استاد محمدرضا شجریان، در طی سال ها فعالیت درخشان خود، آثار متعددی را به اجرا درآورده است. و کنسرت های بسیاری در ایران و دیگر کشورها برگذار و شاگردان بسیاری تربیت نموده است. او نه تنها در ارائه آثار و تربیت شاگردانش تلاش نموده؛ بلکه در زمینه ساخت سازهای جدید نیز ید طولایی داشته است.
سازهای ابداعی استاد شجریان مجموعه ای از سازهای جدید دست ساز شامل: صراحی، شاه صراحی، صراحی آلتو، بم صراحی، شهرآشوب، شهرآشوب آلتو، بم ساز، شهنواز، شهبانگ، کرشمه، باربد، تندر، ساغر، سبو سوپرانو، دل و دل آلتو، دل و دل سوپرانو و پرهیب و... است که در دو مرحله معرفی شدند. ایشان پیش تر تعداد سازهای ابداعی اش را 62 ساز دانسته بود که خودش به دوتا از آن ها نمره 100 داده است.
اولین نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان در اردیبهشت سال 1390 و دومین نمایشگاه در شهریور سال 1392 به کوشش مؤسسه فرهنگی هنری دل آواز در خانه هنرمندان برگزار شد و مورد توجه موسیقیدانان و اهالی هنر قرار گرفت که البته انتقادهایی را نیز در پی داشت. در نمایشگاه اول از 14 ساز ابداعی و 10 سنتور در اندازه های مختلف رونمایی شد.
استاد شجریان در مصاحبه های مختلف مطبوعاتی که درمورد دلایل ابداع و ساخت سازهای مختلف ایرانی بوده، اظهار نمودند:
در طول ۵۰ سال زندگی حرفه ای ام، شدیداً نیاز به صداهای جدید را احساس می‌کردم و همیشه کمبود این صداها مرا آزار می داد. انگیزة ساخت این سازها، خلق نغمه های نو و افزایش توانمندی سازهای ایرانی بوده است.
او همچنین اضافه نمود: در کنسرت ها، در میان سازهای سنتی از این سازهای ابداعی نیز استفاده می‌کنیم، زیرا باید آن ها را در کنار سازهای سنتی قرار دهیم، تا به مرور جایگاه خود را در میان مخاطبان بیابند. من نمی توانم از لحظه نخست این سازها را به صحنه بیاورم. این کار درستی نیست.
به اعتقاد ایشان؛ سازهای موسیقی ایرانی (مخصوصاً در تولید صدای بم) برای استفاده در ارکسترهای بزرگ کارایی کافی نداشته اند. او معتقد است سازهای موجود تنها قادر به اجرا در محدوده صوتی اُکتاوهای میانی هستند، درحالیکه در طراحی سازهای ابداع شده توسط او تولید صدا در اکتاوهای پایین‌تر و بالاتر نیز در نظر گرفته شده است.
سازهای ابداعی توسط استاد محمدرضا شجریان مورد توجه اکثر اهالی فن قرار گرفتند. اما در میان هنرمندان معاصر، مجید رخشانی (آهنگساز و سرپرست گروه موسیقی شهناز) بیش از دیگران به سازهای ابداعی ایشان توجه نشان داده و آن ها را روی صحنه برده است.
طی سال ها و دهه های اخیر برخی از موسیقیدانان و نوازندگان و خوانندگان دیگر نیز با توجه به توانایی ها و شناخت شان از موسیقی ایرانی اقدام به ساخت سازهای جدید نموده اند که البته تعداد بسیار کمی از آن ها در حال حاضر کاربردهای اجرایی دارند و بیشتر در تولید آثار امروزی مورد استفاده قرار می گیرند.
محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، کیهان کلهر و حافظ ناظری و... از جمله هنرمندانی هستند، که طی سال های اخیر سازهای جدیدی را ابداع نموده اند.
