پادکست رادیو ۹۱، اپیزود سوم، جدالی در قلب پایتخت، بخش اول، قسمت ۱
کانال ما در شنوتو...
ما توی بخش قبلی این متن، تاریخ فوتبال ایران رو، از آغاز تا حوالی سال ۱۳۴۰ به صورت خلاصه بررسی کردیم و به تاریخ باشگاه استقلال پرداختیم. این پست، ادامه‌ی این پسته:
علی عبده، سال ۱۳۰۳ توی بروجرد به دنیا اومد. دوران مدرسه‌شو توی تهران گذروند و بعد برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و توی رشته مدیریت ورزشی تحصیل کرد. در کنار اون، عبده به صورت جدی توی ورزش بوکس فعالیت می‌کرد و توی چندتا مسابقه شرکت کرد. بعد از اون هم به ایران برگشت و مجموعه ورزشی عبده رو توی شمال تهران و خیابون شریعتی تاسیس کرد، مجموعه‌ای که چندتا سالن ورزشی و استخر و سینما داره، و بعد از انقلاب مصادره میشه و با اسم مجموعه فرهنگی ورزشی شهید چمران به فعالیتش ادامه میده و هنوز هم برقراره. البته همه‌ی سهام این شرکت برای عبده نیست، ولی در حدی سهام داره که اسم این مجموعه ورزشی به اسم اون بشه. عبده بعد از انقلاب به آمریکا میره و سال بعدش یعنی سال ۵۸ هم در اثر سکته می‌میره؛ اما مهم‌ترین میراثی که از خودش باقی می‌ذاره، تاسیس باشگاه پرسپولیسه.
در مورد تاریخ تاسیس باشگاه پرسپولیس دوتا روایت وجود داره. اول اینکه همین آقای عبده، باشگاه پرسپولیس رو سال ۱۳۴۲ راه‌اندازی میکنه، و به مدت چند سال، این تیم به صورت آماتوری و در رده‌های پایین فعالیت میکنه تا اینکه سال ۱۳۴۶، با انحلال تیم شاهین جمعی از بازیکنان این تیم به درخواست عبده به پرسپولیس میان. همین، آغاز فعالیت رسمی پرسپولیسه. تیمی که سال ۱۳۴۷ اولین بازی رسمی‌ش رو انجام میده. روایت دوم میگه که نه، اصلا پرسپولیس از همون سال ۱۳۴۶ آغاز میکنه به فعالیت. طبق روایت اول مدیران باشگاه سال ۱۳۹۲ پنجاه‌سالگی باشگاه رو جشن می‌گیرن، ولی روی لوگوی باشگاه پرسپولیس، نوشته‌شده since 1967، یعنی تاسیس شده در سال ۱۳۴۶. به هر حال، بروز و ظهور اصلی این تیم از سال ۱۳۴۷ شروع میشه. توی همون سال ۱۳۴۶، تیم شاهین به دستور فدراسیون فوتبال ایران منحل میشه. شاهین تیم قوی‌ای بوده سال ۴۴ قهرمان باشگاه‌های تهران شده، و با انحلالش پیشنهادات زیادی از تیم‌های مختلف برای بازیکنای این تیم میاد. خب اون زمان مثل الان نبوده که بازیکنا قراردادهای میلیاردی ببندن؛ فوتبال ورزش پولدارا نبود و کسی که بازی می‌کرد معمولا برای پولش بازی نمی‌کرد؛ مخصوصا توی تیم شاهین. خلاصه، بازیکنای شاهین برای اینکه انسجام تیمی‌شون از بین نره دسته‌جمعی به پرسپولیس پیوستن. قاعدتا پرسپولیس باید از دسته سه یا حداکثر دو شروع می‌کرد بازیاشو، ولی چون چندتا تیم اون سال منحل شده‌بودن، در سال ۱۳۴۷ و ۴۸ یه مسابقات رده‌بندی برای باشگاه‌های تهران برگزار شد که ۵۸ تیم هم توش شرکت کردن. تیم‌ها توی دوازده گروه چهار یا پنج‌تیمی تقسیم شدن و در پایان، شونزده تیم برای لیگ اول تهران انتخاب شدن. پرسپولیس هم به همراه پیکان از گروه دوازدهم به سطح اول لیگ تهران راه پیدا میکنه.
