سال ۱۳۸۴ در دانشگاه زنجان و در قالب یک پروژه تحقیقاتی، طرح انتة ژن چندقلوزاییFecB گوسفند برولامرینو که از چند منظر مانندش ظاهری (فنوتیپ) با نژاد افشاری شباهت زیادی دارد، با وارد کردن ساما جنسی این نژاد از کشور نیوزلند؛ به گوسفند افشاری آغاز شد و محققان و اساتید این دانشگاه توانستند این پروژه را با موفقیت به انجام برسانند.
شرح اجمالی
از جمله ویژگیهای مهمی که در گوسفندان نژاد افشاری وجود دارد سرعت رشد بالا و مقدار تولید گوشت مطلوب این نژاد است. چنین ویژگی هایی باعث شده است نژاد افشاری یکی از مهم ترین نژاد گوسفندان در ایران باشد که پراکندگی گسترده ای در سطح کشور دارد.
گوسفند افشاری در مقایسه با دیگر نژادهای گوسفند ایرانی نژاد مطلوب تری برای نگهداری است به خصوص که تولید گوشت آن نسبت به دیگر گونه ها بیشتر است. با توجه به تحقیقات و بررسی هایی که توسط محققان دانشگاه زنجان صورت گرفته است؛ بعد از اختلاط گونه برولا از نژاد مرینوبا گوسفندان افشاری ایرانی، میانگین چندقلوزایی در گوسفندانی که این اصلاحات ژنی روی آنها صورت پذیرفته بود، به عدد ۴بره در هر زایمان رسید که یک میانگین بسیار مطلوب است.
گوسفندان هترو یا هموافشاری در هر زایمان بین ۱ تا۶بره به دنیا می آورند که عدد میانگین ۴بره در هر زایمان برای یک میش ثبت شده است. در ضمن باید اشاره کرد که یکی از ویژگیهای مثبت نژاد برولامرینو جفت گیری گوسفندان این نژاد در چهار فصل سال است که با انجام اصلاحات ژنی این ویژگی به گوسفندان افشاری نیز منتقل شده است.
گوسفندان افشاری اصلاح نژاد شده چه قوچ باشند چه میش، به دودسته هتروزیگوت و هموزیگوت تقسیم می شوند. قوچ پامیش هموزیگوت گوسفندی است که علاوه بر چندقلوزایی قابلیت انتقال ژن چندقلوزایی را به ۱۰۰درصد بره ای نسل خود دارد. ولی میش یاقوچ هتروزیگوت گوسفندی است که می تواند ژن دو قلوزایی و چندقلوزایی را به ۵۰درصد از پرده های نسل بعدی خود انتقال دهد.
با توجه به این موضوع قطعا قیمت های این گونه های گوسفندان افشاري اصلاح نژاد شده با یکدیگر متفاوت بوده و گوسفندان همو نسبت به گوسفندان هترو قیمت بالاتری خواهند داشت. این تحقیقات به مدت ۶ سال به طول انجامید و در طول این مدت نتاج به دست آمده رصد می شدند تا اگر ژن موردنظر چندقلوزایی را داشتند به عنوان والدین نسل بعد انتخاب و نگهداری شوند و در غیر این صورت از گله تحقیقاتی حذف میشدند.
هدف این بود که دام تولیدی باصفات برجسته موردنظر، به دست بهره برداران و پرورش دهندگان گوسفند افشاری در مناطق مستعد برسد. از سال ۱۳۹۱و پس از کسب موفقیت طرح های تحقیقاتی که حاصل آن گوسفند اصلاح شده دارای ژن چندقلوزایی و سایر ویژگی های برتری مانند توان تولید میانگین ۳- ۴ بره در هر زایش، بهبود ۳۰ درصدی سرعت رشد، بهبود ۱۰۰ درصدی ضریب تبدیل غذایی، بهبود کمیت و کیفیت پشم، کاهش قابل توجه از حجم دنبه؛ انتقال قوچ های اصلاح شده از دانشگاه زنجان در قالب یک طرح اصلاح نژادی به نام هسته باز، به نخستین شرکت دانش بنیان کشور در زمینهپرورش گوسفند در شهرستان زنجان آغاز شد.
