یوکللی یا یوکه لیلی به انگلیسی (ukulele)، سازی از خانواده سازهای زهی است که متعلق به کشور هاوایی می باشد. از ویژگی های منحصر به فرد این ساز می توان به اندازه کوچک، وزن کم، یادگیری آسان و ظاهر جذاب آن اشاره نمود. نوزاندگان ساز یوکللی، در سبک های متفاوت این ساز را می نوازند.
اصلیت یوکللی، به دو ساز پرتغالی کاواکینیو و ماشتی باز می گردد. این دو ساز در منطقه براگا واقع در شمال پرتغال ساخته شدند اما منشأ آن به اروپای غربی باز میگردد. در این مقاله از مجموعه ساز ژوست با ساز یوکللی یا همان گیتار کوچک بیشتر آشنا خواهید شد.
اوکه له له، یوکلله، اوکولیلی، یوکللی یا یوکولیلی از جمله اسامی است که برای این ساز به کار برده می شود. انواع مدل های رایج ساز یوکللی به صورت 4 سیمه ساخته می شود. امروزه بیشتر سیم های یوکللی از جنس نایلون می باشند. با این حال مدل های دیگری هم از جنس روده گوسفند وجود دارد.
ساز یوکللی با موسیقی هاوایی شناخته می شود، کلمه ی یوکللی در زبان هاوایی، به معنای پرش کَک یا جَستن حشره است. احتمالاً دلیل انتخاب این کلمه حرکت سریع انگشتان نوازنده ساز یوکللی است. که مثل پریدن یک حشره است.
مطلب مرتبط: ساز ماندولین چیست؟
ساز یوکللی در چند مدل اصلی سوپرانو، کنسرت، تنور و باریتون عرضه شده است. تفاوت این مدل ها در سایز آن ها است. با بزرگ تر شدن ساز یوکللی حجم و گرمی صدای آن هم افزایش می یابد. یوکللی سوپرانو کوچک ترین و البته محبوب ترین نوع یوکللی است.
ساز یوکللی در قرن نوزدهم مصادف با سال های 1880 توسعه پیدا کرد. در ساخت ساز یوکللی، از سازهای کوچک پرتغالی مثل ماشتی، کاواکینیو، تیمپل و راخائو الهام گرفته شده است. این سازها به وسیلۀ مهاجرین پرتغالی سرزمین های مادیرا و کِیپ وِرد، به مردم هاوایی معرفی شدند. به طور کلی، سه مهاجر کابینت ساز، به نام های منوئل نانز، خوزه دو اسپیریتو سانتو و آگوستو دایا را به عنوان اولین ابداع کنندگان ساز یوکللی می شناسند.
یکی از نکاتی که در بررسی تاریخ ابداع ساز یوکللی باید به آن توجه نمود، پشتیبانی پادشاه هاوایی است. کالاکائوآ پادشاه هاوایی، یکی از علاقمندان به یوکللی بود و به واسطه ی حمایت هایش موجب شد تا ساز یوکللی جای خود در موسیقی هاوایی پیدا کند و در گردهمایی های سلطنتی به عنوان یکی از سازهای اصلی به اجرا در بیاید.
یکی از اولین تولیدکنندگان ساز یوکللی در هاوایی، کمپانی خانوادگی «کاماکا یوکللی» بود که به وسیله ی ساموئل کاماکا راه اندازی شد. ساموئل کاماکا در ابتدا کار خود را به صورت کارآموز منوئل نانز (یکی از همان مهاجرین پرتغالی) شروع نمود. سپس در سال 1916 موفق شد اولین فروشگاه خود را در زیرزمین خانه اش راه اندازی کند. در سال 1927 کاماکا توانست نمونه جدیدی از ساز یوکللی به نسبت مدل های قبلی تولید کند، که صدای پخته تری داشت. این یوکللی به آناناس شبیه بود و به سرعت محبوب شد تا جایی که در سال 1928 حق ثبت اختراع یوکللی آناناسی به او داده شد.
امروزه کمپانی کاماکا یکی از اصلی ترین برندهای تولیدکننده ساز یوکللی است و یوکللی های این کمپانی را نوازندگان مشهور از جمله جیک شیمابوکورو و جرج هریسون از گروه بیتلز استفاده نموده اند.
ساز یوکللی در سایزها و مدل های متنوع ساخته می شود. مهم ترین شاخص تعیین سایز یوکللی، طول سیم (فاصله پل تا شیطانک) و طول کلی ساز (از سردسته تا قسمت پایینی بدنه) است.
سایز یوکللی، در وزن ساز و حجم و گرمی صدای تولیدی، تفاوت های مهمی ایجاد می‌کند. به طور کلی هرچه ساز یوکللی بزرگ تر باشد، ساز سنگین تر است و البته حجم و گرمی صدای بیشتر و قیمت بالاتری دارد. مدل های ساز یوکللی به 4 دسته تقسیم می شود:
· یوکللی سوپرانو
· یوکللی کنسرت
· یوکللی تنور
· یوکللی باریتون
علاوه بر این چهار سایز رایج یوکللی، سه سایز دیگر نیز استفاده می شوند که خیلی رایج نیستند. این مدل ها شامل پاکت، باس و کنترباس می شوند. ویژگی های هر یک از انواع و سایزهای یوکللی را ادامه شرح می دهیم:
اسم های دیگر یوکللی پاکت: پیکولو، سوپرانینو، سوپرانیسیمو
اندازه یوکللی پاکت: 41 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 28 cm
اسم های دیگر یوکللی سوپرانو: استاندراد، یوکللی
اندازه یوکللی سوپرانو: 53 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 33 cm
یوکللی سوپرانو معمولاً به عنوان یوکللی استاندارد شناخته می شود. و بعد از یوکللی پاکت (جیبی) و سوپرانینو، کوچک ترین نوع ساز یوکللی است.
