در صنایع مربوط به پالایشگاه های پتروشیمی، معدنکاری، تاسیسات مرتبط با شرکت گاز و شهرداری ها ، جنگلداری، مراکز کارگاهی، خطوط لوله و میدان های فرآیندهای نفتی و گازی و …. هات تپ در انواع مختلفی انجام می گردد . اگر بخواهیم یک تعریف ساده و در عین حال قابل درک برای این مفهوم ارائه دهیم باید بگوییم که این فرآیند عبارت است از ایجاد و جوشکاری یک اتصال و انشعاب جدید بر روی خطوطی که در هر یک از صنایع مذکور در حال سرویس دهی می باشند. در واقع بدون نیاز به تخلیه و متوقف کردن خط لوله و تانکر های ذخیره سازی و مخازن امکان اجرای هات تپ وجود دارد . برترین مزیت این روش این است که بدون ایجاد هزینه های گزاف و اتلاف وقت و به وجود آمدن خرابی و صدمات می توان در نهایت امنیت و دقت انشعابات جدید را ایجاد نمود . این روش هم چنین در مواقعی که در برخی از صنایع نیاز به ایجاد انسداد در خطوط لوله می باشد مورد استفاده قرار می گیرد . هات تپ کاربردهای مختلفی دارد برای مثال در تاسیسات ابزار اندازه گیری دقیق ، بازرسی های مرتبط با مخازن و خطوط لوله، کنترل کیفیت محصول و تعمیرات و نگهداری خط . این روش می تواند در محیط ها و سیستم های مختلف از جمله محصولات پتروشیمی و گاز ، فاضلاب، بخار و مواد شیمیایی استفاده شود .هات تپ بر روی متریال ها و مواد مختلفی مثل فولاد ، سیمان، مس، پلاستیک و چدن قابلیت عملی شدن و اجرا را دارا می باشد .
به این ترتیب واحدهای صنعتی در صورت عدم استفاده از عملیات هات تپ متحمل خسارت های بالایی خواهند شد چرا که مجموعه فعالیت ها، یا حداقل بخشی از آن را می بایست به ناچار متوقف کنند. در مقابل با استفاده از عملیات هات تپ می توان مجموعه فعالیت های خط و مجتمع را همچنان حفظ کرده و در عین حال عملیات انشعاب گیری از خط لوله یا مخزن را نیز به انجام رساند. عملیات هات تپ یک فرایند پیچیده، دارای عناصر تعیین کننده زیاد و ضریب ریسک بالایی می باشد. رعایت استانداردهای جوشکاری و سرویس های خطوط لوله در خصوص آن الزامی می باشد. مجریان و طراحان فرایند انشعاب گیری از روش گرم می بایست ضمن داشتن تجربه و تبحر کافی در زمینه انشعاب گیری به روش گرم یا Hot Tap، نسبت به استانداردهای بین المللی معتبر که به نحوی مرتبط با فرایند می باشند آشنایی داشته باشند.
مزایای عملیات هات تپ چیست ؟
همانطور که ذکر شد مهمترین مزیت هات تپ عدم نیاز به خارج سازی تجهیزات از حالت سرویس دهی می باشد یعنی نیازی به تخلیه و یا خاموش کردن تجهیزات در حین انجام آن نمی باشد . هم چنین به عنوان یک روش جوشکاری خطوط لوله ، مقرون به صرفه بود و قابلیت اجرا بدون ایجاد خرابی و مشکلات را دارد . هات تپ کاملا مطابق با استاندارد ها و دستورالعمل های فنی و زیست محیطی می باشد . در واقع روند کار به این شکل است که یک انشعاب کاملا ایمن در طی این فرآیند ایجاد می گردد و برای اینکار از ماشینها و دستگاه های مجهز Hot Tap استفاده می گردد و هدف اصلی ایجاد اتصالات لازم بر روی خطوط به همراه جلوگیری از پیدایش هر گونه وقفه در فرایند و جریان کار می باشد . به وسیله ی دستگاه های مختلف و مخصوص در حین انجام هات تپ به وجود آوردن سوراخ هایی از سایز 2 اینچ تا 48 اینچ امکان پذیر می باشد که برای مصارف مختلفی استفاده می شوند .
آیا امکان دارد در حین انجام عملیات هات تپ خرابی به وجود بیاید ؟
با توجه به مزایایی که در مورد این فرایند صنعتی ذکر شد ، لازم است که نسبت به محدودیت های آن نیز اطلاعاتی ارائه شود . علاوه بر اینکه با استفاده از این روش می توان انشعابات جدید را برای راه اندازی اتصالات در خطوط لوله به وجود آورد ، می توان از هات تپ جهت ایجاد سهولت در فرایند کنترل کیفیت نیز استفاده کرد، به این صورت که به وسیله ی آن امکان نصب پورت های نمونه گیری فراهم می گردد . هم چنین کاربرد دیگر آن در صنایعی است که با فرآورده های سیال سرو کار دارند برای مثال در فرودگاه های بین المللی برای نصب شیر های سوخت جت از روش هات تپ استفاده می گردد . ایجاد مشکلات احتمالی در این روش می تواند به عوامل مختلفی وابسته باشد که البته با افزایش میزان دقت و بالا بردن کیفیت متریال های مصرفی می توان درصد ریسک به وجود آمدن خرابی را به حداقل رساند . مشکلاتی که ممکن است در حین انجام هات تپ به وجود بیایند از طریق به کارگیری پرسنل با تجربه و مسلط به کار و هم چنین استفاده از لوله هایی با امکان ایجاد اتصال و انشعاب بر روی آنها قابل کنترل و پیشگیری می باشد .
