عکس ساخت «مهندسین هند از (بنگلور)» در واتس‌اپ!

دیروز عکسی در یکی از گروه‌های دوستانه در واتس‌اپ منتشر شد که در حالت‌های مختلف رنگ عوض می‌کرد. توضیح همراه با عکس به این شرح بود:

تصویر فوق العاده، برای اولین بار در تاریخ واتساپ. که توسط مهندسین هند از (بنگلور) ایجاد شده است.
1. هنگامی که این عکس را دریافت می کنید، صورتی است.
2. هنگامی که آن را لمس می کنید قرمز می شود
3. هنگامی که شما آن را ارسال، رنگ تبدیل به سبز!

واو! عجب چیز خفنی! خب مطابق معمول مشخص بود که این موضوع هیچ ربطی به مهندسان هندی از بنگلور یا جای دیگه‌ای نداره و یک جستجوی ساده معلوم کرد که حدسم درست بوده. همین موضوع دلیلی شد برای اینکه بعد از چند سال، دوباره شروع به نوشتن کنم. اینبار در ویرگول. اگر شما هم با دیدن عکس لب انگشت به دهان تغییر رنگ دهنده در واتس‌اپ شگفت‌زده شدید یا به توضیح عکس شک کردید، ادامه مطلب را بخوانید. (اگر حوصله ندارید درباره تشخیص شایعه بخوانید، مستقیم بروید سراغ دلیل تغییر رنگ این عکس در واتس‌اپ)

تشخیص شایعه، از ظاهر تا باطن

سایت‌های مختلفی در جهان وجود دارند که به بررسی و رمزگشایی شایعات می‌پردازند. شایعاتی که با نام hoax شناخته می‌شوند و گاهی تا چندین سال مردم را سر کار می‌گذارند! اگر به ذهنتان مراجعه کنید مطمئناً موارد مشابه فراونی را پیدا می‌کنید که با فهمیدن اصل قضیه خنده‌تان گرفته که چطور انقدر راحت سر کار رفتید!

در توضیحات یک شایعه معمولاً مواردی دیده می‌شوند که برای راستی‌آزمایی آن به کار می‌آیند. اولین مورد بزرگنمایی‌ها و ادعاهایی از سوی افراد مشهور یا مهم است که برای اثبات موضوع در متن جای داده می‌شوند. «دانشمندان اینجا»، «مهندسان اونجا»، «پزشکان همه‌جا» و ... در این مورد خاص از «مهندسین هند از (بنگلور)» مددخواهی شده است!

دومین موردی که به طور معمول در همه این متن‌ها قابل مشاهده است،‌ ایرادهای دستور زبان، غلط‌های املایی یا ترکیبات عجیب کلمات برای ساختن جملات غُلُوآمیز است. به طور کلی می‌توان گفت «ایرادهای نگارشی». در بررسی عکس انگشت به دهان واتس‌اپ به چند مورد برخوردم. «تصویر فوق العاده» احتمالاً منظور نگارنده متن، «تصویر فوق» بوده است؛ به معنای تصویر بالا. اما حیف نیست همینطوری معمولی، جملات قصار پیرامون این پدیده شگفت‌انگیز را شروع کنیم؟ پس با ترکیب فوق و «العاده» از همین ابتدا موضوع را هیجان‌انگیز جلوه می‌دهیم.

در ادامه می‌خوانیم «برای اولین بار در تاریخ واتساپ. که توسط...» از کاربرد «اولین بار» برای افزودن بر هیجان که بگذریم، به یک ایراد نگارشی دیگر بر می‌خوریم. اگر در یک جمله نیاز به یک مکث کوتاه باشد، از کاما یا ویرگول استفاده می‌کنیم. در جملاتی که مفهوم جمله کامل است و در عین‌حال جمله بعدی ارتباط معنایی مستقیمی با جمله کنونی دارد، می‌توانیم از نقطه‌ویرگول استفاده کنیم. اما با پایان یافتن جمله، ما از نقطه استفاده می‌کنیم. ناگفته پیداست که کاربرد نقطه و سپس «که توسط...» در توضیح تصویر انگشت به دهان واتس‌اپ یکی از نشانه‌های شایعه بودن آن است. در ادامه هم چندین بار به این ایرادهای نگارشی برمی‌خوریم. از جمله به کاربردن «از» خارج از پرانتز و احتمالاً به کاربردن پرانتز به جای گیومه. به کاربردن نابجای کاما در جمله شماره ۱، استفاده نکردن از نقطه در پایان جمله دوم و حذف فعل بدون هیچ قرینه‌ای در جمله سوم.

خب اگر همچنان در مورد شایعه بودن این متن شک دارید، بهتر است درباره آن جستجو کنید. معمولاً جستجو به زبان انگلیسی زودتر شما را به نتیجه می‌رساند. چرا که اکثر این موارد، شایعاتی هستند که قبلاً در کشوری دیگر آغاز شده‌اند و در چرخه بازتولید خود، این بار به ایران رسیده‌اند. در این مورد هم مثلا می‌شود اینچنین عبارتی را جستجو کرد «image changes color in Whatsapp»

خب اولین چیزی که نظر من را جلب کرد این بود که قضیه عکس تغییر رنگ دهنده در واتس‌اپ موضوع جدیدی نیست و حداقل به سال ۲۰۱۶ برمی‌گردد. متن انگلیسی را در زیر بخوانید:

Amazing magic picture..1st time in whatsapp history
Created by Ajesh Vidyanand...
1-When you get this picture, it is Red in colour.
2-When you download it, it turns in to Maroon.
3-When you forward it, it turns in to Green.
4-When you again touching it for forwarding, it turns into Violet.