با شروع عملیات اجرایی در طول سال اول این شرکت موفق شد سقف مشخص شده از قوچهای اصلاح شده برای آمیخته گری را در میان بهره بردارانی که از سال های قبل با طرح همکاری داشتند توزیع کند. با همکاری و اختصاص زیرساخت های لازم توسط شرکت کشت و صنعت فردوس از زیرمجموعه های مرکز اقتصاد مقاومتی حامی، فاز تکثیری این دام با تشکیل گله های صنعتی شتاب بیشتری گرفت و در حال حاضر افزون بر ۷۰گله در استان زنجان تحت پوشش این طرح هستند. مجموعه تکثیر و پرورش گوسفند نژاد افشاری مرکز اقتصاد مقاومتی حامی در شهرستان زنجان، جاده فرودگاه، به مساحت ۱۱ هکتار واقع شده است. ظرفیت پرورش این واحد ۱۰ هزار رأس میباشد که فاز اول آن به ظرفیت ۵۰۰۰ رأس در سال ۹۵ به بهره برداری رسیده است.
اهمیت و ضرورت ورود به طرح:
· وابستگی کشور به واردات گوشت قرمز و تهدید امنیت غذایی
· عدم توجیه اقتصادی پرورش و نگهداری نژادهای موجود به دلیل پایین بودن میزان تولید و کیفیت محصولات تولیدی خشکسالی (تغییرات اقلیمی و مهاجرت جمعیت روستایی به شهرها
· اقتصادی نبودن دامداری سنتی به دلیل عدم بهره برداری از طرح های دانش بنیان و فقر مراتع به دلیل استفاده مستمر و اهمیت استفاده از نرم افزار مدیریت دام
اهداف پروژه
· ارتقاء امنیت غذایی جامعه و انتقال ژن چندقلوزایی feeb از گوسفند برولامرینو به گوسفند افشاری و تولید گوسفند اصلاح نژاد شده
· تغییر الگوی پرورش از سیستم مرتعی به سیستمهای نیمه بسته و بسته و اشتغال زایی پایدار
· الگوسازی، آموزش و ترویج پرورش نژاد اصلاح شده افشاری دارای ژن چند قلوزایی در جوامع روستایی
· کمک به ایجاد ساختار زنجیره های تولید و توسعه و ارتقاء واحدهای کوچک مقیاس
· توسعه سیستم های صنعتی با تمهیدات اصلاح نژادی و بکار گیری فن آوری های پیشرفته مانند نرم افزار پرورش گوسفند در جهت بهبود خصوصیات رشد، بازده تولیدمثل، بهبود بازده غذایی و بهبود کمی و کیفی لاشه
· ارائه خدمات مبتنی بر دانش فنی و ایجاد امکان توسعه این خدمات توسط متخصصان و گروههای آموزش دیده
چندقلوزایی به عنوان عاملی تأثیرگذار برای افزایش راندمان گله، از دیرباز جزء آرزوهای کشور بوده و هست. این شاخص علاوه بر دستاوردهای اقتصادی در واحدهای پرورشی موجب ارتقا تولید در سطح کشور نیز خواهد شد. پروژه اصلاح نژاد گوسفند چندقلوزای افشاری، راهبردی است بر اساس شاخص های اصلی اقتصاد مقاومتی که تحقق آن در این الگوی اجراشده امکان پذیر شده است. تحقیق در مورد نژاد افشاری، کشف خصوصیات ژنتیکی آن و همچنین انتخاب نژاد خارجی برتر و مناسب « برولامرينو» همان خلاقیت علمی است که می تواند یک کشور را از تنگناهای کمبود علوفه، محدودیتهای اقلیمی و غیراقتصادی بودن فعالیتهای پرورش دام سبکبرهاند. این پروژه موفق و الگو، ناظر بر دستیابی به اهدافی است که دامپروری کشور از دیرباز در جستجوی آن بوده است.
مدیریت دام سبک، پرورش صنعتی گوسفند، مداس
