حقوق مالکیت معنوی در ایران سابقۀ چندان طولانی ندارد. اولین و تنها قانون در همین راستا در سال 1348 با عنوان «قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان» به تصویب رسید و در سال های 1350، 1352 و 1379 نیز متعاقب قانون قبلی، مقرراتی به وجود آمد اما با توجه به تحولات سریع جهانی و وجود کنوانسیون های متعدد بین المللی، مقررات موجود به هیچ وجه پاسخ گوی نیازهای جامعۀ امروز نیست.
قانونگذار ایران در مادۀ 1 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان مصوب 1348 در تعریف اثر این طور بیان داشته است: «... و به آن چه از راه دانش یا هنر و یا ابتکار آنان پدید می‌آید بدون در نظر گرفتن طریقه یا روشی که در بیان و یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته "اثر" اطلاق می‌شود.» و پدید آورندۀ اثر فکری کسی است که به یاری اندیشۀ خلاق و ذهن فعال خود، اثری را می آفریند.
بر اساس مادۀ 2 قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان اثرهای مورد حمایت این قانون به شرح زیر است:
1. کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری
2. شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
3. اثر سمعی و بصیری به منظور اجراء در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا‌نشر شده باشد.
4. اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
5. نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته‌ها و خطهای تزیینی و هر گونه اثر تزیینی و اثر تجسمی که به هر طریق و‌روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.
6. هر گونه پیکره (مجسمه).
7. اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.
8. اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
9. اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.
10. اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد.
11. اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
12. هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل
13. پدید آمده باشد.
طرق حمایت از حقوق پدید آورندگان آثار فکری چیست؟
در فصل چهارم قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان با عنوان تخلفات و مجازات ها مواردی را بیان کرده است، ماده 23 این قانون در خصوص نقض آثار مورد حمایت این قانون بیان می دارد هر کس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است، به نام خود یا به نام پدیدآورنده، بدون اجازه او یا عالما و عامدا به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر، پخش یا عرضه کند، به حبس تادیبی از 6 ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
همچنین بر اساس ماده 29 قانون مذکور، مراجع قضایی می توانند ضمن رسیدگی به شکایت شاکی خصوصی، دستور جلوگیری از ادامه نشر، پخش و عرضه آثار مورد شکایت و ضبط آنها را بدهند.
علاوه بر ضمانت اجرای کیفری که مولف در صورت نقض اثر خود از آن برخوردار است، ضمانت اجرای مدنی نیز وجود دارد دارد و مولف می تواند برای خساراتی که در نتیجه این نقض به او وارد شده است، در دادگاه صالح اقامه دعوا کند و خواستار جبران خسارات مالی خود شود.
بر اساس قانون، دادگاه صالح به رسیدگی در دعوای مربوط به مالکیت معنوی دادگاه تهران است و بر اساس رویۀ قضایی تمامی پرونده های مربوط به مالکیت معنوی به مجتمع قضایی شهید بهشتی ارجاع می‌شود.
برای ثبت دادخواست در محکمه می بایست به دفاتر خدمات قضایی نزدیک محل سکونت خود مراجعه کنید و پس از ثبت دادخواست به صورت الکترونیکی، شعبه و وقت رسیدگی مشخص و شماره موبایل ثبت شده، پیامک می شود.
