرکت می‌کنند.

آزمون SAT شامل ریدینگ (سوالات گرامری و واژگان)، ریاضی (جبر، هندسه، آمار و …) و همچنین رایتینگ یا نوشتن متن‌های کوتاه و چند خطی است. آزمون ACT شامل بخش‌های انگلیسی، ریاضی، استدلال علمی (قدرت حل مساله) و بخش ریدینگ است. این آزمون شکل کامپیوتری هم دارد و دانش آموز میتواند آزمون را با کامپیوتر به جای کاغذ انجام دهد.

برخلاف بسیاری از کشورها، آزمون‌های ورودی دانشگاه در آمریکا چندان متمرکز نیستند. آزمون‌های استاندارد شده‌ای هستند که دانش‌آموزان به اختیار یکی را انتخاب می‌کنند. این آزمون ها به صورت چندین بار در سال برگزار می‌شوند، بنابر این دانش‌آموزان می‌توانند چندین بار شرکت کرده و بهترین نمره خود را ارسال کنند.

معدل دبیرستان، فعالیت‌های فوق‌ برنامه، توصیه‌نامه‌ها و انگیزه‌نامه شخصی نیز نقش مهمی در پذیرش دارند.
همچنین برخی دانشگاه‌ها مصاحبه انجام می‌دهند.
اخیراً برخی دانشگاه‌ها از اهمیت آزمون‌های استاندارد کاسته‌اند یا آنها را اختیاری کرده‌اند. همچنین بسیاری از دانشگاه‌ها این آزمون‌ها را - مخصوصاً پس از همه‌گیری کرونا - اختیاری کرده‌اند.

هزینه‌بر بودن، نابرابری در دسترسی به منابع درسی و مدارس با شهریه گران قیمت از معایب این سیستم هستند.

فرانسه

آزمون Baccalauréat (Bac) سیستم مشابهی با آلمان دارد. Bac آزمونی جامع است که در پایان دبیرستان برگزار می‌شود. دانش‌آموزان باید در رشته خاص خود (علمی، ادبی، یا اقتصادی-اجتماعی) آزمون دهند.

دانشگاه‌ها نمرات Bac را برای پذیرش ملاک قرار می‌دهند.البته برای ورود به مدارس عالی مانند École Polytechnique آزمون‌های اضافه‌ای برگزار می‌شود. از سوی دیگر مکان‌یابی دوره و مؤسسه آموزش عالی، متناسب با تقاضای داوطلبان، به‌صورت متمرکز انجام می‌شود، اما دانشگاه‌ها و سایر مؤسسات در مورد پذیرش، تصمیم‌گیرنده نهایی هستند. لذا در مجموع می‌توان نظام پذیرش دانشجو در فرانسه را نیمه‌متمرکز محسوب کرد.

نمرات Bac به شدت تعیین‌کننده است اما فشار به دلیل سیستم جامع‌تر Bac توزیع می‌شود. دانش‌آموزان باید در کل دوران دبیرستان و نه فقط در یک آزمون تلاش کنند.

آموزش رایگان و تاکید بر برابری فرصت‌ها، سیستم‌های این کشورها را عادلانه‌تر کرده است.

ناگفته نماند آزمون سراسری در فرانسه قدمتی یکصد ساله دارد.

ایران

کنکور ایران شامل دو بخش است: دروس عمومی (ادبیات فارسی، عربی، معارف اسلامی، زبان انگلیسی) و دروس تخصصی که براساس رشته دبیرستان تعیین می‌شود (ریاضی، تجربی، انسانی، هنر، زبان). البته در سال اخیر مصوبه ای برای حذف دروس عمومی از کنکور تصویب شد اما شورای عالی انقلاب فرهنگی در صدد لغو آن است.

در سال دو مرتبه کنکور برگزار می شود و همه سوالات چهارگزینه‌ای هستند. از این دو مرتبه فقط یک بار فرصت انتخاب رشته وجود دارد و نتایج کنکور تا دو سال معتبر هستند. از سال‌های اخیر نمرات نهایی دبیرستان (امتحانات نهایی) به عنوان بخشی از نمره کل داوطلب محاسبه می‌شوند. تاثیر سوابق تحصیلی (نمرات دوران دبیرستان) به تدریج در حال افزایش است.

از معایب این سیستم فشار روانی زیاد، تمرکز بیش از حد بر تست‌زنی، تمرکز زیاد بر حفظیات و مشکلات ناشی از متمرکز بودن آزمون وجود دارد. همچنین رقابت شدیدی برای ورود به رشته‌های پرطرفدار مانند پزشکی، دندانپزشکی، مهندسی و حقوق وجود دارد. این رقابت بسیار شدید به دلیل محدودیت ظرفیت دانشگاه‌های دولتی ایجاد می شود.

جمع بندی:

سیستم‌های مختلف بر اساس فرهنگ و نیازهای هر کشور طراحی شده‌اند. وجود آزمون های زیاد به شرطی جوابگو است که این آزمون ها فضای بیشتری برای بروز استعداد های دانش آموز ایجاد کند وگرنه آزمون های زیاد چیزی به جز افزایش اضطراب به دانش آموزان و نابرابری آموزشی ندارد. تعداد زیاد شرکت کنندگان در کشور های توسعه یافته و آزمون های عادلانه، دقیق و استعدادسنج این کشورها، بر کسانی که عامدانه ایجاد چنین فضایی را بعید می بینند حجت را تمام می کند.

ایران نیاز به اصلاح سیستم برای کاهش فشار روانی و تاکید بر آموزش عمیق‌تر و عدالت آموزشی دارد.

منابع : فرهیختگان ، اعتماد ، همشهری ، سیویلیکا ، مجلات جهاد دانشگاهی ، دفتر انتشارات و فناوری آموزشی آموزش و پرورش