مرکزهای فین‌تک در سراسر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ظهور کرده‌اند و سرمایه‌های قابل توجهی را به سمت شرکت‌های کوچک و پویا هدایت می‌کنند. استارت‌آپ‌های منطقه MENA تنها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۲.۵ میلیارد دلار بودجه دریافت کردند. سه کشور شورای همکاری خلیج فارس وارد حوزه فین‌تک شده‌اند و برخی از هاب‌های فین‌تک حوزه خلیج فارس، اکنون آنقدر بزرگ هستند که در نقشه جهانی فین‌تک قرار دارند.
با این حال، چالش کشورهای حوزه خلیج فارس این است که چگونه با این روند رو به جلو گسترش فین‌تک‌ها هماهنگ شوند تا اکوسیستم فین‌تک قوی‌تر و پایدارتر شود. به عنوان نمونه، در عربستان، فین‌تک سعودی در آوریل ۲۰۱۸ تأسیس و در عرض ۲۰ ماه، چارچوب یک محیط آزمایشگاهی نظارتی همراه با قوانین پرداخت و سیاست‌های صدور مجوز ایجاد شد. در ژوئیه ۲۰۱۸، دو شرکت فین‌تک نیز اولین مجوزهای فعالیت را دریافت کردند.
از سویی دیگر، بازیگران فین‌تک در حوزه خلیج فارس به نقدینگی بیشتری نیاز دارند که شرایط مطلوب اقتصادی می‌تواند این نیاز را برآورده سازد. از طرف دیگر، از دیدگاه بازیگران اکوسیستم فین‌تک، یکی از بزرگترین چالش‌ها در این اکوسیستم، کمبود استعدادها و نیروهای خبره است.
باید به این نکته هم توجه داشت که ضریب نفوذ تلفن‌های هوشمند در این منطقه (MENA) نسبتاً بالاست. به این معنی که بخش قابل توجهی از جمعیت این منطقه می‌توانند به خدمات فین‌تک دیجیتال، از جمله پرداخت‌های بدون کارت، دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال، تنها در امارات، پرداخت‌های غیر نقدی تا سال ۲۰۲۳ حدود ۷۳ درصد از کل حجم تراکنش‌ها را تشکیل داد. انتظار می‌رود که این منطقه بهره‌برداری‌های لازم را از مزایای نفوذ تلفن همراه ببرد.
یکی از حوزه‌های فین‌تکی که در طی این چند سال در منطقه MENA رشد چشم‌گیری داشته است، سیستم‌های پرداخت فین‌تکی می‌باشد. به عنوان مثال، تا سال 2022، حدود ۳۰ فین‌تک حوزه پرداخت در عربستان سعودی فعالیت می‌کردند و انتظار می‌رود تعداد دستگاه‌های POSدر عربستان سعودی تا سال ۲۰۲۵تقریباً سه برابر شده و به ۱.۵میلیون برسد. همه‌گیری کووید-۱۹تنها یکی از عوامل رشد این بخش را تشکیل می‌دهد. همچنین، نرخ نفوذ تجارت الکترونیک در هر کاربر در عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ به ۶۰.۶درصد رسید و انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۴ به ۷۰.۹درصد برسد. ارائه خدمات «اکنون بخرید، بعداً پرداخت کنید» به صورت آنلاین به‌ویژه در میان مشتریان جوان‌تر، محبوبیت زیادی یافته است. این روش‌های پرداخت به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهند تا خرید خاصی را به صورت اقساطی انجام دهند.
سه چالش اصلی بر سر راه توسعه اکوسیستم
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در صنعت بانکداری، سه عامل چارچوب‌های نظارتی، جذب سرمایه و نیروی انسانی از چالش‌های اصلی بر سر راه توسعه اکوسیستم هستند که شرکت‌ها در این سه موضوع با یکدیگر رقابت می‌کنند. یک نکته دیگر هم که در بخش سرمایه‌گذاری وجود دارد، موضوع «فرصت خروج» است که اگر سرمایه‌گذار نتواند در زمان مشخص از سرمایه‌گذاری انجام شده خروج کند، باعث متوقف شدن رشد می‌شود.
