امروزه گران شدن قیمت نفت خام و فرآوردههای نفتی حاصل از آن ، انگیزه مضاعفی ایجاد نموده تا کشورهای تولیدکننده این ماده ارزشمند از یکسو و کشورهای مصرف کننده آن از سوی دیگر با توسل به تکنولوژیهای نوین از هرزروی منابع و ثروت خود بکاهند و امکاناتی را فراهم سازند تا با بهره‌گیری از آن بتوانند دقت سنجش کمی و کیفی این ماده حیاتی و پر اهمیت را افزایش دهند .
اندازه‌گیری و تعیین مقادیرکمی مواد نفتی در نقل و انتقالات عموماً تابع یکی از این دو متد است :
الف - اندازه‌گیری ساکن یا استاتیک (Static Measurement)
ب - اندازه‌گیری پویا یا دینامیک (Dynamic Measurement)
در روش استاتیک ، مواد نفتی در شرایطی تحت اندازه‌گیری قرار میگیرند که در ظرف به حالت ساکن قرار گرفته‌اند مانند اندازه‌گیری مواد نفتی در مخازن ثابت زمینی ، مخازن کشتی‌ها یا بارجها که سیال نفتی در مخزن بصورت ایستا مورد اندازه‌گیری قرار میگیرد اما ، در روش دینامیک ، سیال در حین حرکت و نقل و انتقال تحت اندازه‌گیری واقع شده و مقدار آن تعیین میشود .
ابزارهای مورد استفاده در این دو روش نیز کاملاً متفاوتند ، در روش استاتیک ، اندازه‌گیری توسط نیروی انسانی و با استفاده از ابزارهای دستی مانند نوار اندازه‌گیری (Dip Tape) انجام میگیرد و خطاهای انسانی میتواند بطور مستقیم در آن مؤثر باشد .
با استفاده از این ابزارها برای اندازه‌گیری مایعات در مخازن ثابت زمینی ارتفاع ستون مایع (Dipping) و برای اندازه‌گیری مخازن کشتی‌ها ، طول ارتفاع فضای خالی بالای سطح مایع (Ullage) تحت سنجش قرار میگیرد ، در روش دینامیک اما ، اندازه‌گیری بکمک ابزارهای خودکار مکانیکی ، الکترونیکی یا الکترومکانیکی انجام میگیرد.
و عامل انسانی نقشی در تعیین مقدار اندازه‌گیری شده بوسیله آنها ندارد ، دراین روش ، سیال در حین حرکت در خط لوله ، بوسیله اندازه‌گیر خودکار(Meter) که در مسیر آن تعبیه شده تعیین مقدار میشود. در کنار کمیت سنجی ، اندازه‌گیری شاخصهای کیفی مواد نفتی نیز اهمیت فوقالعادهای دارد. این اهمیت تا بدان جاست که بدون در اختیار داشتن برخی شاخصهای کیفی کلیدی نظیر چگالی و درصد ناخالصیها نمیتوان میزان یک محموله نفتی جابجا شده را محاسبه نمود .
در مقالات آتی و مباحث پیش رو کوششم بر آنست که روشهای اندازه‌گیری استاتیک و دینامیک ، نمونه‌گیری از مایعات و نحوه محاسبات با استناد به مجموعه مقررات و نظامنامه انتشارات API Standard، را که در قالب API MPMS Chapters 4, 5,12 & 17 و زیربخشهای آنها تدوین شده بطور مختصر بیان کنم.
هدف از تدوین مقررات و ضوابط مذکور :
است .
مجموعه دستورالعملها و مقرراتی که برای یکسان سازی و ایجاد هماهنگی لازم در اندازه‌گیری‌ها و محاسبات نفتی تدوین شده و امروزه در سراسر جهان در میان کشورهای صاحب نفت و مصرف کننده انرژی مورد استناد است توسط مؤسسات معتبری نظیر API, ASTM و IP تألیف و عرضه شده‌اند و تقریباً کلیه کشورها خود را ملزم به رعایت مفاد آنها نموده‌اند ، مقر دو مؤسسه API و ASTM در آمریکاست و موسسه IP در کشور انگلستان قرار دارد. این مقررات و نظامنامه‌ها در سرفصلهای متعددی با نام MPMS که مخفف Manual Petroleum Measurement Standard است در اختیار بازارهای بین‌المللی نفت قرار گرفته است.
براساس اصول رایج مبنای شناخت هویت کیفی هر مایع نفتی API آن است که ریشه درچگالی یا چگالی نسبی آن دارد و از رابطه:
API = (141.5/SG) -131.5
بدست می‌آید که SG در آن همان چگالی نسبی می‌باشد. واحد API درجه است که درجه مرغوبیت هر مایع هیدروکربنی را در بین مایعات همنوعش مشخص میکند بطور مثال : وقتی گفته میشود API یک محموله نفت گاز °40.4 است بدین‌معنی است که نفت گاز مورد نظر در میان سایر انواع نفت گازها مرغوبیتی معادل °40.4 دارد.
یک مایع نفتی را میتوان هم با استفاده از API Meter و از طریق آزمایش فیزیکی آن تعیین کرد و هم میتوان از طریق رابطه ریاضی و با استفاده از چگالی نسبی و دو عدد ثابت 141.5 و 131.5 بدست آورد، همانگونه که پیشتر بدان اشاره شد.
در مقالات بعدی سعی در معرفی انواع کشتی‌ها و ساختار آنها نموده و بعد از آن اصول اولیه بازرسی کشتی‌های نفتی را بیان خواهم کرد.
