براساس گزارش منتشر شده توسط پیوست، تراکنش‌های انجام شده در شبکه بانکی کشور در آبان ماه 1401 به تعداد 733,3 میلیون تراکنش با ارزشی بیش از 708,7 هزار میلیارد ریال در شبکه الکترونیکی پرداخت رسیده است که نسبت به مهر ماه 59/0 درصد در تعداد و 31/9 درصد در ارزش ریالی رشد داشته است. این مطلب نشان‌دهنده این است که باید به فناوری‌های جدید در حوزه پرداخت توجه داشت و شرکت‌های فعال در این زمینه باید برنامه‌ریزی برای حرکت به سمت فناوری‌های و استانداردهای جدید در این حوزه را انجام دهند.
در بخش پرداخت‌های بین مرزی، هماهنگ کردن قواعد و مقررات فرامرزی در مورد قابلیت همکاری بخش‌های مختلف، افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها و در عین حال، حصول اطمینان از کاهش مستمر تقلب و پولشویی، یکی از اصلی‌ترین مسائلی است که باید به آن توجه شود.
از ماه مارس 2022، روش تبادل پیام‌های پرداختی (payments messages) توسط جامعه سوئیفت براساس استاندارد ایزو 20022 تغییر کرد و این تغییر، فرصت‌هایی جدیدی را مانند افزایش کارایی عملیاتی، بهبود تجربه مشتری و ایجاد خدمات نوآورانه جدید، برای مؤسسات مالی ایجاد نمود. استاندارد ایزو 20022، یک استاندارد باز جهانی برای اطلاعات مالی است که داده‌های منسجم، غنی و ساختاریافته را برای هر نوع تراکنش مالی و تجاری ارائه می‌دهد. این استاندارد یک زبان مشترک برای پرداخت در سراسر جهان ایجاد می‌کند که در آن داده‌های با کیفیت بالاتر به معنی پرداخت‌های شفاف‌تر است.
اما این سؤال نیز مطرح است که در میان استانداردهای موجود، چرا باید به استاندارد ایزو 20022 توجه کرد؟ برای پاسخ دادن به این سؤال لازم است تا بررسی مختصر بر روی مشخصات این استاندارد داشته باشیم.
1- ارائه داده‌های غنی و ساختارمند: ایزو 20022، داده‌هایی ساختارمندی را به همراه دارد که این امکان را فراهم می‌سازد تا در پیام‌های پرداخت‌ها به صورت سراسری و انتها به انتها منتقل شوند. براساس گزارش منتشر شده در وب‌سایت سوئیفت، یکی از مهم‌ترین هزینه‌ها در بانکداری امروز ناشی از رعایت الزامات نظارتی، غربالگری و بررسی دقیق داده‌ها است که احتمالاً افزایش بیشتری نیز خواهد داشت. داده‌های بدون ساختار و یا فقدان اطلاعات کافی در پرداخت‌ها، بانک‌ها را ملزم می‌کند تا قابلیت‌های نظارت پیچیده، غربالگری و فیلترینگ را حفظ کنند تا از عدم شفافیت در پرداخت‌ها و پولشویی جلوگیری نمایند. با این حال، حتی با کنترل‌های پیچیده، اغلب تا 10٪ از پردازش پرداخت‌ها با شکست مواجه می‌شوند.
2- افزایش کیفیت داده‌ها، افزایش کیفیت پرداخت: یکی از نکاتی که در پرداخت‌های فرامرزی باید به آن توجه شود، شفافیت بیشتر پرداخت‌ها است. برای این منظور لازم تا اطلاعات حواله‌های پرداختی شفاف‌تر و دقیق‌تر باشد که به نوبه خود، خدمات بهتر به مشتریان را به همراه دارد. لذا، هر چه کیفیت پرداخت بالاتر رود، داده‌های دقیق‌تری را به همراه خواهد داشت. دویچه بانک که به عنوان یکی از بانک‌های مطرح در تراکنش‌های بین‌المللی شناخته می‌شود در استفاده از فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری برای فعال‌سازی استانداردها و مدل‌های دسترسی به داده، پیشرو است. این بانک اعلام نموده است که از استاندرد ایزو 20022 در فرآیندهای خود استفاده نموده که ضمن ایجاد سادگی در آنها، ردیابی بلادرنگ پرداخت‌های فرامرزی را به همراه دارد.
3- تحلیل داده‌های بهبود یافته: یکی دیگر از مزایایی که استاندارد ایزو 20022 به همراه دارد، مزایای عملیاتی بیشتر از قبیل بررسی داده‌ها به صورت سنتی و دستی، انطباق دقیق‌تر فرآیندها، انعطاف‌پذیری بالاتر و بهبود اقدامات پیشگیری از تقلب است. با آنکه در چند سال اخیر، شاهد افزایش سرعت در پرداخت‌ها هستیم، اما فرآیند تطبیق با کندی صورت می‌گیرد و همین موضوع باعث شده است که بانک‌ها و مشتریان شرکتی آنها از تحقق وعده‌های پرداخت سریع و فوری باز بمانند.
