از اهلبیت پیامبر در قرآن کریم با عبارات ذوی القربی و اهل البیت نام برده شده است. از آیاتی که در شأن اهلبیت آمده است و با توصیف ویژگیهای فردی و اجتماعی، مزایا و حقوقی را برای ایشان قائل شده و وظایف امّت اسلامی را نسبت به آنها بیان کرده است آیات ذیل است:
1) سوره انفال آیه ۴۱: «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ» ترجمه: و بدانيد که هر چيزي را به غنيمت گرفتيد يک پنجم آن براي خدا و پيامبر و براي خويشاوندان [او] و يتيمان و بينوايان و در راهماندگان است.
2) آیه ۳۳ سوره احزاب: « وَقَرْنَ فِي بُيوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يرِيدُ اللَّهُ لِيذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيتِ وَيطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا» ترجمه: و در خانههايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينتهاي خود را آشکار مکنيد و نماز برپا داريد و زکات بدهيد و خدا و فرستادهاش را فرمان بريد خدا فقط ميخواهد آلودگي را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاک و پاکيزه گرداند.
3) آیه ۲۳ سوره شوری: قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» ترجمه: بگو به ازاي آن [رسالت] پاداشي از شما خواستار نيستم مگر دوستي در باره خويشاوندان و هر کس نيکي به جاي آورد [و طاعتي اندوزد] براي او در ثواب آن خواهيم افزود قطعا خدا آمرزنده و قدرشناس است».[1]
آیه نخستْ تشریع خمس و اختصاص یک پنجم اموال غنیمت به پیامبر و اهلبیت غرض تأمین مادی و مالی است و آیه دوم نیز استجابت دعای رسول الله(ص) است در حق خاصه اهلبیتش[اهلبیت طاهرین[2]] که در کتب تفسیری[3] و حدیثی تفصیل آن آورده شده است[4]. در آیه سوم موضوع هم مسأله مودت و ولایت اهلبیت و اقربای آن حضرت بیان گردیده که در احادیث نبوی به عنوان فریضه دینی بر مسلمان قلمداد شده است.
قطعا آیات دیگری هم در این مورد وجود دارد مانند آیه ۷ سوره حشر که پرداختن به آنها خارج از حدّ و حوصله این مختصر است و بر اهل علم پوشیده نیست. و در ادامه، نمونههایی از فرمایشات خود پیامبر و برخی از اصحاب آن حضرت و اعلام دین در این موضوع ذکر خواهد شد.
[1] - ترجمه آیت الله ناصر مکارم شیرازی، نرم افزار قرآنی المبین ۳، www.al-mobin.com
[2] - مناوی، علامه محمد عبد الرؤوف، فيض القدير نشر دار الكتب العلمية بيروت – لبنان، چاپ اول 1415 ه - 1994 م، ج 4، ص 140.
[3] - رجوع شود به: ابن كثير، أبو الفداء إسماعيل بن عمر القرشي الدمشقي (المتوفى : 774هـ)، تفسير القرآن العظيم، تحقیق محمود حسن، نشر دار الفكر، چاپ جدید 1414هـ/1994م، ج ۳، ص ۵۸۵.
و نیز: جرجاني، أبو بكر عبد القاهر بن عبد الرحمن بن محمد الفارسي (المتوفى: 471هـ)، دَرْجُ الدُّرر في تَفِسيِر الآيِ والسُّوَر، تحقيق وَليد بِن أحمد بن صَالِح الحُسَيْن و إياد عبد اللطيف القيسي، نشر مجلة الحكمة، بريطانيا، چاپ اول، 1429 هـ - 2008 م، ج ۳، ص ۱۴۰۸.
و نیز: آلوسی، شهاب الدين السيد محمود البغدادي، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم والسبع المثاني(متوفی ۱۲۷۰ق)، نشر دار إحياء التراث العربي، بیروت، ج ۵، ص ۱۱۲ و ج ۲۲، ص ۱۸.
[4] - طبراني، أبو القاسم سليمان بن أحمد بن أيوب، المعجم الكبير، تحقيق حمدي بن عبدالمجيد السلفي، نشر مكتبة العلوم والحكم ، چاپ دوم 1404ق – 1983م، موصل، ج ۹، ص ۲۵.
