یکی از مغالطات[لو صح التعبیر] که احیانا در میان طلاب وجود دارد این است که وقتی از استدلال و اقامه برهان علمی عاجز ماندند؛ طرف مقابل/ مخالف شان را متهم به نفهمی و نادانی می کنند. مثلا خیلی از کسانی که می خواهند از تدریس و ترویج کتب نادرسی مرحوم شیخ انصاری در حوزه، دفاع کنند؛ وقتی دست شان از دلیل قانع کننده خالی می شود و نمی توانند خلل ها و خلأهای موجود در این کتاب ها را توجیه کنند و به قول شیخ رحمه الله در برابر ادله و ایرادات «ما لا يمكن الذب عنه»(انصاری، مرتضی بن محمدامین. مصحح عبد الله نورانی. ، ، فرائد الاُصول / جامعه مدرسین، قم - ایران، جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي، جلد: ۱، صفحه: ۱۱۷) [1] قرار می گیرند که امکانی برای دفاع و حتی فرار کردن هم ندارند برای پر کردن قافیه و حفظ قیافه شان به آسانی طرف را محکوم می کنند به بی سوادی و این که او اصلا کتاب شیخ را نخوانده و اگر خوانده هم نفهمیده و اگر فهمیده هم به اندازه او نفهمیده و فهمش سطحی است و نه عمیق و دقیق و مانند اینها... یکی نیست که بگوید آقا! تو چه کار داری به خودش؟ فهمیده یا نفهمیده به تو چه؟ چرا ادله اش را ردّ نمی کنی و خودش را رنگ می کنی؟
متاسفانه این سیره سیّئه و عادت نا جوانمردانه و علم ستیزانه حتی در بزرگان حوزه نیز دیده می شود و کسانی مانند صاحب جواهر را نیز مبتلا کرده است. آیت الله شبیری زنجانی در نقد سخن ایشان فرموده است: "... بنابراين استدلالى كه مرحوم صاحب حدائق ذكر كرده و مرحوم صاحب جواهر آن را پذيرفته، تمام نيست. در ادامه، مرحوم صاحب جواهر تعبيراتى دارد كه اين تعبيرات نبايد انسان را از ميدان خارج كند. ايشان عدم وجوب عقيقه را كالمقطوع به محسوب كرده يا مى‌فرمايد قول به وجوب عقيقه ناشى از عدم تعمق در فقه است و تعميراتى از اين قبيل.( جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج ۳۱، ص: ۲۶۷)[2]
البته حق مرحوم صاحب جواهر بر تمام حوزه‌هاى علميه قابل انكار نيست، انصافاً اگر جواهر نبود شايد فقه به گونه‌اى ديگر بود ولى اين موجب نمى‌شود كه ما از واقعيات صرف نظر كنيم. مرحوم صاحب جواهر در جايى كه نمى‌تواند با استدلال برهانى مطلبى را تمام كند از اين تعابير استفاده مى‌كند. ما بايد ببينيم منهاى اين تعابير دليل بر مطلب چيست و به لحاظ روحى و روانى تحت تاثير اين تعابير واقع نشويم"( شبیری زنجانی، موسی، دروس خارج نکاح، جلد: ۹، صفحه: ۸۶۹، مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی، قم - ایران).[3]
[1] انصاری، مرتضی بن محمدامین. مصحح عبد الله نورانی. ، ، فرائد الاُصول / جامعه مدرسین، قم - ایران، جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي، جلد: ۱، صفحه: ۱۱۷
[2] . جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج ۳۱، ص: ۲۶۷ ناش من عدم التعمق في الفقه.
[3] شبیری زنجانی، موسی، دروس خارج نکاح، جلد: ۹، صفحه: ۸۶۹، مرکز فقهی امام محمد باقر علیه السلام وابسته به دفتر آیه الله العظمی شبیری زنجانی، قم - ایران
