اهل بیت پیامبر(ص) چه کسانی هستند؟

اهل بیت پیامبر(ص) چه کسانی هستند؟

در این مورد سه قول عمده وجود دارد:

1) همه اهل دین و پیروان آن حضرت تا قیامت.

2) اولاد عبدالمطلب و بنی هاشم یعنی آل علی، آل عقیل، آل جعفر و آل عباس.

3) اولاد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها[1].

برای هر یک از اقوال نیز شواهد و ادله ای از لغت، آیات قرآن کریم و احادیث نبوی وجود دارد. اما آنچه جمهور علمای امّت از فرق و مذاهب مختلف بر آن اتفاق این است که اهلبیت آن حضرت کسانی اند که صدقه(زکات واجب) بر آنها حرام است و عبارت اند از اولاد علی، جعفر، عقیل و عباس رضی الله عنهم. در کتاب الجمع بین الصحیحین و نیز مسند امام احمد(متوفای ۲۴۱ق) چنین آمده است: «... ثم قال وأهل بيتي أذكركم الله في أهل بيتي أذكركم الله في أهل بيتي فقال له حصين ومن أهل بيته يا زيد أليس نساؤه من أهل بيته قال نساؤه من أهل بيته ولكن أهل بيته من حرم الصدقة بعده قال ومن هم قال هم آل علي وآل عقيل وآل جعفر وآل عباس قال كل هؤلاء حرم الصدقة قال نعم»[2]. چنان که در تفسیر ثعلبی(متوفی ۴۲۷ق) یکی از اقوال در مورد تعیین مصداقی اهل بیت را چنین ذکر کرده است: «الّذين تحرم عليهم الصدقة ويقسم فيهم الخمس وهم بنو هاشم وبنو عبد المطلب الّذين لم يقترفوا في جاهلية ولا إسلام. يدل عليه قوله تعالى: وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبى (الأنفال/41) ، وقوله: ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبى (الحشر/7)، وقوله: وَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ (الروم/38) .[3]

ابوحنیفه، نعمان بن محمد تمیمی مغربى‏(متوفی ۳۶۳ ق) از بزرگان اسماعیلیه نیز در ادامه حدیث ثقلین آورده است که از حضرت رسول(ص) سؤال شد؛ اهلبیت شما چه کسانی اند؟ فرمود: «آل علي و آل‏ جعفر و آل العباس و آل عقيل الذي لا يأكلون الصدقة».[4]

شیخ مفید(متوفی ۴۱۳ق) در المقنعه[5] و نیز شیخ طوسی(متوفی ۴۶۰ق) در تهذیب الاحکام آورده اند که« تَحْرُمُ الزَّكَاةُ الْوَاجِبَةُ عَلَى بَنِي هَاشِمٍ جَمِيعاً مِنْ وُلْدِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ جَعْفَرٍ وَ عَقِيلٍ وَ الْعَبَّاسِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ»[6] و هم چنین کسانی دیگر از علمای شیعه مانند ابن بطریق حلّی(متوفای ۶۰۰ق)[7]، علی بن عیسی[8]مجلسی[9] و دیگران از معاصرین.

[1] - سعدى ابو جيب، القاموس الفقهي لغة و اصطلاحا، انتشارات دار الفكر، دمشق - سوريه، چاپ دوم، 1408 ه‍ ق، صص ۲۹- ۳۰

[2] - حميدي، محمد بن فتوح، الجمع بين الصحيحين البخاري ومسلم، تحقيق دکتور علي حسين البواب، دار النشر / دار ابن حزم - لبنان/ بيروت، چاپ دوم، 1423هـ - 2002م، ج ۱، ص ۳۱۹.

و نیز: أحمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن أسد الشيباني، أبو عبد الله، مسند امام أحمد بن حنبل، تحقیق شعيب الأرنؤوط - عادل مرشد، و دیگران، انتشارات مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1421 هـ - 2001 م، ج ۳۲، ص ۱۱.

[3] - ثعلبی، أبو إسحاق أحمد بن محمد بن إبراهيم، الكشف والبيان عن تفسير القرآن، تحقيق ابو محمد بن عاشور، مراجعه وتدقيق نظير ساعدي، نشر دار إحياء التراث العربي، بيروت – لبنان، چاپ اول، 1422، هـ - 2002 م، ج ۸، ص ۳۱۲.

[4]- ابن حيون، نعمان بن محمد مغربى، شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج ۲، ص ۴۸۱.

[5] - بغدادى، مفيد، محمّد بن محمد بن نعمان عكبرى، المقنعة (للشيخ المفيد)، نشر كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، قم - ايران، اول، 1413 ه‍ ق، ص ۲۴۳.

[6] - طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذيب الأحكام، 10 جلد، دار الكتب الإسلامية، تهران - ايران، چهارم، 1407 ه‍ ق، ج ۴، ص ۵۷.

[7]- ابن بطريق، يحيى بن حسن، عمدة عيون صحاح الأخبار في مناقب إمام الأبرار، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ: اول، 1407 ق، ص ۷.

[8]-اربلى، على بن عيسى، كشف الغمة / ترجمه و شرح زواره‏اى، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ: سوم، 1382 ش، ج ۱، ص ۶۰.

[9]- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق، ج ۲۳، ص ۱۱۵.

و نیز مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، دارالکتب الاسلامیۀ، تهران، چاپ: دوم، 1404 ق، ج ۳، ص ۲۴۰.