اسم های دیگر یوکللی کنسرت: آلتو
اندازه یوکللی کنسرت: 58 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 38 cm
ساز یوکللی کنسرت در سال 1920به عنوان نسخة ارتقا یافتة یوکللی سوپرانو شناخته شد. که کمی بزرگ تر از یوکللی سوپرانو است و صدای بلندتر و گرم تری دارد.
اسم های دیگر یوکللی تنور: تارو پچ، لیلیئو
اندازه یوکللی تنور: 66 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 43 cm
بعد از یوکللی کنسرت، مدل یوکللی تنور ساخته شد. که حجم و صدای آن از یوکلله کنسرت هم بیشتر بود.
اسم های دیگر یوکللی باریتون: باری، باری یوک، تاروپچ
اندازه یوکللی باریتون: 74 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 48 cm
ساز یوکللی باریتون در سال 1940ساخته شد.
اسم های دیگر یوکللی باس: –
اندازه یوکللی باس: 76 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 51 cm
اسم های دیگر یوکللی کنترباس: یوباس، رامبلر
اندازه یوکللی کنترباس: 81 cm
طول ساز (از سردسته تا پل): 51 cm
یوکللی های کنترباس و باس نیز در سال های 2010 و 2014 به عنوان انواع جدید این ساز شناخته شدند.
یوکللی نوازان در سبک های متفاوتی می نوازند. برخی از این نوازندگان ساز اصلیشان یوکللی است و از شهرت جهانی برخوردار هستند. و بعضی دیگر یوکللی را به عنوان یکی از سازهای محبوبشان و در کنار ساز اصلی خود می نوازند. از جمله معروف ترین یوکللی نوازان می توان به نوازندگان زیر اشاره کرد:
ایزرائیل کاماکاویوُله: معرف به «ایز» و کلیف ادواردز: معرف به «یوکولیلی آیک»
به این لیست می توان نوازندگان مشهور دیگری مثل جیمز هیل، روی اسمک، جان کینگ، تاینی تیم، ادی ودر، جرج هریسون، جیک شیمابوکورو، ادی کامائی و… را اضافه کرد.
در ساخت یوکللی از مواد اولیه و روش های متنوعی استفاده می شود. نوع چوب و مواد اولیۀ در کنار تکنیک ساخت ساز تاثیر زیادی بر حجم و گرمی صدای یوکللی دارد. برندهای معتبر دنیا معمولاً یوکللی های خود را در سایزها و با جنس و کیفیت مختلف می سازند.
مطلب مرتبط: گیتار الکتریک چیست؟
از جمله مشهورترین برندهای یوکللی می توان به کالا، لونا، ماهالو، فندر، کوردوبا، لانیکای، کانیلئا، اسکار اشمیت، مارتین، ساوتوت، کاماکا اشاره نمود.
تفاوت های گیتار و یوکللی، محسوس است و بهتر است یوکللی را سازی در نظر بگیریم که ویژگی های منحصر‌به فرد خودش را دارد. همانطور که قبل تر گفته شد، یوکلله، 4 سیم دارد و کوک کردن ویژه خودش را نیاز دارد. نواختن یوکللی در گام های دو، فا و سل خیلی راحت است، اما در گام های دیگر کمی دشوار می باشد. شما می توانید ملودی ها و آهنگ های مخصوص گیتار را با یوکللی اجرا کنید. اما معمولا نیاز دارید که آن ها را ساده کنید یا کمی تغییر بدهید. نکته ای که باید آن را در نظر داشته باشید این است که، رنگ صوتی که گیتار دارد با رنگ صدای یوکللی تفاوت محسوس دارد.
ساز یوکللی، کوچک تر، ارزان تر و قابل حمل تر از گیتار است. یک نوازنده خوب گیتار می تواند در طول 20دقیقه، آکورد گرفتن یوکللی را یاد بگیرد. همین تبدیل رپورتوآر‌های گیتار به یوکللی می تواند لحظات لذت بخشی را برای یک نوازنده گیتار بسازد.
نکته دیگر در مورد داشتن یوکللی این است که اگر در خانه کودک داشته باشید، خیلی راحت تر از گیتار می توانید به او نواختن یوکللی را آموزش بدهید.
از تفاوت های آشکار میان این دوساز، می توان به تفاوت در قیمت، اندازه، تعداد سیم ها، نحوه کوک کردن، نوع صدا و... اشاره نمود.
در نهایت باید گفت، انتخاب سازی که نواختن و شنیدن صدای آن برای شما دلپذیر باشد و با نیازها و بودجه شما همخوانی داشته باشد، بر عهده شماست.
با اینکه بعد از خواندن این مطلب درباره یوکللی اطلاعات زیادی کسب کردید، اما باز هم پیشنهاد می شود که اجازه دهید تا انگشت ها و گوش های شما راهنمای خرید شما باشند.