اصلی ترین استانداردهایی که به نحوی مورد استفاده در عملیات انشعاب گرم قرار می گیرند می توان موارد زیر را برشمرد:
API2201: که به استانداردهای فنی و ایمنی مربوط به عملیات انشعاب گیری گرم می پردازد. الزامات جوشکاری، نیروی کار واجد صلاحیت و مواری از این دست در استاندارد مذکور ذکر شده است.
API1104: که به استانداردهای جوشکاری روی خطوط لوله می پردازد. از آن جا که جوشکاری بخشی بی بدیل در عملیات انشعاب گرم یا هات تپ محسوب می شود، رعایت استانداردهای جوش خصوصاً در مرحله جوشکاری اتصال روی لوله از اهمیت بالایی برخوردار است.
ASME B16.5: که به استانداردهای فلنج ها می پردازد. در هر عملیات انشعاب گیری گرم معمولاً از چندین فلنج استفاده می شود. دو سر ولو فلنج دار می باشند و علاوه بر آن اتصال سه شاخه ای که ساخته و نصب می شود نیز دارای سر فلنج دار است. همچنین خود دستگاه هات تپ نیز از طریق فلنج منتهی به آداپتور روی ولو نصب می شود. از این در انتخاب و استفاده از فلنج با توجه به متغیرهای خط لوله یا مخزن دقت زیادی باید مبذول شود. در غیر این صورت ممکن است موجبات عدم تعادل مجموعه و بروز سانحه و آسیب حین اکر یا پس از اتمام کار را داشته باشیم.
موارد فوق بخشی از استانداردهایی را شامل می شد که در عملیات هات تپ می بایست ضرورتاً بدان ها رجوع کرد. فرایند هات تپ عمدتاً دارای مراحل و مراتب زیر می باشد:
با همه این احوال انجام عملیات hot tap روی خطوط لوله غیر فلزی نظیر پلی اتیلن ها و نئوپان ها و حتی خطوط لوله بتنی امکان پذیر است مشروط بر آن که طراحی و مهندسی به دقیق ترین شکل ممکن انجام شده باشد و مجری عملیات هات تپ نیز دارای تبحر و آشنایی کافی برای انجام چنین کاری باشد.
هات تپ روی چه سیالاتی ممکن است؟
انشعاب گیری گرم روی هر نوع سیالی امکان پذیر است و در این زمینه محدودیتی برای انشعاب گیری به روش گرم وجود ندارد. سیالاتی نظیر آب، نفت خام و فرآورده های نفتی، گاز و فرآورده های آن، محصولات پتروشیمی، آب، بخار و نظایر آن معمول ترین سیالاتی هستند که در خطوط لوله جاری بوده و عملیات هات تپ روی آن ها انجام می گیرد. البته هر سیال اقتضائات و شرایط hot tap خاص خود را دارد و اتصالات و تجهیزات متفاوتی می طلبد. برای مثال بخار معمولاً دمای بالای ۴۰۰ در جه سانتیگراد دارد و می بایست دستگاه هات تپ تاب و توان تحمل این دمای بالا را داشته باشد. ضمن این که فشار بالایی نیز به همراه دارد و بنابراین انجام عملیات هات تپ بخار چه به لحاظ تأمین تجهیزات و آماده سازی دستگاه هات تپ، و چه به لحاظ اجرای عملیات انشعاب گرم هات تپ دشواری های خاص خود را دارد و چه بسا بسیاری از هات تپ کاران متبحر نیز از انجام آن سر باز می زنند. اما عملیات روی خطوط لوله مایع نظیر آب و نفت و …. آسان تر می باشد. خطوط لوله حاوی سیال گاز نیز معمولاً فراریت و سیالیت بالایی دارند و می بایست جوانب احتیاط در خصوص عملیات انشعاب گیری به روش گرم را در موردشان رعایت کرد.
دستگاه های hot tap توسط چندین برند معتبر جهانی، اغلب در کشورهایی نظیر امریکا، روسیه، انگلستان و نظایر آن ساخته می شوند. گرچه تم کلی تمامی این دستگاه ها مشابه بوده و تقریباً همگی دارای عملکرد مشابهی هستند اما هر شرکت تولید کننده بر حسب نوع طراحی متفاوت خود مؤلفه هایی را در دستگاه هات تپ خود قرار می دهد که ممکن است سایر برندها استفاده نکرده باشنند