دسترسی به سرمایه و نقدینگی
بازیگران اصلی در بازار سرمایه و نقدینگی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی هستند که وظیفه گسترده‌ای برای سرمایه‌گذاری دارند، اما می‌توانند در زمینه فین‌تک کار بیشتری انجام دهند. انواع مختلف دسته‌های فین‌تک در منطقه در حال محبوبیت هستند اما در میان همه آنها، سیستم‌های پرداخت بیشترین علاقه سرمایه‌گذاری را جذب می‌کنند، در حالی که حوزه‌هایی مانند فناوری نظارتی کمتر تأمین مالی می‌شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تاکنون، دولت‌های منطقه منابع اصلی تأمین مالی اکوسیستم بوده‌اند.انتظار می‌رود در آینده، بخش خصوصی با کمک به ایجاد بازارهای عمیق‌تر که مقیاس و توسعه را امکان‌پذیر و رشد پایدار را تضمین می‌کنند، نقش مهمتری را در این بخش ایفا کند.
فرصت‌های خروج
اگر فرصت خروج به درستی ترسیم نشود می‌تواند فرصت‌های نوآوری و رشد سرمایه‌گذاری VC را محدود کند. در منطقه MENA، کشورهای پاکستان و ترکیه بیشترین تملک و ادغام در سطح بین‌المللی و بین بازاری را داشتند. با این حال، در نیمه اول سال 2021، تنها 21 فرایند خروج سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها اعلام شد. این روند نشان‌دهنده فرصت‌های مناسب برای توسعه بیشتر بازار IPO است.
استعداد و نیروی انسانی خبره
یکی از چالش‌های اصلی فین‌تک GCC یافتن افرادی با مهارت‌های مناسب است. طبق یک نظرسنجی که PwC انجام داد 75 درصد از پاسخ‌دهندگان کویتی، 60 درصد از پاسخ‌دهندگان قطری، 58 درصد از پاسخ‌دهندگان عربستان سعودی و 46 درصد از پاسخ‌دهندگان امارات متحده عربی معتقد بودند که کشورشان دچار کمبود افرادی با مهارت‌های تخصصی است.
تخمین زده می‌شود که در حال حاضر، تنها 6 درصد از نیروی کار در GCC در مشاغل مرتبط با فناوری مشغول هستند. Fintech Saudi گزارشی را منتشر نموده است که برخی از حوزه‌های خاص مرتبط با فین‌تک را که نیاز به توجه دارند، نشان داده است. بزرگترین نیازها، برای متخصصان فناوری است که می‌توانند زیرساخت فین‌تک را ایجاد نمایند. به عنوان مثال، منطقه MENA به افراد متخصص در محاسبات ابری، رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی و فناوری‌های بلاکچین نیاز دارد. البته، پرورش استعدادهای داخلی بیش از کمک به بخش فین‌تک، به کل صنعت بانکداری کمک خواهد کرد. اندازه بازار آینده فین‌تک GCC عمدتاً به این بستگی دارد که منطقه تا چه اندازه می‌تواند بر مسائل نظارتی و عملیاتی غلبه کند.
همانطور که در بالا اشاره شد، دولت‌ها نقش مهمی در رشد فناوری مالی GCC ایفا کرده‌اند. با توسعه بازار، بازیگران بخش خصوصی نیز به طور فزاینده‌ای درگیر شده‌اند. اکنون دولت و کسب‌وکار باید کارهای بیشتری انجام دهند تا اطمینان حاصل کنند که فناوری مالیGCC قوی‌تر و پایدارتر می‌شود و در سطح جهانی قابل رقابت است. اقدامات کلیدی شامل تلاش برای غلبه بر تکه‌تکه شدن بازار و دستیابی به مقیاس، تقویت بازارهای سرمایه و جذب استعدادهای بیشتر است.
