متن پادکست رادیو ۹۱، اپیزود سوم، جدالی در قلب پایتخت، بخش اول، قسمت ۱
کانال ما در شنوتو...
دنیای ورزش پر از رقابت‌های جاودانه ست؛ رئال و بارسا، بوکاجونیورز و ریورپلاته، منچستریونایتد و منچسترسیتی و بایرن و دورتموند. دوقطبی‌ها البته نه فقط توی فوتبال، که توی هر عرصه‌ای جای خودشون رو پیدا کردن. دوقطبی‌هایی که توی مسائل تجاری، ایدئولوژی و سیاسی هم خودشون رو نشون دادن؛ بنز و بی‌ام‌و، کوکاکولا و پپسی، سوسیالیسم و لیبرالیسم، نایک و آدیداس، و هزاران دوقطبی کوچیک و بزرگ دیگه که خیلی از بازارها یا عرصه‌ها رو زیر سلطه‌ی خودشون بردن.
توی این مجموعه می‌خوایم داستان مهمترین دوقطبی تاریخ فوتبال ایران رو روایت کنیم؛ داستان دو تا باشگاه که نه فقط توی زمین فوتبال رقیبای اصلی همن، که حتی نمادهایی از هویت و حتی فرهنگ به شمار می‌آن؛ داستان دو قطب فوتبالی تهران، که جای خودشون رو توی قلب میلیون‌ها هوادار پیدا کردن؛ استقلال و پرسپولیس. با ما همراه باشین تا در دل این دوقطبی تاریخی، به بررسی ریشه‌ها، رقابت‌ها و لحظات به‌یاد‌موندنی این دو قدرت بزرگ فوتبال ایران بپردازیم. این اپیزود، تاریخ فوتبال ایران رو تا سال ۱۳۵۰ و با محوریت تیم‌های تاج، یعنی همون استقلال قبلی، و پرسپولیس بررسی می‌کنه. البته که این اپیزود بیشتر جنبه‌ی تاریخی داره.
اوایل قرن چهاردهم شمسی، دوچرخه‌سواری داشت جای خودش رو بین مردم پیدا می‌کرد و مدام متداول‌تر می‌شد. در حدی که سال ۱۳۰۵ قانونی برای تردد دوچرخه‌سواران تصویب شد که مثلا باید دوچرخه‌ها چراغ داشته‌باشن، افراد زیر ۱۳ سال دوچرخه‌سواری نکنن و از این حرفا. و کم‌کم دوچرخه داشت از یه کالای تجملاتی، به یه وسیله‌ی عمومی تبدیل می‌شد. حوالی سال ۱۳۲۴، یه جمعی از دوچرخه‌سوارا برای سامان دادن به امور مربوط به دوچرخه‌سواری دور هم جمع شدن و یه تشکل صنفی رو تاسیس کردن، که این کانون توی روز چهارم مهر سال ۱۳۲۴ با اسم «کلوب دوچرخه‌سواران» توی خیابون فردوسی تهران رسما اعلام موجودیت کرد. یکی از این افراد، تیمسار پرویز خسروانی بود، که خب ارتشی بود و توی اون زمان سن زیادی نداشت، متولد ۱۳۰۱ بود. همین خسروانی چند سال بعد امتیاز باشگاه رو میگیره و پیشرفتش میده.
میگن که ورود فوتبال به ایران از مسجدسلیمان شروع شده. البته کارکنان سفارت انگلیس از قبل توی میدون مشق تهران فوتبال بازی می‌کردن؛ ولی این بازیا منحصر موند به همون کارمندای سفارت و پیشرفت نکرد. انگلیسیا که حوالی سال ۱۲۹۰، اواخر حکومت قاجاریه، اومده‌بودن اونجا برای استخراج نفت، فوتبال بازی می‌کردن و مردم هم بازی رو یاد گرفتن و فوتبال همینطوری وارد ایران شد. انگلیسیا یه ورزشگاهم ساختن اونجا، که الان ورزشگاه تیم نفت مسجدسلیمانه، ورزشگاه شهید بهنام محمدی، که البته بازسازی شده دیگه. بعد از تموم شدن جنگ جهانی اول و قحطی بزرگ و وحشتناکی که باعث مرگ حدود چهل درصد جمعیت ایران شد، دوباره فوتبال توی ایران به پیشرفتش ادامه داد. سال ۱۲۹۹ هم اولین تیم فوتبال ایران تاسیس شد؛ تیم «کلوپ ایران» که بازیکناش هم اکثرا ایرانی بودن. این تیم توی همون سال توی مسابقات میدان مشق که انگلیسی‌ها برگزار می‌کردن شرکت کرد و به تیم انگلیسی‌های مقیم مرکز باخت و نایب‌قهرمان شد. فوتبال داشت کم‌کم راه خودش رو به نواحی مختلف ایران پیدا می‌کرد. سال ۱۳۰۰ شمسی اولین تشکیلات فوتبالی ایران، با اسم «انجمن ترقی و ترویج فوتبال» توی تهران تشکیل شد با حضور افرادی مثل ابوالفضل صدری و میرباقر عظیمی. مدرسه‌ی آمریکاییها هم برای اولین بار آموزش فوتبال رو توی همون سال شروع کرد. سال ۱۳۰۱ دو تیم فوتبال کلوپ اسپرت ارامنه و توفان هم توی تهران تشکیل شدن. انجمن ترقی و ترویج فوتبال از سال ۱۳۰۲ به بعد مسابقات فوتبال پایتخت رو بین تیم‌های تهران برگزار می‌کرد که بعد از یه مدت و بعد از تشکیل تیم‌های فوتبال توی شهرهای دیگه، این مسابقات به صورت سراسری برگزار شد. سال ۱۳۰۲ کلوپ ایران برای اولین بار به عنوان یه تیم تمام ایرانی قهرمان لیگ تهران شد. کلوپ تهران سال بعد هم قهرمانیش رو تکرار کرد.
