علوم انسانی همچون بازی مافیایی است که هیچ وقت تمام نمیشود. ابهام آن هرگز به پایان نمی‌رسد و معلوم نمیشود که بالاخره چه کسی درست می‌گوید. مافیا به پایان می‌رسد و معلوم میشود چه کسی راست میگفته و چه کسی دروغ. چه کسی درست میگفته و چه کسی غلط. اما برای علوم انسانی چنین نقطه پایانی وجود ندارد که بفهمیم بالاخره نظر درست کدام است به خاطر همین، جروبحث های علوم انسانی بی‌پایان‌اند. کتابهایش قطور و اندیشمندانش پرسخن. در علوم تجربی تکلیف روشن‌تر است. فلان کار را بکن تا فلان نتیجه را بگیری. هیدروژن و اکسیژن را ترکیب کن تا آب به دست بیاوری اما در علوم انسانی خبری از چنین قطعیتی نیست. بنابراین چاره‌ای جز نظریه پردازی مداوم، تضارب آرا، شنیدن و تحمل نظر مخالف نیست.
محمد فرد
