در مقاله «آیا همه باید با هایپ هوش مصنوعی هم‌مسیر شویم؟» کمی در خصوص هایپ هوش مصنوعی صحبت کردم و سوالاتی که در این خصوص ذهنم رو درگیر کرده بود رو مطرح کردم. یکی از اساسی‌ترین اونها این بود که این هایپ چه اثراتی در زمینه‌های مختلف به طور خاص مسائل اجتماعی ایجاد میکنه. در پست لینکد‌اینی که مسئله رو مطرح کرده بودم کامنت‌هایی ارائه شد که جذاب بود.
این مسئله همیشه یکی از مسائلی است که با دیدن هر مصداق از هایپ هوش مصنوعی ذهنم رو درگیر میکنه. اخیرا مقاله‌ای خوندم که سازمان‌یافته و دقیق مسئله رو بررسی کرده و خالی‌از فایده ندیدم که نکات کلیدیش رو در این پست ارائه کنم و دعوتتون کنم به خوندن اصل مقاله.
نکته مهم اینکه با وجود اینکه مقاله در ژورنال AI and Ethics (زیرمجموعه Springer) چاپ شده اما این نوشتار من به معنای پذیرش کامل یا دعوت به پذیرش بحث‌های مطرح شده در مقاله نیست.
طیف وسیعی از مکانیزم‌های فنی و اجتماعی وجود دارد که به هایپ هوش مصنوعی دامن می‌زند.
پیش‌تر در دهه ۷۰ میلادی روندی خلاف آنچه میبینیم وجود داشته و هوش مصنوعی با کمبود توجه و سرمایه‌گذاری به طور افراطی دست و پنجه نرم می‌کرده. از طرف دیگر هایپ فعلی هوش مصنوعی از همه هایپ‌های گذشته با اختلاف بزرگ‌تر و جدی‌تره و طبق گزارش IBM استفاده از هوش مصنوعی در شرکت‌های تکنولوژی در ساال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل ۴ درصد رشد داشته که رشد قابل توجهی برای این سکتوره.
طی زمان همواره هایپ‌های هوش مصنوعی به وجود آمده و افق‌های بلند‌پروازانه زیادی برای هوش مصنوعی تصور شده و با توجه به افق‌های بلند‌پروازانه با ظهور چالش‌هایی در این مسیر سرخوردگی‌هایی ایجاد شده که جذب سرمایه و توجه در اون بازه‌های زمانی برای هوش مصنوعی دچار چالش‌هایی شده (مفهوم AI winter برای این بازه‌ها به کار میره)
این هایپ‌های هوش مصنوعی در طول تاریخ در اندازه‌های متنوعی بوده اما هایپ اخیر هوش مصنوعی به مراتب موفق‌تر و بزرگ‌تر بوده و اقشار و صنایع مختلفی رو درگیر کرده. به طور مثال Geoffrey Hinton که به پدرخوانده هوش مصنوعی مدرن معروف است عنوان کرده بود دست از آموزش متخصصیم رادیولوژی برداریم چون دیر یا زود با هوش مصنوعی جایگزین می‌شوند.
یکی از تاثیرات و عواقبی که برای این هایپ در نظر گرفته میشه تاثیرات اون در الگوی محیط زیسته. اثراتی از جمله مصارف آب و برق و تاثیراتی که بر فرصت‌های به وجود امده به واسطه فرهنگ‌سازی‌ها در راستای حفظ محیط زیست میگذاره.
اما مهم‌ترین نکته‌ای که از نظر من به عنوان اثرات و عواقب ناشی از هایپ هوش مصنوعی عنوان میشه اثرات اجتماعی ناشی از این هایپ هست که خود نگارنده با توصیف انواع اثرات اون تاکید میکنه روی سه‌تا از مهم‌ترین‌هاش مانور بیشتری میده که شامل از دست دادن شغل و قطبی‌سازی شغل و زوال و فساد دانش میشه.
