بچه که بودیم، حالا نه خیلی بچه، در حد مدرسه رفتن، بهمون یسری درس میدادن توی مدرسه که فکر میکردیم خیلی مسخره هستن. یکی از درسایی که من هم معمولاً نمره‌ی خوبی میگرفتم هم زیاد خوشم نمیومد ازش، فیزیک بود. یکی از چیزایی که به زمان خودش واقعاً نمیفهمیدم به چه دردی میخوره، پدیده تشدید یا رزونانس بود. شاید اون زمان بنظرم مسخره میومد، ولی الان خیلی برام جذابیت داره.
ما این همه سوار تاب شدیم، ولی تا حالا فکر کردیم چی میشه که با عقب جلو کردن پاها سرعتمون زیاد میشه؟ من حتی یه زمانی فکر میکردم مثلاً اصطکاک یا گذر هوا باعث این موضوع میشه. اما حقیقتش اینه که تاب، به عنوان یه آونگ، یه دامنه نوسانی داره، و کسی که سوارشه با همراستا شدن باهاش، میتونه با نیروی کمی، حرکت بیشتری بکنه، و برعکس، زمانی که پاهامون رو برعکس تکون بدیم (موقع جلو رفتن تاب، پاها رو عقب ببریم، و موقع عقب رفتن، پاها رو صاف کنیم) تاب سریع‌تر وای‌میسته.
کاری به سن و سالتون نداشته باشین، مثل من، این دفعه که رفتین پارک امتحان کنین، کیف میده. بگذریم...
همین مثال به این تابلویی (که احتمالا با خوندنش میگین خب معلومه که اینطوریه)، توی سیستم‌های مکانیکی و بزرگ‌تر، راحتتر درک میشه. اما اگه ریزتر بشیم و بریم داخل دنیای درونیِ اجسام، اتفاقی باحال‌تری میفته.
مثالش یکی از خفن‌ترین آثار تاریخی اصفهانه، یعنی منارجنبان!
اینم یه فیلم از این افتخار تاریخی (البته یسری میگن از زیر به هم وصلن! ولی من ترجیح میدم همون رزونانس بدونم عامل تکون خوردن رو):
فکر کنین سال 716 قمری میدونستن رزونانس چیه (حالا شاید با یه اسم دیگه!). حتماً میدونید که با تکون دادن یکی از اون ستون‌های بالای این عمارت، اون یکیش هم تکون میخوره. چرا؟ چون ارتعاشی ایجاد میکنه که ستون مقابل تحت تأثیر این ارتعاش قرار میگیره.
البته قطعاً منظورم از ارتعاش، مزخرفاتی نیست که یه مشت رویافروش میگن به کائنات بفرستین. بگذریم...
مثال بعدی، فرو ریختن پل تاکوما هست، فیلمش رو ببینید:
گفته میشه فرکانس باد با فرکانس طبیعی پل تقریباً یکی شده و باعث شده پل بریزه.
چی شد؟ انتظار تخریب نداشتین؟ فرکانس طبیعی چیه؟ اگه بخوام به زبون خودمونی بگم، هر شیء و هر چیزی، یه ارتعاش یا لرزشی داره، حدأقلش اینه که حتی داخل یه اتم (یا ترکیب مجموعه‌ای از اتم‌ها) هم تحرکی وجود داره که این تحرک میتونه موجی رو ایجاد کنه:
بذارین یه مثال دیگه هم ببینیم، برای تقویت صدا، حتی خواننده‌ها و بچه‌های تئاتر و ... هم از تشدید یا رزونانس استفاده میکنن، حتی اگه ندونن. یعنی یه قسمتی از صدای خودشون، با چرخش داخل حفره‌های موجود در پشت بینی و نواحی سینوس‌ها، و برگشت روی صدای خروجی از هنجره، باعث میشه پدیده تشدید اتفاق بیفته و صدای بلندتری ایجاد بشه:
این کلیپ هم، یکم بهتر این مفهوم رو توضیح میده:
حالا چرا اسم این مقاله شده خوب، بد، رزونانس؟
فیلم زیر رو ببینید، نمیدونم واقعاً بخاطر رزونانسه یا نه، ولی اگه باشه چی میشه..
ببینید، جدای از اینکه به همین راحتی، ممکنه یسری از اختراعات بشر باعث تخریب بشه، فرض کنین از نظر علمی به حدی پیشرفت کنید که بجای ور رفتن با دیاپازون توی آزمایشگاه، یا دست‌کاریِ آلات موسیقی واسه شنیدن تنین‌های بهتر، برین سراغ تولید سلاح.
همین الان توی آزمایشگاه‌ها میتونن با ارسال ارتعاشی خاص، یه لیوان رو متلاشی کنن. درسته که خیلی سخته، ولی شاید یه روزی بشر به علمی برسه (شایدم رسیده باشه!) که بتونه با ارسال ارتعاش یا سیگنالی قدرتمند، مثلاً یه گسل رو تحریک کنه باعاثِ یه زلزله‌ی مرگ‌بار بشه! یا در مقابل تجهیزات نظامی، کاری کنه که مثل این هلیکوپتر بالایی، بدون شلیک موشک، تجهیز مورد نظر، متلاشی بشه.
در هر صورت، این مقاله صرفاً به معرفی و یادآوری پدیده رزونانس پرداخت. اینکه چه فوائد یا مضراتی میتونه داشته باشه رو میتونید بیشتر در موردش فکر کنید یا با یه سرچ ساده، یعالمه اطلاعات در موردش پیدا کنید. من که بنظرم خیلی چیز باحالی بود. البته راستش رو هم بخواین این مطلب خیلی خوب در نیومد بنظرم، یعنی انتظار داشتم بهتر بشه ولی خب در همین حد هم گفتم منتشر کنم شاید به درد کسی بخوره. مراقب خودتون باشید. با آرزوی سلامتی.
منتشر شده در ویرگول توسط محمد قدسیان https://virgool.io/@mohammad.ghodsian
https://virgool.io/@mohammad.ghodsian/resonance-x6ui1d4vvavg
اواسط تیر 1401
سه تا مطلب قبلیم:
