چهارمین کنفرانس تجربه‌ی کاربر شیراز، کنفرانس بسیار خوبی بود و از جهات زیادی پیشرفت کرده بود. با این‌که به دلیل اعتراضاتعمومی مردم #شیراز و حاکم شدن شرایط امنیتی و ناپایدار بر این شهر، زمان کنفرانس در آخرین لحظات به تعویق افتاده بود و کار رابرای برگزارکنندگان سخت و تا حدودی فرسایشی کرده بود اما برآیند کار ستودنی بود. تعداد شرکت کنندگان نسبت به کنفرانس قبلبیشتر شده‌بود و علاوه بر آن‌که سازماندهی و کنترل شرکت‌کنندگان را دشوارتر می‌کرد، برقراری #تعامل بین آن‌ها را هم به چالشی جدیدبرای تیم‌اجرایی تبدیل کرد. با این حال سطح عمومی سخنرانی‌ها به طور محسوسی بهتر شده بود. اما من در اینجا می‌خواهم بهسخنرانی پراهمیت حسام مطهری درباره‌ی #لحن و #زبان بپردازم.
•
مطهری که به واسطه‌ی تنفس چندساله در #ادبیات و تجربه‌های کپی‌رایتینگ به خوبی نسبت به خطراتی که پس از #تحولات_دیجیتالپیش‌روی #زبان_فارسی قرار گرفته آگاه شده است، ضمن سخنرانی توأم با احساسات‌اش بارها بر این نکته تاکید کرد که طراحان ازظرفیت‌های زبان غافل شده‌اند. همچنین به جای استفاده از ظرفیت‌های ابهام زایی، تصویرسازی و آهنگین زبان، تنها به «انتقال مفاهیم» بسنده شده‌است و زبان را تا سطحی‌ترین حالت ممکنش تنزل داده‌اند.
حقیقت این است که ما نه‌تنها به واسطه‌ی زبان ارتباط ایجاد می‌کنیم، بلکه به کمک آن می‌اندیشیم و «فکر» می‌کنیم. آن‌چیزی که تا امروزتحت عنوان یوایکس‌رایتینگ در فارسی مطرح شده است، چیزی بیشتر از تعدادی ترجمه‌ی سردستی و بی‌دقت از این مفهوم نبوده است. متاسفانه طراحان ما نتوانسته‌اند زبان فارسی را برای طراحی‌هایشان بهینه کنند و ما با زبانی فشل و بی‌دست‌و‌پا طرف هستیم.
•
داستان لحن هم همین است، وب‌سایت‌های دولتی لحنی را رایج کرده‌اند که خودْ علیه لحن است، نه مودبانه است و نه محترمانه! رواجچنین لحنی همانقدر مسخره است که «احتراما در سایه منویات پیشین حضرتعالی خواهشمندیم دستور فرمایید...» مسخره است! دیگرلحن رایج فارسی اگرچه ترجمه‌ای محض و پر از وصله و پینه است اما صمیمانه‌تر و محترمانه‌تر است. شاید تغییر زبان از انگلیسی بهفارسی و ترجمه‌های صرفا مفهومی را بتوان بزرگترین آفت لحن فارسی وب‌سایت‌ها دانست. چرا که این واقعیت را که در اثر تغییر ساختارزبان، لحن به‌کلی دگرگون می‌شود نادیده گرفته شده است.
یک مقایسه‌ی ساده را ببینید؛ روی دکمه‌‌ی اصلی Ubereats نوشته شده: Find Food ، این ترکیب از ۸ حرف تشکیل شده و تنها ۲بخش(food/find) دارد، تکرار حرف F آهنگ ویژه‌ای به آن می‌دهد و حضور هجاهای بلند i و oo آن را کاملا ریتمیک کرده است. ترجمه‌ی آنبه فارسی «جستجوی غذا» می‌شود که اگر چه ۹ حرف دارد اما از ۶بخش (جُس/تُ/جو/یِ/غَ/ذا) تشکیل شده و اگرچه دو حرف ج دارد،اما توازن یا اهنگ ویژه‌ای ندارد. از همه مهمتر این ترکیب در اثر استفاده‌ی مداوم در زبان، تاثیرگذاری اش را از دست داده است. «غذایاب» یا «بروبگرد» می‌توانند انتخاب‌های بهتری باشند.
•
زبان فارسی در مفهوم‌سازی بسیار تواناست و از این‌جهت با حسام موافق بودم، اما در مفهوم‌سازی دیجیتال ماجرا کمی فرق می‌کند. زبان باید به مرور باتجربه شود و مفاهیم جدید را خودش بسازد. برای دست‌یافتن به زبانی پویا باید انفعال را کنار گذاشت و فعالانه بهمعماری آن پرداخت.
