زندگینامه امام حسین (ع) در دو بخش پیش از امامت و پس از آن فراهم شده است تا شخصیت منحصر به فرد امام حسین (ع) را با دقت بیشتر مورد مطالعه قرار دهیم.
حسین (ع)، امام، فرزند علی بن ابی طالب (ع) و فاطمه زهرا (ع)، و نوه پیامبر اکرم (ص) [۱]، امام سوم شیعیان و شهید کربلا که قیام و شهادت وی، نقش تعیین کننده‌ای در تاریخ اسلام و شیعه، به ویژه در سده‌های نخست اسلامی داشت. وی پنجمین معصوم و یکی از پنج تن محسوب است و در جایگاه امامت، این مقام را پس از برادر خود، یکی از پنج تن محسوب است و در جایگاه امامت، این مقام را پس از برادر بزرگوار خود، امام حسن (ع)، عهده‌دار گشت. زندگینامه امام حسین (ع) و شهادت ایشان که در یکی از دوره‌های حساس و پر تنش سده نخست بود، با ظلم ستیزی در مقابل جائران اموی، از سویی نام آن بزرگوار را با مفهوم مقاومت و شهادت پیوند زد؛ و از سویی دیگر، آغازگر طیف وسیعی از قیام‌های پسین بود. با رشد ستمگری امویان واقعه کربلا، در نهایت در قالب یکی از شورانگیزترین حماسه‌های تاریخ اسلام –واقعه عاشورا- بر سازنده و عینیت بخش مفهوم آزادگی گشت. مفهومی که حتی بازتاب آن بر لایه‌ها و سطوح مختلفی از اندیشه جوامع شیعی، در قالب گونه‌های متفاوتی از بروز هنری در ادبیات، نگاره‌ها و یادمان‌های گوناگون در طی قرون روی نمود. ==جایگاه خانوادگی== امام حسین (ع) نوهی پیامبر اسلام (ص) از حضرت فاطمه (ع) است. پدر وی چهارمین خلیفهی مسلمین و نخستین امام شیعی و وصی پیامبر (ص) بود. حسین (ع) دومین فرزند امام علی (ع)، برادرانی با نامهای حسن، محمد، عباس و عمر داشت.[۲] وی آخرین کس از مجموعهی پنج نفرهی اصحاب کسا است و در روایات ثقلین، به نام او بهعنوان یکی از مصادیق ثقل دوم تصریح شده است [۳]. روایات مختلفی مبنی بر ابراز علاقهی رسول (ص) نسبت به امام حسین (ع)، بیانگر جایگاه وی نزد نبی اکرم (ص) است. از مهمترین روایات در اینباره آن است که پیامبر (ص) در قالب دعا، دوستداری حسین (ع) و دوستداران او را از پروردگار طلبنموده، و دوستداران حسین (ع) را دوستان خدا خوانده است [۴]. بدینترتیب روایتی از پیامبر (ص) مبنی بر اینکه ناراحتی و گریهی حسین (ع)، سبب آزار و اذیت و ناراحتی وی میگردد، قابل درک است [۵]. در دستهای از روایات که به حسنین (ع) اشاره دارد، امام حسین (ع) و امام حسن (ع)، سرور جوانان بهشت خوانده شدهاند [۶]. شاید بر همین اساس، احادیث و روایات متعددی پیرامون ایشان، به نوعی با بهشت و مصادیق بهشتی ارتباط یافته است [۷]. براساس برداشتهایی از متن روایات، حسین بن علی (ع) شباهت، نزدیکی و ارتباط شایان توجهی با پدر داشته است.[۸] دل نگرانیهای همیشگی مادر برای او و برادرش نیز گاه در منابع بازتاب پیدا کرده است.[۹]، و حتی در نمود و بروزی متفاوت در روایات تفسیری، رشتهی این دلواپسیها و نگرانیها به پیش از تولد فرزند برمیگردد[۱۰]؛ در میان افراد خانواده، شاید رابطهی تنگاتنگ او با برادرش، امام حسن (ع)، بیشتر توجهبرانگیز است. حتی براساس احادیثی، این دو برادر هر کدام به نیمی از پیکر پیامبر اسلام (ص) شبیه دانسته شدهاند[۱۱] در واقع در این روایات ضمن بیان همپوشانی شخصیتی ایشان، شباهت هر دو آنها به پیامبر (ص) از نظر روحیات و شخصیت که هر کدام مکمل دیگری است، مورد توجه واقع شده است.