سال ۱۳۰۴، تیم کلوپ تهران تاسیس شد و همه‌ی بازیکنای کلوپ ایران، دسته‌جمعی به این تیم پیوستن و اون سال هم برای سومین بار قهرمان شدن. توی سال ۱۳۰۵، به دعوت جمهوری قفقازیه‌ی شوروی، که اون زمان یکی از جماهیر شوروی بود، تیم ملی‌ای تشکیل شد برای انجام سه مسابقه در باکو. انتخاب بهترین بازیکنان به انجمن ترقی و ترویج سپرده‌شد و اونها هم از بازیکنای بهترین کلوب‌های تهران دعوت کردن و ازشون تست گرفتن و یه تیم انتخاب شد و با مربیگری میرمهدی ورزنده رفت باکو. توی اون مسابقات ایران ۴-۳ به تیم اینترناسیونال جمهوری آذربایجان شوروی باخت، با دانشگاه بادکوبه صفر صفر مساوی کرد و توی بازی آخر هم ۳-۱ به دینامو بادکوبه باخت. (بادکوبه همون باکوئه.) توی اون سال‌ها حکومت ایران عوض شده‌بود و رضاشاه، سلطنت ایران رو به دست گرفته‌بود.
سال 1306، قرار شد طی یه مسابقه‌ی رسمی، تیمی متشکل از بهترین بازیکنان تهران با اعضای سفارت انگلیس بازی کنن. برد ۵ بر ۲ توی این مسابقه، نه تنها موجی از شادی رو توی شهر راه انداخت، بلکه باعث ساخت یه ورزشگاه هم شد. قضیه از این قرار بود که رضا پهلوی بعد از این برد، قول ساختن یه استادیوم برای تهرانی‌ها رو داد و یه نفر رو مامور کرد که بره و استادیوم «امجدیه» رو بسازه. ساخت ورزشگاه امجدیه خیلی بعدتر، یعنی ۱۳۱۷ تموم شد؛ البته سال ۱۳۰۸، دولت یه زمین خرید و چمنش کرد برای مسابقات، که اون سال دو بار به شوروی باختیم. ولی خب ورزشگاه امجدیه رو میشه اولین ورزشگاه تهران دونست؛ ورزشگاهی که ۲۵هزار نفر گنجایش تماشاچی داشت و مناسب برگزاری بازی‌های رسمی بود و خیلی از تیما بازیاشون رو انجا برگزار می‌کردن. بعدا به خاطر گسترش شهر تهران و قرار داشتن این ورزشگاه توی مرکز شهر، دیگه اجازه برگزاری بازی‌های مهم توش داده‌نشد.
خلاصه، تا همون سال هزاروسیصدوبیست‌وچهار و با تشکیل تیم‌های جدیدی توی تهران و برگزاری بازی‌های جام باشگاه‌های تهران، که تا همین سال ۱۳۷۰ مهمترین مسابقات تهران بود، فوتبال داشت گسترده‌تر می‌شد. و در نتیجه دوچرخه‌سواران هم تصمیم گرفتن برای گسترش باشگاه، یه تیم فوتبال هم تاسیس کنن. تیم فوتبال دوچرخه‌سواران بعد از یه باخت توی یه بازی دوستانه، توی جام باشگاه‌های تهران و جام حذفی تهران هم شرکت کرد که توی هر دوتا به فینال رسید، توی فینال باخت و دوم شد. فصل بعد اما اونا تونستن قهرمان جام حذفی تهران بشن، و این اولین عنوان رسمی تیم دوچرخه‌سوارانه. مهر ۱۳۲۸، بعد از توافق با تیم «سرباز»، این تیم منحل شد و بازیکناش دسته‌جمعی به دوچرخه‌سواران پیوستن. زمستون همون سال، پرویز خسروانی امتیاز باشگاه رو به تنهایی گرفت و بعد از یه مدت اسم باشگاه رو به تاج تغییر داد. لوگوی اون زمان تاج متشکل بود از چهارتا حلقه‌ی در هم تنیده، و یه تاج بزرگ اون وسط. همون اواخر ۱۳۲۸، تیم تاج برای اولین بار قهرمان جام باشگاه‌های تهران شد. تابستون ۱۳۲۹ این تیم اولین سفر خارجی خودش رو هم تجربه کرد و به افغانستان رفت و تیم ملی افغانستان رو سه دو برد. زمستون همون سال هم اولین دوره بازی‌های آسیایی توی هند برگزار شد که از ۶۴ نفر شرکت‌کننده توی کل مسابقات، ۲۲ نفرشون از تیم تاج بودن.
بعد از قهرمانی تاج توی فصل ۱۳۳۱، تاج دچار یه سری اختلافات شد، یه سری بازیکنای تیم از تیم رفتن، به خاطر همین دیگه این تیم اون درخشش سابق رو نداشت. سال ۱۳۳۵ اما با برگشتن عده‌ای از بازیکنا و مربی تیم، دوباره قهرمان تهران شد، و سال بعد هم این قهرمانی رو تکرار کرد. توی مسابقات جام قهرمانی ایران هم، این تیم توی فصل ۱۳۳۶-۳۷ قهرمان شد. فصل بعد، یعنی سال ۱۳۳۷-۳۸، تاج همزمان جام حذفی و جام باشگاه‌های تهران رو برد و در دو سال بعد هم قهرمانیش توی جام باشگاه‌های تهران رو تکرار کرد تا شش سال متوالی قهرمان بلامنازع جام باشگاه‌های تهران باشه.
