من محمدمهدی یوسفی در این نوشتار می‌خواهم با شما در مورد اهمیت حضور دانش‌آموزان در رسانه‌های اجتماعی صحبت کنم. زمان مطالعه این نوشتار در حدود 5 دقیقه است که امیدوارم پس از مطالعه آن نظرات خود را در مورد موارد مطرح شده بیان کنید.
امروزه غالب معلمان و والدین در سراسر دنیا نسبت به ظهور رسانه‌های اجتماعی نگران هستند. آنها این موقعیت اجتماعی نوین را تهدیدآمیز و خطرناک تلقی می‌کنند. این نگرش تهدید‌محورانه نسبت به رسانه‌های اجتماعی که توسط رسانه‌های عمومی هم تقویت می‌شود سبب آن شده است که دیگر نتوانیم از فرصت‌هایی که رسانه‌های اجتماعی برای رشد عاطفی، شناختی و اجتماعی دانش‌آموزان در اختیار ما می‌گذارند استفاده کنیم.
در حالی که استفاده از رسانه های اجتماعی در بیشتر موارد ایمن است، اما تقریباً هر شکلی از تعامل انسانی - آنلاین یا آفلاین- با یک عنصر خطر همراه است. واقعیت این است که حضور در رسانه‌های اجتماعی همانند سایر موقعیت‌های اجتماعی (مثل خریدکردن از یک بازار) ریسک‌هایی همراه خود دارد. ریسک‌های حضور در رسانه‌های اجتماعی تقریباً برابر ریسک‌های بازار رفتن است اما آیا تا امروز کسی خواهان تعطیل بازار به‌خاطر ریسک‌های آن شده است؟ پس چرا دنبال تعطیل کردن و نادیده‌گرفتن رسانه‌های اجتماعی هستیم؟
والدین زیادی به‌خوبی فناوری را به کار می‌گیرند و از برنامه‌هایی که فرزندانشان استفاده می‌کنند احساس خوشایندی دارند. آنها فناوری و رسانه‌های اجتماعی را فرصتی برای رشد و توانمندتر شدن فرزندانشان می‌بینند و به این گزاره اعتقاد دارند که زندگی آنلاین در حقیقت گسترش و توسعه زندگی آفلاین فرزندانشان است. از طرفی برخی از والدین یا معلمان که طیف زیادی از جامعه را تشکیل می‌دهند، درکی از این اجتماعی شدن جدید که برای زندگی فرزندان و دانش‌آموزان ضروری است ندارند. آنها عموماً وقت یا توانایی لازم برای همگام شدن با فرزندان و دانش‌آموزان خود را پیدا نمی‌کنند در نتیجه ما شاهد یک گسست و فاصله ارتباطی بین دانش‌آموزان و والدین در شیوه حضور در فضای آنلاین هستیم.
دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم به‌سرعت در حال تغییر است. فناوری‌های جدید متولد می‌شوند، رشد می‌کنند و از بین می‌روند. در چنین دنیایی باید همواره اطلاعات و شناخت خودمان را از فناوری‌ها، به‌خصوص فناوری‌های مرتبط با رسانه و زندگی اجتماعی به‌روز کنیم. لازم است به خودمان یادآوری کنیم که فرزندان ما برای زندگی در جهان آینده باید تربیت بشوند و ما نمی‌توانیم با محدودیت‌های افراطی و قطع اتصال آنها به رسانه‌های اجتماعی از آنها مراقبت کنیم. ما باید آنها را با ریسک‌های حضور در این فضا آشنا کنیم و نحوه استفاده صحیح را به آنها آموزش دهیم.
ما امروزه امکاناتی را در اختیار داریم که آرزوی نسل‌های گذشته بوده است. من در مورد امکان ارتباط سریع و گسترده با مردم جهان صحبت می‌کنم. ارتباط یکی از بزرگ‌ترین نیاز‌های جامعه بشری است و انسانی که از ارتباط با دیگران محروم باشد تقریباً با انسان مرده هیچ تفاوتی ندارد.
ما در دنیای امروز به حجم زیادی از اطلاعات دسترسی بسیار راحتی داریم که با استفاده و گزینش صحیح آنها می‌توانیم جامعه و مردمان خودمان را رشد دهیم. امروزه ما می‌توانیم با معلمان سایر کشور‌ها در مورد نحوه آموزش و محتوای آموزشی صحبت کنیم و از ایده‌های آنها برای رشد و پیشرفت دانش آموزان کشور بهره ببریم. همچنین دانش‌آموزان ما می‌توانند با همسالان خود در سایر کشور‌ها به‌راحتی ارتباط برقرار کنند و این ارتباط جهانی می‌تواند فرصت‌های آموزشی بی‌شماری برای آنها به ارمغان بیاورد.
سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی به دانش‌آموزان ما این فرصت را می‌دهند که فعالیت‌هایی را که برایشان اهمیت دارند را سهل‌تر و مؤثرتر به‌صورت آنلاین انجام دهند. فعالیت‌هایی مثل متصل ماندن به والدین و دوستان، یافتن دوستان جدید، اشتراک‌گذاری عکس‌ها و مبادله ایده‌ها
تعامل با مخاطبین در رسانه‌ها اجتماعی فرصت رشد و توسعه مهارت‌های شناختی و اجتماعی را برای ما و فرزندان به ارمغان میآورد. برخی از فرصت‌هایی که رسانه‌های اجتماعی و حضور آنلاین برای فرزندان ما به وجود میآورد به شرح زیر است:
1. افزایش فرصت‌های یادگیری به‌صورت متنوع نسبت به فرصت‌های یادگیری زندگی آفلاین
2. فرصت مشارکت در طرح‌های جمعی مثل خیریه‌ها، کارهای داوطلبانه و شرکت در رویداد‌های محلی و ملی
3. افزایش خلاقیت‌های فردی و جمعی از طریق اشتراک تولیدات هنری و فرهنگی
4. رشد و توسعه ایده‌ها از طریق اشتراک‌گذاری و بحث پیرامون آنها با یک جامعه مخاطب میلیونی
5. پرورش هویت فردی و اجتماعی دانش‌آموزان
همان‌طور که گفتیم ریسک حضور در رسانه‌های اجتماعی تقریباً برابر سایر فعالیت‌های اجتماعی آفلاین است. اذیت و آزار کاربران در فضای آنلاین خیلی کمتر از فضای آفلاین اتفاق می‌افتد. دلیل این تفاوت را می‌توان طراحی پلتفرم‌ها دانست که طراحی آنها به‌گونه‌ای صورت‌گرفته که فضای امنی برای فعالیت کاربران ایجاد کند. مثلاً شما در پاسخ به اذیت و آزار یک فرد یا یک گروه می‌توانید آنها را مسدود کنید درحالی‌که در دنیای واقعی این امکان وجود ندارد و عملاً برای این کار باید آن فرد یا گروه را به‌صورت فیزیکی از این دنیا حذف نمایید! شرکت‌ها برای اینکه سود و درآمد خود را حفظ کنند، برای پلتفرم خود قوانین محکمی وضع کرده‌اند و سختگیرانه قوانینی مانند «قانون حفاظت از حریم خصوصی آنلاین کودکان (COPPA)» را اجرا می‌کند.
با اینکه آزار و اذیت آنلاین کمتر از فضای آفلاین است، اخاذی و زورگویی آنلاین در سال‌های گذشته بسیار رشد کرده است. این اخاذی‌ها بیشتر ناشی از نشت اطلاعات خصوصی کاربران است زیرا برخی از کاربران مهارت حفظ حریم خصوصی و محافظت از اطلاعات شخصی را ندارند.
با آموزش درست و بیان نکات کاربردی قبل از ورود فرزندان به رسانه‌های آنلاین می‌توانیم جلوی این اخاذی‌ها و زورگویی‌های آنلاین را بگیریم. این زورگویی و اخاذی‌ها می‌تواند سبب افسردگی، انزوا و یا خودکشی کاربران شود.
همان‌طور که ما قبل از فرستادن دانش‌آموزان به بازار به آنها آموزش می‌دهیم که اطلاعات خصوصی مثل رمز کارت بانکی خود را در اختیار افراد ناشناس قرار ندهند باید به آنها در مورد حفظ حریم خصوصی در رسانه‌های اجتماعی هم آموزش دهیم تا مورد زورگویی و سو استفاده قرار نگیرند
ارسال و دریافت محتوای پورنوگرافی سبب بروز مشکلات جسمی و روحی فراوانی برای دانش‌آموزان است. این محتواها که به دلیل بازار پر سودشان روزبه‌روز گسترش پیدا می‌کنند، خطری آشکار برای نسل جوان هستند. پلتفرم‌ها تلاش زیادی برای محدودکردن این محتوا انجام می‌دهند اما این تلاش‌ها هنوز به‌اندازه کافی مؤثر نبوده است و نیاز است از دانش‌آموزان در مقابل این ریسک‌ها محافظت نماییم.
این یک اصطلاح جدید در روان‌شناسی است و به افسردگی گفته می‌شود که ناشی از فعالیت افراطی در رسانه‌های اجتماعی باشد. اگرچه ارتباط و تعامل با دیگران برای دانش‌آموزان مفید است اما این ارتباط در دنیای رسانه‌های اجتماعی بسیار فراتر از توانایی‌های آنهاست. برای رفع این ریسک باید به آنها آموزش دهیم که چگونه این ارتباطات را مدیریت نمایند.
تبلیغات اغوا کننده‌ای در رسانه‌های اجتماعی وجود دارد که ممکن است دانش‌آموزان تحت‌تأثیر آنها به خرید‌های پوچ و بیهوده روی بیاورند یا این تبلیغات روی تصمیمات لحظه‌ای آنها تأثیر بگذارد. برای رفع این ریسک باید به دانش‌آموزان آموزش نحوه مقابله با فریب‌های تبلیغاتی را بدهیم دقیقاً همان‌طور که برای بازار رفتن به آنها آموزش می‌دهیم تا تحت‌تأثیر پوستر‌ها و گفته‌های فروشندگان قرار نگیرند.
حضور مدیریت نشده در رسانه‌های اجتماعی سبب بروز مشکلاتی می‌شود که می‌تواند سلامت تن دانش‌آموزان و رشد فیزیکی آنها را تحت‌تأثیر قرار بدهد. والدین و معلمان باید به این نکته توجه کنند و با ایجاد فرصت‌های مختلف به دانش‌آموزان کمک کنند تا با فعالیت‌های فیزیکی تندرستی خودشان را حفظ کنند.
در این نوشتار سعی کردم تا نکات و ملاحظات مهم حضور دانش‌آموزان در شبکه‌های اجتماعی را با شما مطرح کنم. توجه داشته باشید که نکات مطرح شده برای محیطی ایمن و مخصوص کودکان است که در آن دسترسی‌ها محدود شده و نظارت شدید روی رفتار دانش‌آموزان زیر 18 سال وجود دارد.
اما سوالی که این روز‌ها مطرح میؤود این است که ما چگونه می‌توانیم به دانش‌آموزانمان کمک کنیم تا در رسانه‌های اجتماعی هوشمندانه و ایمن‌تر فعالیت کنند؟
