تفکیک و جداسازی خدمات (Unbundling Banks) راهکاری برای استفاده از ظرفیت فین‌تک‌ها در ارائه خدمات بانکی یکی از روندهای اصلی نوآوری در ارائه خدمات مالی، به نوآوری در مدل کسب‌وکار مربوط می‌شود که در آن، بانک‌ها به عنوان ارائه‌دهنده‌های سنتی خدمات مالی به دنبال مدل‌هایی برای جذب و حفظ مشتری هستند. این در حالی است که فین‌تک‌ها و شرکت‌های فناوری اطلاعات ارائه‌دهنده خدمات مالی (از قبیل آمازون، گوگل، اپل و نظایر آن) در بازارهای مالی در حال رشد و توسعه خدمات بوده و با داشتن جامعه گسترده‌ای مشتریان، به عنوان یکی از رقبای اصلی بانک‌ها محسوب می‌شوند. فین‌تک‌ها با استفاده از فناوری‌هایی که گاهاً ساختارشکن و تحول‌آفرین هستند همچون هوش مصنوعی و پردازش داده، ساده‌سازی روند ارائه خدمات بانکی را ایجاد نموده و چابکی و تنوع محصولات و خدمات بانکی را به همراه داشتند.
با ظهور تحول دیجیتال در صنعت بانکداری، بانک‌ها نیز به سمت ساده‌سازی و چابکی در ارائه خدمات خود حرکت نمودند.در این میان، نسل چهارم صنعت بانکداری با ارائه خدماتی چونب انکداری تعبیه شده(Digital Banking Embedded) و استفاده از هوش مصنوعی در ارائه خدمات معرفی شد. در نسل چهارم بانکداری، بانک‌ها به دنبال ایجاد شعب دیجیتالی خود بودند که در این میان ظرفیت‌های موجود در اکوسیستم فین‌تک می‌توانست کمک مؤثری به بانک‌ها داشته باشد.
بانک‌ها برای ایجاد تحول دیجیتال و به دنبال آن شعب دیجیتال و ارائه خدمات همه‌جا حاضر به مشتریان سه راه داشتند:
1- ایجاد لاین‌های بیزنسی مشابه فین‌تک در بانک: این مورد ضمن زمان‌بر و هزینهبر بودن، زمان حضور بانک‌ها در بازار رقابتی ارائه خدمات را عقب انداخته و باعث می‌شود مشتریان بانک‌ها به سمت رقباء دیگر متمایل شوند.
2- خرید و ادغام شرکت‌های فین‌تکی: این رویکرد، زمان حضور بانک‌ها در بازار رقابتی را کاهش می‌دهد ولی هزینهبر می‌باشد.
3- همکاری بانک‌ها با شرکت‌های فین‌تکی: این رویکرد، ضمن نداشتن موانع هزینه و زمان‌بری، می‌تواند یکی از منابع درآمدی جدید بانک‌ها به حساب بیاید ولی مستلزم ایجاد بستری باز برای همکاری در بانک است.
همکاری بانک‌ها با شرکت‌های فین‌تکی بیشتر از سایر رویکردها مورد پذیرش در صنعت بانکداری قرار گرفته است و و بانک‌ها با ارائه API و بانکداری باز زمینه‌های همکایر با فین‌تک‌ها را ایجاد کردند. در واقع، تفکیک کردن خدمات، راهکاری برای استفاده از ظرفیت فین‌تک‌ها در ارائه خدمات بانکی است.
مؤسسه CB Insights تصویر معروفی در خصوص بازگشایی درهای بانک‌ها برروی فین‌تک‌ها دارد که با بررسی آن مشخص می‌شود که فین‌تک‌ها در همکاری با بانک‌ها بر روی ارائه خدمات اصلی بانکداری متمرکز هستند. زمانی که مشتریان بانک‌ها از دریافت خدمات و محصولات مالی پرهزینه، انعطاف‌ناپذیری و غیرفراگیر خسته و ناراضی شدند، فین‌تک‌ها با حضور در این بخش‌ها باعث شدند تا رضایت مشتریان جلب شود. بسیاری از استارت‌آپ‌های حوزه مالی مشهور در جهان از قبیل SoFi، Acorns، Robinhood، Transferwise و Revolut در این زمان متولد شده‌اند. در میان، برخی از استارت‌آپ‌ها با بانک‌ها همکاری نموده و برخی نیز زیرساخت خود را ایجاد نمودند.
پشتوانه فناوری، زمینه‌سازی رقابت
در همکاری بین فین‌تک و بانک‌ها مشخص شد که مشکل اساسی سیستم بانکی، رویکرد تولید خدمات و محصولات مالی نیست بلکه استفاده از فناوری‌های زیربنایی و اصلی در ارائه خدمات است. یکی از مدیرعامل‌های سابق بارکلیز (Barclays) بانک‌های سنتی را «موزه‌های فناوری» توصیف می‌کند. در تحول دیجیتال بانک، حتی اگر هسته اصلی بانک «دیجیتالی شده» باشد، در بیشتر موارد با همکاری و استفاده از وندورها و شرکت‌های مختلف ایجاد شده است. این امر قابلیت همکاری غیربهینه، فرآیندهای آهسته و اضافی و از همه مهمتر مقیاس‌پذیری محدود را به همراه دارد.