4- پشتیبانی از اتوماسیون سراسری: ایزو 20022، یک استاندارد واحد است که تمامی واحد‌های تجاری و فرآیندهای مربوط به آنها را پوشش داده و امکان ایجاد خدمات جدید و پردازش مستقیم داده‌ها را تسهیل می‌کند.
5- استفاده از تکنولوژی روز: یکی دیگر از مزایای استاندارد 20022، پشتیبانی از فناوری مدرن و اصلی XML است که یکپارچه‌سازی کارآمد را تسهیل می‌کند. براساس گزارش‌های منتشر شده، HSBC (گروه بانکداری بریتانیایی که در زمینه ارائه خدمات بانکداری خرد، بانکداری اختصاصی، بانکداری شرکتی و بانکداری سرمایه‌گذاری، مدیریت سرمایه‌گذاری و مدیریت ثروت، کارت‌های اعتباری و وام‌های مسکن فعالیت می‌کند) اعلام نموده است که هر ساله 4.4 میلیارد پرداخت را پردازش می‌کند (تقریباً 139 پرداخت در هر ثانیه) که برای بهبود این فرآیند در همکاری مشترکی را با سوئیفت برای تعریف استاندارد صنعتی مشترک برای APIها براساس ایزو 20022 شروع کرده است. گروه بانکداری HSBC از XML ایزو 20022 در ارائه محصولات و خدمات خود استفاده نموده و شاهد رشد مداوم در تقاضای مشتریان در استفاده از درگاه‌های پرداخت این گروه بانکداری و افزایش حجم تراکنش‌های خود بوده‌اند.
6- پذیرش در سراسر جهان: براساس آمار منتشر شده در وب‌سایت سوئیفت، تقریباً 200 طرح مبتنی بر زیرساخت بازار در حال اجرا ایزو 20022 یا بررسی نحوه پذیرش این استاندارد برای اجرا در پروژه‌های پرداخت و تبدیل اوراق بهادار هستند.
توصیه‌هایی برای پیاده‌سازی استاندارد ایزو 20022
در خصوص پیاده‌سازی استاندارد ایزو 20022، توصیه‌هایی از سوی P20 که سندباکسی مشترک در زمینه موضوعات کلیدی غیر رقابتی است، در سه بخش بهبود مقررات و استانداردها، مبارزه با جرائم مالی و بهبود کارایی پرداخت‌های فرامرزی ارائه شده است. آنچه که مشخص است این نکته است که همکاری بین بخش خصوصی و دولتی برای ایجاد بهبود در فرآیندها، کاهش هزینه‌های پرداخت‌های فرامرزی، افزایش سرعت تراکنش‌ها، شفافیت در پرداخت و دسترسی به داده‌های پرداخت‌های فرامرزی ضروری است.
1- بهبود مقررات و استانداردها
در زمینه مقررات و استانداردها، لازم است ابتدا استاندارد ایزو 20022 به عنوان استانداری برای پیام‌رسانی جهانی در حوزه پرداخت پذیرفته شده و برنامه‌ریزی در خصوص استفاده از آن در صورت گیرد. به همین منظور، لازم است تا همکاری بین قانون‌گذاران(legislators) و تنظیم‌کنندگان(regulators) حوزه بانکی با هدف هماهنگی و همکاری در ایجاد قوانین، مقررات و استانداردهای حوزه پرداخت به ویژه در زمینه‌هایی چون حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی، اشتراک‌گذاری داده، استانداردسازی رویکردها در خصوص AML ، CFTو KYC و نیز استانداردهای مربوط به ارز دیجیتال صورت گیرد.
2- مبارزه با جرایم مالی
در این بخش، آموزش مشتریان در اولویت قرار دارد. مشتریان باید بدانند که برای جلوگیری از جرائم مالی و کلاهبرداری‌هایی که در زمینه پرداخت انجام می‌شود، چه نکاتی را باید مدنظر قرار دهند. به عنوان نمونه، مشتریان باید بدانند که هیچ مؤسسه مالی، اطلاعات شخصی و رمز عبور آنها را نمی‌خواهند. مشتریان باید به درخواست‌هایی که برای آنها ارسال می‌شود، به دید چالشی نگاه کنند و این احتمال را بدهند که ممکن است تقلبی باشد. آنچه که مشخص است باید تمامی این موارد به مشتریان آموزش داده شود. از سویی دیگر، در این بخش لازم تا زمینه‌های سوء استفاده از شبکه پرداخت شناسایی و اقدامات لازم برای برطرف نمودن آنها انجام شود.
3- بهبود کارایی پرداخت‌های فرامرزی
در بهبود کارایی پرداخت‌های فرامرزی، لازم است تا عواملی چون مقدار قابل پرداخت، وابستگی به واسطه‌های مالی و مواردی از این قبیل را کاهش داد. در این بخش، باید سازوکاری اندیشه شود تا ساعت کار سیستم‌های پرداخت متناسب با سیستم‌های جهانی بوده و دسترسی بلادرنگ به وجوه و تأیید فوری انتقال امکان‌پذیر باشد.
مراجع:
https://www.swift.com/standards/iso-20022
https://www.swift.com/news-events/news/iso-20022-focus-hsbc
https://www.swift.com/news-events/news/iso-20022-focus-deutsche-bank-0
“Towards Borderless Payments:Best Practice Recommendations”, P20, 2022