***
اوایل دهه چهل شمسی، با ظهور تیم پاس و پیوستن تعدادی از بازیکنای تاج به این تیم و مسن شدن بعضی بازیکنای تاج، این تیم تضعیف شد و به مدت چند سال توی همون اواسط جدول موند. سال ۱۳۴۶ پرویز خسروانی، یعنی همون مالک باشگاه تاج، تصمیم گرفت سازمان فرهنگی و ورزشی تاج رو پایه‌گذاری کنه و به هم جای مالکیت شخصی یه باشگاه، یه مجموعه اداره‌ش کنه و هم امکان گسترش فعالیت‌ها و املاک باشگاه وجود داشته‌باشه. خب توی اون سال تیم‌های شاهین و دارایی و چند تیم دیگه منحل شده‌بودن و جلوگیری از وقوع این اتفاق برای تاج، شاید هدف اصلی خسروانی برای تاسیس این مجموعه بوده. بر این اساس امور مربوط به تمامی املاک، ساختمون‌های اداری، ورزشگاه‌ها و حقوق بازیکنا و کادر فنی به این سازمان محول شد. بعد از اون هم خسروانی باشگاه فرهنگی ورزشی استقلال و وقف عام کرد و خب به همین دلیل هم سر این مسئله‌ی خصوصی‌سازی یه کم دعوا ایجاد شده‌بود، یه عده میگفتن اصلا استقلال تاج نیست و فرق می‌کنن با هم، یه عده میگفتن نباید خصوصی بشه استقلال، و اینجور بحث‌ها شکل گرفته‌بود. به هر حال، این اقدام پرویز خسروانی قدم مهمی در پیشرفت فوتبال و پیشرفت باشگاه تاج توی اون سال‌ها بود. دیگه سود‌هایی که باشگاه می‌کرد دوباره برای پیشرفت باشگاه هزینه می‌شد و همین، یه جهش ایجاد کرد توی باشگاه فوتبال تاج. سال ۱۳۴۷ دو ستاره اون زمان فوتبال ایران، یعنی جلال طالبی، مرد سال فوتبال ایران در سال ۱۳۴۶ و پرویز قلیچ‌خانی، مرد سال فوتبال ایران در ۱۳۴۴، بعلاوه‌ی منصور پورحیدری، همه توی سن بیست و سه چهار سالگی به تاج پیوستن. با پیوستن تعدادی از ستاره‌های اون زمان، این تیم یه قدرت دوباره‌ای گرفت.
سال ۱۳۴۶، یه مسابقات انتخابی برای مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا توی تهران برگزار شد و پنج تیم قوی تهرانی، یعنی تاج، شهربانی، پرسپولیس، پاس و عقاب با هم برای راهیابی به این مسابقات رقابت کردن. مسابقات به خاطر بارش برف توی ورزشگاه امجدیه و یه سری مشکلات، چهل‌ودو روز طول کشید و در پایان پرسپولیس با دو برد و یه مساوی و با یه امتیاز بالاتر از تاج به مقام اول رسید. آخرین مسابقه‌ی این تورنمنت، سومین رویارویی پرسپولیس و تاج بود که مثل دو بازی قبلی این دو تیم مساوی شد و جواز صعود پرسپولیس به مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا رو داد.
مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا در تایلند، که با حضور ده تیم از ده کشور آسیایی برگزار شد. پرسپولیس توی گروه دوم رقابت‌ها قرار گرفت و در بازی اولش یک هیچ به تویوکوگیوی ژاپن باخت. بازی بعدی، پرسپولیس با دو گل غلام وفاخواه و گلزنی همایون بهزادی و رضا وطنخواه چهار دو نماینده‌ی مالزی رو برد. توی بازی بعدی هم وفاخواه هت‌تریک کرد و کلانی هم گل دیگه‌ی پرسپولیس رو زد تا پرسپولیس چهار هیچ نماینده‌ی استرالیا رو ببره و با چهار امتیاز در رده‌ی دوم گروهش قرار بگیره. هم‌امتیاز با پرسپولیس، تویوکوگیو بود که توی هفته‌ی آخر تونست نماینده‌ی مالزی رو دو هیچ ببره و شش امتیازی بشه؛ اما پرسپولیس با یک مساوی با نماینده‌ی اسرائیل، قهرمان مسابقات، پنج‌امتیازی شد و نتونست به نیمه‌نهایی صعود کنه.
تاج سال ۱۳۴۷ توی جام حذفی تهران با انجام دو بازی با تیم شهربانی، و یک مساوی و یک باخت، از دور مسابقات کنار رفت. توی جام باشگاه‌های تهران اما شرایط تاج فرق کرد. اون سال تاج از گروه دوم صعود کرد به دور بعدی مسابقات، از اون طرف پرسپولیس هم از گروه دوازدهم اینکار رو انجام داد. مرحله‌ی بعدی این مسابقات با تاخیر چندماهه و در تابستون ۱۳۴۸ برگزار شد. پرسپولیس با شهربانی، دیهیم و آتش‌نشانی همگروه شد و تاج، با راه‌آهن، برق و بانک ملی. تاج با دو برد و یک باخت، و با نه گل زده و یک گل خورده، رفت مرحله‌ی بعد. پرسپولیس هم با دو برد و یک مساوی به مرحله‌ی بعد صعود کرد تا این دو تیم توی بازی یک‌چهارم نهایی به هم بخورن.
تاج و پرسپولیس ۳۱ مرداد ۱۳۴۸ با هم بازی کردن. نتیجه، برد استقلال بود. استقلال با سه گل منشی‌زاده، جباری و حق‌وردیان سه به یک پرسپولیس رو برد و به نیمه‌نهایی رفت. گل پرسپولیس رو گنجاپور زد. این اولین برد استقلال توی بازی با پرسپولیس بود. تاج توی نیمه‌نهایی دو بار دیگه با شهربانی بازی کرد و این بار با یک مساوی صفر صفر و یک برد سه هیچ، رفت به فینال مسابقات.
فینال مسابقات با ۲۰هزار تماشاچی و در ورزشگاه امجدیه تهران، بین تاج و پاس برگزار شد. در دقیقه‌ی دوازده، غلامحسین فرزامی روی اشتباه مدافع حریف و یه ضربه‌ی سر گل اول تاج رو زد. پنج دقیقه‌ی بعد هم داریوش مصطفوی با یه شوت محکم بازی رو دو هیچ کرد. دقیقه‌ی سی پرویز قلیچ‌خانی داخل محوطه جریمه خطایی مرتکب شد و محمود یاوری با یه گل پنالتی برای پاس بازی رو دو یک کرد و نیمه‌ی اول با همین نتیجه‌ی دو یک به پایان رسید. نیمه‌ی دوم هم استقلال با گل علی جباری در دقیقه‌ی پنجاه و گل اکبر افتخاری توی دقیقه‌ی هشتاد و هشت بازی رو چهار یک کرد تا علاوه بر قهرمانی توی جام باشگاه‌های تهران بعد از هفت سال، جواز حضور توی مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰ رو کسب کرد.
اسفند همون سال، مربی تیم تاج هم عوض شد و زدارکو رایکوف به دو دهه مربیگری علی دانایی‌فرد پایان داد. رایکوف اول از همه جوونگرایی رو مد نظر قرار داد و سیستم بازی این تیم رو از ۴-۲-۴ سنتی فوتبال ایران، به ۴-۳-۳ مدرن تغییر داد. تاج دو ماه بعد با همین مربی توی مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰ شرکت کرد.
