در سالهای اخیر، موجی از تبلیغات تحت عنوان «شبیهسازی ذهن» یا «تغییر کدهای ذهنی» به راه افتاده که مدعی انجام کاری غیرممکن هستند: درمان قطعی و سریع پیچیدهترین اختلالات پزشکی جهان.
این مراکز ادعا میکنند که اوتیسم، فلج مغزی (CP) و حتی قطع نخاع را تنها با تمرینات ذهنی و بدون جراحی درمان میکنند. اما علم پزشکی روز دنیا در این باره چه میگوید؟ این مقاله به زبان ساده توضیح میدهد چرا این ادعاها از نظر ساختار بدن انسان، غیرممکن هستند.
بسیاری از این مدعیان، اوتیسم را مانند یک «باگ نرمافزاری» یا «عادت غلط» معرفی میکنند که میتوان آن را پاک کرد.
واقعیت علمی چیست؟ بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا (CDC)، اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک تفاوت «عصب-رشدی» است. یعنی مغز فرد اوتیستیک از دوران جنینی به شکلی متفاوت رشد کرده و اتصالات بین سلولهای عصبی (نورونها) در آن متفاوت است.
چرا ادعای درمان غلط است؟ شما نمیتوانید با صحبت کردن یا تصویرسازی ذهنی، ساختار فیزیکی مغزی را که فرم گرفته، تغییر دهید؛ همانطور که نمیتوانید با تلقین، رنگ چشم کسی را عوض کنید.
رویکرد جهانی: معتبرترین مراکز جهان (مثل کلینیک Cleveland) به جای وعده دروغین «درمان قطعی»، روی «توانبخشی» تمرکز دارند: کاردرمانی و گفتاردرمانی برای اینکه فرد بتواند با همین ساختار مغزی، زندگی مستقل و شادتری داشته باشد.
فلج مغزی ناشی از نرسیدن اکسیژن یا آسیب به بخشی از مغز نوزاد در حین یا قبل از تولد است. این آسیب باعث مرگ بخشی از سلولهای حرکتی مغز میشود.
واقعیت علمی چیست؟ در علم پزشکی، سلول عصبی مرده در مغز (Brain Lesion) دوباره زنده نمیشود. این یک قانون بیولوژیک است.
تمثیل ساده: تصور کنید روی پوست دستتان یک زخم عمیق ایجاد شده و جایش مانده (اسکار). آیا با فکر کردن و تمرکز کردن، آن جای زخم ناپدید میشود؟ خیر. فلج مغزی هم نوعی «جای زخم» روی مغز است.
چرا ادعای شبیهسازی ذهن خطرناک است؟ این روشها مدعیاند مغز را «ریست» میکنند تا فلج مغزی از بین برود. اما هیچ دکمه ریستی وجود ندارد که بتواند سلولهای مرده را زنده کند. درمان واقعی (فیزیوتراپی) تلاش میکند تا سلولهای سالمِ باقیمانده را تقویت کند تا وظیفه سلولهای مرده را به دوش بکشند، نه اینکه آسیب را محو کنند.
شاید خطرناکترین ادعای این گروهها، درمان قطع نخاع باشد. نخاع مانند شاهراه ارتباطی بدن است (یک کابل ضخیم از رشتههای عصبی).
واقعیت علمی چیست؟ وقتی نخاع قطع میشود یا آسیب شدید میبیند، ارتباط فیزیکی قطع میشود.
تمثیل ساده: اگر کابل اینترنت خانه شما با قیچی بریده شود، آیا با بالا بردن سرعت مودم یا دعا کردن، اینترنت وصل میشود؟ خیر. باید یک تکنسین بیاید و سیمها را فیزیکی به هم وصل کند.
مرز علم کجاست؟ حتی پیشرفتهترین مراکز تحقیقاتی جهان در ژاپن و آمریکا که روی سلولهای بنیادی (Stem Cells) کار میکنند، هنوز نتوانستهاند نخاع قطع شده را کامل ترمیم کنند. ادعای اینکه یک روش "ذهنی" میتواند فیبرهای عصبی پاره شده را به هم جوش دهد، توهین به شعور مخاطب و سوءاستفاده از ناامیدی بیماران ویلچری است.
اگر با تبلیغی مواجه شدید که ادعای درمان این بیماریها را داشت، این ۴ سوال را بپرسید. اگر جواب مثبت بود، به احتمال ۹۹٪ با یک روش غیرعلمی (شبهعلم) روبرو هستید:
آیا ادعای «درمان قطعی» دارند؟
علم: پزشکی هیچوقت قول ۱۰۰٪ نمیدهد.
فریب: ادعای درمان تضمینی و بدون بازگشت دارند.
آیا برای همه بیماریها یک نسخه میپیچند؟
علم: درمان اوتیسم با قطع نخاع کاملاً متفاوت است.
فریب: ادعا میکنند با "شبیهسازی ذهن" هم لکنت، هم اوتیسم و هم نخاع خوب میشود! (مثل روغن مار فروشهای قدیم).
آیا در سایتهای معتبر (مثل PubMed) مقالهای دارند؟
علم: هر روش جدید باید اول در آزمایشگاه، سپس روی حیوانات و بعد روی انسان تست شود و نتایج چاپ شود.
فریب: هیچ مقالهای ندارند؛ فقط فیلمهای اینستاگرامی از افرادی که میگویند "من خوب شدم" نشان میدهند.
آیا روششان «رازآلود» است؟
علم: مکانیسم درمان مشخص است (مثلاً فیزیوتراپی عضله را قوی میکند).
فریب: از کلمات گنگ مثل "انرژی"، "کد کیهانی"، "فرکانس ذهن" و "شبیهسازی" استفاده میکنند تا کسی نفهمد دقیقاً چه کاری انجام میدهند.
شاید بگویید «سنگ مفت، گنجشک مفت؛ ضرری ندارد امتحان کنیم». اما ضرر این روشها بسیار سنگین است:
از دست دادن «زمان طلایی»: در اوتیسم و فلج مغزی کودکان، مغز در سنین پایین (زیر ۵ سال) بیشترین انعطاف را دارد. اگر این زمان طلایی صرف روشهای دروغین شود، کودک شانس توانبخشی واقعی را برای همیشه از دست میدهد.
آسیب روانی ویرانگر: بیماری که قطع نخاع است، با امید راه رفتن وارد این دورهها میشود. وقتی نتیجه نمیگیرد (که قطعاً نمیگیرد)، دچار افسردگی شدید، احساس گناه و بیزاری از زندگی میشود.
هزینههای گزاف: این دورهها معمولاً هزینههایی بسیار بالاتر از درمانهای پزشکی استاندارد دارند و تحت پوشش هیچ بیمهای نیستند.
خانوادههای عزیز، ما درد و رنج ناشی از بیماریهای سخت را درک میکنیم. اما مسیر درمان از «علم» میگذرد، نه از «معجزه». هیچکس در دنیا بیشتر از پزشکان و دانشمندان مشتاق یافتن درمان قطعی برای اوتیسم یا ضایعه نخاعی نیست. اگر روزی درمانی کشف شود، خبر آن در صدر اخبار CNN و BBC و مجلات علمی خواهد بود، نه در یک صفحه اینستاگرام یا کانال تلگرام با ادعاهای پنهانی.
لطفاً قبل از پرداخت هرگونه وجه، با پزشک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) یا کاردرمانگر مورد اعتماد خود مشورت کنید.
