یکی از خدماتی که تیم من ارائه می دهد، تحلیل ذی نفعان است. تحلیل ذی نفعان کاربردهای زیادی در تدوین سیاست های توسعه صنعتی دارد. یکی از چالش های توسعه صنعتی استان اصفهان، توسعه زنجیره فولاد و آهن می باشد. این مسئله به دلیل تعارض منافع موجود بین دولت، جامعه، معدن‌کاران، فولادسازان و نهادهای دولتی و قانونی رخ می دهد. در این مطلب به تشریح موضوع و ارتباط آن با مطالعات تحلیل ذی نفعان پرداخته خواهد شد.
یکی از صنایع مهم استان اصفهان، صنعت آهن و فولاد کشور است. بر اساس آمار فقط شرکت ذوب آهن حدود ۱۰ درصد از فولاد کشور[1] و 70 درصد فولاد کشور در اصفهان تولید می‌شود[2]. همچنین وجود صنایع بالادستی مانند لوازم خانگی در اصفهان باعث شده است زنجیره ارزش صنعت فولاد و آهن در این استان در حد تولید مواد خام باقی نماند. اما توسعه این صنعت نیازمند مواد اولیه کافی است. یکی از این مواد اولیه سنگ آهن است.
اما متاسفانه تولید سنگ آهن به عنوان بالادست ترین حلقه این زنجیره ارزش دچار چالش‌هایی است. تعرفه گذاری رقابتی برای تولیدکنندگان سنگ آهن می تواند انگیزه‌ی مناسبی برای افزایش تولید و سرمایه گذاری در این بخش فراهم نماید. اما این تعرفه گذاری با چالش تعارض منافع بین دولت، جامعه، معدن‌کاران، فولادسازان و نهادهای دولتی و قانونی مواجه است. از طرفی این صنعت زنجیره‌ای بسیار در هم تنیده و به هم وابسته دارد و از لحاظ سیاست‌گذاری و توسعه صنعتی برای سطح کلان کشور مهم است و مناقشات در این بخش و یا قیمت‌گذاری بدون توجه به این تعارض منافع عواقب جدی برای اقتصاد کشور در بر خواهد داشت[3].
از طرفی هم سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار گران است ولی سود آن نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی قابل توجه نیست[4]. اما به راحتی هم نمی‌توان قیمت سنگ آهن را افزایش داد. هر یک درصد افزایش قیمت سنگ آهن منجر به سه درصد افزایش در قیمت فولاد می‌شود[5]. ضمن این که سرمایه‌گذار باید انگیزه کافی برای سرمایه گذاری در این بخش داشته باشد. اما باید در نظر داشت که هر گونه قیمت‌گذاری دستوری موجب کاهش یا تغییر در سود بخش‌هایی از زنجیره‌ی ارزش می‌شود[5]. همین موضوع باعث عدم توازن بخش‌های زنجیره شده و حتی با افزایش قیمت‌های نهایی مصرف کننده در بخش‌هایی همانند خودرو و لوازم خانگی می‌شود[6].
بدیهی است که افزایش تقاضا برای سنگ آهن نیز می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری تولید صنعت سنگ معدن شود و همین افزایش بهره‌وری سودآوری این بخش را افزایش می‌دهد. پس تکمیل صنایع پایین دستی نیز خود موجب ایجاد توازن می‌شود[7].
این چالش نیازمند سیاست‌گذاری دقیق برای ایجاد توازن در این زنجیره است. با سیاست‌گذاری صحیح می‌توان به صورت استانی و ملی مواد خام مورد نیاز کارخانه‌های تولید فولاد و آهن را تامین نمود. از طرفی هم با افزایش تقاضا بهره‌وری را مدیریت نمود. این مهم باعث افزایش سودآوری تولید کنندگان سنگ آهن، فولاد و حلقههای میانی زنجیره می‌شود. تکمیل این زنجیره خود آهن و فولاد ماده اولیه‌ی بسیاری از صنایع توسعه یافته کشور است. با ایجاد این زیرساخت می‌توان زمینه توسعه برخی از صنایع مانند خودروسازی و صنایع لوازم خانگی را فراهم نمود. با مدیریت قیمت محصولات پایین دستی زنجیره ارزش می‌توان تقاضا برای آن‌ها را افزایش داد. همین موضوع باعث افزایش و توسعه صنعتی می‌شود. در واقع این زنجیره ارزش یک حلقه‌ی بسته است که خروجی‌های آن روی دروندادهای سیستم تاثیر گذار است.
از آن‌جا که استان اصفهان یکی از مهم‌ترین استان‌ها در تولید آهن و فولاد است. توسعه‌ی این صنعت می‌تواند موجب توسعه‌ی صنعتی استان شود. همچنین به دلیل این‌که عمده سنگ آهن مورد نیاز این کارخانه‌ها از معادن موجود در استان یزد تامین می‌شود[8]. افزایش نیاز به سنگ آهن موجب افزایش تقاضا برای معادن یزد می‌شود. بنابر این سیاست‌گذاری صحیح در تنظیم این زنجیره نه تنها موجب توسعه‌ی صنعتی استان اصفهان می‌شود، می‌تواند پیشران توسعه در یکی از استان‌های مجاور نیز باشد.
بنابر این کارشناسان تیم من می توانند با تحلیل و مطالعه صحیح ارتباطات بین این ذی نفعان به سیاست‌گذاران در راستای تنظیم این زنجیره ارزش کمک نماید. در صورت نیاز به اطلاعات بیش تر می توانید با شماره تماس 09393035798 تماس حاصل فرمایید.
فهرست منابع:
1. «ذوب آهن اصفهان ۱۰ درصد تولید فولاد کشور را دارد»، پایگاه خبری خبرآنلاین، 29 تیرماه 1400، khabaronline.ir/xh5d8.
2. «تولید ۷۰ درصد فولاد کشور در استان اصفهان»، پایگاه خبری دنیای اقتصاد، 13 مرداد 1389، https://donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-616956.
3. ایزی، علی، عسکری، مسعود، فرزامی، هومن(1398). ارائه مدلی جهت تحلیل تعارض ذی‌نفعان بازار سنگ آهن مبتنی بر مدل گراف، سومین کنفرانس مدیریت صنعتی ایران.
4. «نیاز به سرمایه‌گذاری ۵۰ هزار میلیارد تومانی برای تکمیل زنجیره ارزش/سود ۵ هزار میلیارد تومانی سنگ آهن در یک سال»، خبرگزاری کار ایران، 28 تیرماه 1401، https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1256230.
5. «اثر افزایش قیمت سنگ‌آهن بر اجزای زنجیره ارزش فولاد»، خبرگزاری دنیای اقتصاد، https://donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-3760531.
6. «زنجیره تامین صنعت خودرو باید کنترل شود / نمی توان فولاد را رها کرد و روی قیمت خودرو چانه زد»، پایگاه خبری خبرآنلاین، 18 آبان 1400، khabaronline.ir/xhnyP.
7. ماهنامه اخبار فلزات، «با تکمیل زنجیره فولاد در ایران؛ ارزش بازار سنگ آهن ایران افزایش می یابد»، آبان ماه 1397، شماره 77، صفحه 78.
8. «سنگ آهن مورد نیاز ذوب آهن از کجا تامین می شود؟»، گسترش نیوز، 29 خرداد 1399، کد خبر: 105209.
