⭕️ از «روش» تا «فلسفهی روش»
تطورات تاریخی در ساخت روش و تکامل صورتهای پارادایمی آن
اگر روش یا method را حاصل گذار از «اصالت استراتژی قیاسی» به «استراتژی استقرایی» در تحقیق و پژوهش بدانیم، سیطرهی روش به این معناست که هیچ فهمی بر بنیان «ذات» (essence) استوار نیست. طبیعتا این سیطره به #نسبی_گرایی خواهد انجامید و فلسفههای #ذات_گرا را به حاشیه خواهد راند. در این گذار، زوجیت «فلسفه-منطق» به زوجیت «علم-روش» تبدیل خواهد شد.
اصالت «استقرا» و «روش» در فضای علم، بهمعنای کثرتگرایی روشی در «دیسیپلین»های مختلف علم است. این دیسیپلینها در قالب پارادایمهای روش طبقهبندی شدهاند. معروفترین طبقهبندی روشهای مختلف را در سه پارادایم: #اثبات_گرایی، #تفسیری و #انتقادی قرار داده است. برخی طبقهبندیها از پارادایم #پست_مدرن و #فمنیسم نیز صحبت میکنند.
مطرحشدن روشهای مختلف و متکثر در یک دیسیپلین باعث شده است که محققان در پی فهم تفاوتهای هر کدام از روشها برآیند. #روش_شناسی یا methodology این وظیفه و رسالت را دنبال میکند. ازاینرو روششناسی عبارت است از نگاه درجه دو به روشهای مختلفی که در یک حوزه از علم به کار گرفته میشوند. روششناسی به بحث و فحص دربارهی این مسالهها میپردازد که: کاربست روش در یک علم چگونه به تولید علم جهت میدهد و به #جهت_داری_علم منتهی میشود؟ این روش از چه تبار و دیرینهای گذار کرده و چگونه در یک موقعیت خاص تاریخی پدیدار شده است؟ روشهای مختلف چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ این روشها چرا و چگونه از یکدیگر منشعب شدهاند؟ کاربست یک روش چه تواناییها و امکانهایی را در اختیار محقق قرار میدهد؟ کاربست یک روش چه محدودیتهایی را برای محقق ایجاد میکند؟
بهاینترتیب، بهرهمندی از دانش روششناسی باعث میشود که یک محقق بتواند یک موضوع علمی را از زوایای مختلف نگاه کند. همچنین برخورداری از دانش روششناسی این توان را به یک محقق میبخشد که از آکسیومها و پیشفرضهایی که دانشمندان در پژوهشهای خود به کار گرفتهاند، آگاه شود و دربارهی نتایجی که بهدست آوردهاند، قضاوت و داوری عالمانهای داشته باشد.
ساماندهی به حوزهی معرفت، علاوهبر «روش» و «روششناسی»، به دانش درجه دو دیگری نیاز دارد که میتوان آن را #فلسفه_روش نامید. وظیفهی فلسفهی روش، توجه به تطورات و تحولات روش در بستر تاریخ است. اینکه روش در متن تحولات تاریخی چگونه ساخته شده و چگونه تحول و تکامل پیدا کرده است، از جملهی پرسشهایی است که میتوان به فلسفهی روش عرضه کرد. بنابراین، تامل در #ساخت_تاریخی_روش به حوزهی فلسفهی روش ارتباط دارد.
.
#ساخت_تاریخی_روش
https://www.instagram.com/mh.taheri1980