عصر دیجیتال و ارائه خدمات مالی مبتنی بر تحول دیجیتال، به رویکرد متفاوتی برای هسته بانک نیاز دارد که باید ماژولار، مقیاس پذیر، سریع و سبک باشد. این همان جایی است که مرز تفکیک و جداسازی خدمات در صنعت بانکداری ایجاد می‌شود. در این مرحله، لازم است تا از ظرفیت فین‌تک‌ها در ایجاد زیرساخت‌های فناوری محور در ارائه خدمات مالی استفاده شود. برخی از استارت‌آپ‌ها تنها عملکردهای اصلی بانک (Core Banking Functions) را به صورت مازولار ارائه می‌دهند و برخی دیگر با دریافت مجوزهای لازم، لایه‌های فناوری بانکی را ارائه می‌دهند. استارت‌آپ‌هایی مانند SolarisBank و Plaid لایه فناوری را برای ارائه خدمات مالی ارائه می‌دهند.
این پیشرفت‌های منجر به ایجاد مدل بانکداری به عنوان سرویس (Bank as a Service) شد که در آن هر ارائه‌دهندگان خدمات بتوانند با پرداخت کارمزدهایی شبیه به آنچه در Software as a Service است، محصولات و خدمات بانکی را بدون پرداختن به فرایندهای پیچیده راه‌اندازی، ارائه نمایند. با این شرایط، بانک‌ها به پلتفرمی از ماژول‌ها و محصولات با پشتوانه فناوری تبدیل می‌شوند که با عنوان سوپرمارکت خدمات مالی[1] در بانکداری باز از آن یاد می‌شود.
نسل جدید مشتریان بانکی
در عصر اینترنت و سرعت فزآینده تغییرات، تفاوت بین نسل‌ها در استفاده از خدمات مختلف، چشمگیر است. نسل‌های مختلف از قبیل نسل‌های X، Y و Zدرک متفاوتی از جهان داشته و به‌الطبع رفتارها و روش‌های تعاملی مختلفی نیز خواهند داشت. به همین خاطر یکی از چالش کسب‌وکارها در آینده، جذب و حفظ مشتری خواهد بود. این موضوع به حوزه بانکداری هم سرایت کرده است و باعث شده است تا بانک‌ها خدمات خود را با توجه به نیاز و خواسته مشتری تغییر دهند. این نکته را در نظر بگیرید که جمعیت کشورها به خصوص کشورهایی مانند ایران به سمت سالمندی حرکت می‌کند و ارائه خدمات باید به گونه‌ای باشد که همه افراد جامعه از آن بهره‌مند شوند. به همین خاطر عناوینی چون «بانک دوستدار سالمندان» و «بانک دوستدار کودکان» ایجاد شد. به عنوان مثال در سال 2019، Revolut تصمیم گرفت تا یک بانک برای نوجوانان راه‌اندازی کند.
در اکوسیستم فین‌تک، توجه به جامعه مشتریان اهمیت بیشتری دارد. فین‌تک‌ها در ارائه خدماتی که منجر به جذب و نگهداری مشتری می‌شود با یکدیگر رقابت می‌کنند. مشتریان جوان تا زمانی به ارائه‌دهنده خدمت وفادار خواهند بود که نیاز آنها برآورده شود اما تقاضای محصولات پیچیده و خدماتی را دارند که فین‌تک‌ها بدون تجربه بانکی و ترازنامه مناسب نمی‌توانند آنرا ارائه دهند. این موضوع باعث می‌شود که فین‌تک‌ها با یکدیگر و با بانک‌های سنتی در ارائه خدمات همکاری کنند.
فین‌تک‌ها با دسته‌بندی مشتریان براساس نسل و سطح درآمد، رویکردهای مختلفی نسبت به انها اتخاذ کرده و خدمات متناسب هر دسته را ارائه می‌کنند. فین‌تک‌ها برای داشتن بازار درآمدی مناسب، باید نیازهای مشتری را درک و کانال‌های ارتباطی خود با آنها را گسترش دهند که این موارد بر روی هسته سنتی بانک ارائه خواهد شد.
ارتباطی فراتر از بانک‌های سنتی
یک دسته از مشتریان بانک‌ها، شرکت‌های کوچک و متوسط هستند که به دلایلی چون نداشتن پشتوانه مالی بالا و یا شناخته شده نبودن، نمی‌توانند از تسهیلات بانکی استفاده نمایند. به این دسته از مشتریان، مواردی چون فریلنسرها و کارکنان اقتصاد گیگ[2] یا بازار آزاد را نیز اضافه کنید.
یکی از رویکردهای فین‌تک‌ها ارائه خدمات به بازار خرده‌فروشی در مقابل ارائه خدمات به شرکت‌های بزرگ است. این بخش بازارهای بزرگی را برای فین‌تک‌ها ایجاد خواهد کرد که به درآمدزایی فین‌تک‌ها کمک می‌کنند. استارت‌آپ‌های فین‌تکی چون Adyen به ارائه خدمات به شرکت‌های کوچک و متوسط پرداخته‌اند و پیش‌بینی می‌شود این بازار بیشتر گسترش پیدا کند.
[1] Financial Supermarket
[2] gig economy