اولین چیزی که جلب نظر می‌کند شباهت متن انگلیسی به فارسی است. مشخص است که نگارنده متن فارسی از یکی از ابزارهای ترجمه برای گسترش علم(!) به زبان فارسی استفاده کرده است. اما متأسفانه ابزار ترجمه خوبی در اختیار نداشته است! مورد چهارم هم به نظرش اضافه بوده و به همین دلیل آن را حذف کرده است.

در خط دوم نام یک فرد نوشته شده است. با جستجوی نام این فرد به اطلاعات خاصی از این مهندس هندی بر نمی‌خوریم. اگرچه در متن فارسی صحبت از چند مهندس هندی است! یعنی چند نفر با هم نشسته‌اند روی این موضوع فکر کرده‌اند که تصویری بسازند که در هر حالت رنگ عوض کند. چقدر این مهندسان هندی خفن هستند!

اطلاعات بیشتری از روش‌های تشخیص شایعه را در وبسایت گمانه بخوانید.

دلیل تغییر رنگ عکس انگشت به دهان در واتس‌اپ

تا به حال با عبارت ترنسپرنت (Transparent) یا Transparency برخورد داشته‌اید؟ Transparency یا شفافیت در نرم‌افزارهای گرافیکی و وب، قابلیتی است که به شما این امکان را می‌دهد که تمامی یا بخشی از یک تصویر را با درصدی از ۰ تا ۱۰۰، شفاف کنید. به طوری که اگر این تصویر روی تصویر یا محیط دیگری قرار بگیرد، لایه زیری آن هم قابل مشاهده باشد. درست مثل اینکه روی شیشه نقاشی یا چاپ شده باشد.

همه آن چیزی که ما در صفحه نمایشگر لپتاپ یا گوشی خود می‌بینیم، ترکیبی از سه کانال رنگی قرمز(Red)، سبز (Green) و آبی (Blue) هستند. اما به جز این سه رنگ اصلی، مؤلفه دیگری هم با عنوان آلفا وجود دارد که به طور خلاصه به صورت RGBa نوشته می‌شود. آلفا کانال شفافیت است. برای تعریف یک رنگ از طریق معیار RGBA شما می‌توانید به هر کدام از رنگ‌ها عددی بین ۰ تا ۲۵۵ یا ۰٪ تا ۱۰۰٪ اختصاص دهید. کانال آلفا هم عددی بین ۰ تا ۱ می‌پذیرد. به شکل زیر:

color:rgba(222,94,151,0.3); 

این کد یک رنگ صورتی با ۳۰درصد شفافیت است. مشابه رنگی که در تصویر تغییر رنگ دهنده واتس‌اپ برای ناخن‌ها و لب استفاده شده است. بله، در واقع تصویری که مشاهده کردید دارای درصدی شفافیت است.

اما دلیل اینکه در محیط‌های مختلف تغییر رنگ می‌دهد به رنگ پس‌زمینه حالت‌های مختلف بازمی‌گردد. در واتس‌اپ رنگ پس‌زمینه در حالت‌های مختلف فرق می‌کند. وقتی عکس را در محیط چت می‌بینید، رنگ پس‌زمینه سفید است. وقتی آن را باز می‌کنید، رنگ پس‌زمینه سیاه است. وقتی عکس را فوروارد می‌کنید، رنگ پس‌زمینه سبز (همان رنگ کادر نوشته خوش شما) است.

اگر همین عکس را روی یک پس‌زمینه رنگین قرار دهیم هم نتیجه‌ای مشابه تصویر زیر را مشاهده خواهیم کرد.

ممکن است شخصی که برای اولین بار این عکس را ارسال کرده است، قصدی برای ایجاد و شروع یک شایعه نداشته. اما ذهن‌های خلاق آن را به یک اتفاق عجیب و فوق‌العاده و رمزآلود تبدیل کرده‌اند. جامعه‌های بشری خیلی راحت می‌توانند تحت تاثیر یک اثر جمعی، یک دروغ را باور کنند، به آن دامن بزنند و تا حد یک بحران پیش ببرند. شاید باور این موضوع سخت باشد. اما در طول تاریخ، همین اثر تجمعی در تصمیم‌گیری گاهی حتی منجر به انقلاب شده است. برای اطلاعات بیشتر دو کتاب به شما معرفی می‌کنم.

۱- کتاب جامعه مدنی، مبارزه مدنی - نوشته جین شارپ و رابرت هلوی - ترجمه مهدی کلانترزاده - انتشارات روشنگران و مطالعات زنان - ۱۳۸۶ (فکر کنم چاپ این کتاب متوقف شده)
۲- کتاب فلسفه ترس - نوشته لارس اسوندسن - ترجمه خشایار دیهیمی - نشر گمان

اگر از این مطلب خوشتان آمده است، آن را برای دیگران هم ارسال کنید.