اثرات اقتصادی مربوط به شغل‌هایی که امکان جایگزینی با هوش مصنوعی برای آن‌ها متصور است یکی از مهم‌ترین اثرات مخرب این هایپ است. پیش‌بینی می‌شود با ایجاد اتوماسیون و استفاده از هوش مصنوعی در کارهای خدماتی و پرتکرار حدود ۶۰ درصد بهره‌وری در کارگران و کارمندان این مشاغل بهبود پیدا میکنه. پس از دو جنبه می‌توان به موضوع نگاه کرد، کارمندانی که امنیت شغلی خود را در خطر می‌بینند و کمپانی هایی که از ترس عقب‌افتادن از رقیبی که به واسطه استفاده از هوش مصنوعی به بهره‌وری بالاتری می‌رسد، دست به سرمایه‌گذاری عجولانه در حوزه هوش مصنوعی و اتوماسیون می‌کند.
یکی از مهم‌ترین اثرات هایپ استفاده از هوش مصنوعی آن است که استفاده و رواج استفاده از تکنولوژی و جایگزنی آن در زندگی به کاهش افراد خبره و کاهش مهارت‌ها در افراد خبره در حوزه‌های مختلف ختم می‌شود. جایی که کمتر خلبانی قادر به استفاده کامل و دقیق از کابین هواپیما و ناوبری آن بدون کمک ابزارهای اتوماسیون و هوشمند است و نظامیانی که بدون استفاده از ابزارهایی مانند رادار و جی‌پی‌اس کمتر موفق به ناوبری در شرایط دشوار می‌شوند و هزاران مثال مشابه.
از طرف دیگر با کاهش مهارت و دانش در افراد توسعه‌های مربوط به حوزه‌های مختلف هم دچار مشکل خواهد شد. تمامی ابزارهای تکنولوژی و هوش مصنوعی نیاز به دانش اولیه جهت توسعه و ایجاد پایگاه داده و دانش اولیه هستند. اشتباهات و دانش غیر دقیق در حوزه‌های مختلف که به واسطه استفاده نادرست از مدل‌های هوش مصنوعی و یا مهارت و دانش کم افراد در حوزه‌های مختلف به و وجود می‌آید می‌تواند بر شکل‌گیری توهم و اشتباهات هوش مصنوعی و ابزارهای تکنولوژی-محود تاثیر جدی بگذارد.
این مقاله علاوه بر بیان اثرات هایپ هوش مصنوعی در قسمت اولش برخی از سنگ‌بناهای این هایپ رو عنوان میکنه که من اینجا لیست میکنم اما توصیه میکنم در موردش در متن مقاله مطاله کنید و خیلی جالبه:
۱. انسان‌سازی از پدیده‌ها همیشه موجب جذابیت اونها به واسطه درک بهترشون می‌شده و پیشرفت‌های اخیر هوش مصنوعی مانند مدل‌های زبانی و ... در این راستا بسیار خوب عمل کرده اند و به نظر این مسئله در طراحی محصولاتی مانند Open AI و ... به خوبی در نظر گرفته شده ۲. اخیرا افراد زیادی خودشون رو به ناگاه متخصصان هوش مصنوعی معرفی کردند و این باعث شده که هایپ هوش مصنوعی مدام بالا بگیره. به عنوان مثال در یک گزارش LinkedIn حدود ۴۰ درصد کارکنان نسل Z در مورد دانش خودشون در حوزه هوش مصنوعی اغراق میکنند و خودشون رو متخصص‌تر نشون می‌دهند. ۳. از طرفی کشورها و حکومت‌های مختلف به واسطه FOMO ایجاد شده نسبت به هوش مصنوعی، اقبال بیش‌از اندازه‌ای نسبت به آن ارائه کردند. این مسئله فقط محدود به کشورها نیست و دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی هم مستثنی نیستند و رشد ۲ برابری مقالات در حوزه هوش مصنوعی گواه این ماجراست. این در حالی‌است که هر کدام از این نهاد‌ها و حکومت‌ها روایات مختلفی در به کارگیری و توسعه هوش‌مصنوعی دارند که می‌تواند هر کدام در قشری از جامعه تاثیر‌گذار باشد. روایاتی مانند توسعه صنعت، بهبود زندگی و رفاه اجتماعی، بهبود نظم و آرامش اجتماعی و افزایش امنیت و ... ۴. استفاده بیش‌از حد از اصطلاح هوش مصنوعی و معرف کردن آن به عنوان یک همه‌کاره که ویژن و افق همه کارها در آن دیده می‌شود یکی دیگر از عواملی است که امروزه هوش مصنوعی را بیش از همه ادوار تاریخ Hype کرده.
