گزارش شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۴، یک مطالعه جامع و معتبر است که عملکرد نوآوری در ۱۳۳ کشور و ۱۰۰ خوشه علمی و فناوری برتر جهان را مورد ارزیابی قرار میدهد. این گزارش نه تنها نقاط قوت و چالشهای فنی و اقتصادی هر کشور را نمایان میسازد، بلکه در رویکرد خود در سال جدید، تمرکز ویژهای بر نوآوری اجتماعی دارد؛ این گزارش در سال 2024 در موضوع ویژه خود به «باز کردن وعده کارآفرینی اجتماعی» پرداخته است. این توجه ویژه به موضوع کارآفرینی اجتماعی نوید تحولات مهم و اثربخشی را در آینده زیست بوم نوآوری میدهد و فرصتهای جدیدی برای گفتگو فراهم میآورد.
در دنیایی که با چالشهای پیچیده اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی روبروست، نوآوری به عنوان ابزاری تحولآفرین برای ایجاد تغییرات مثبت عمل میکند. گزارش شاخص جهانی نوآوری با تلفیق دادههای دقیق، تحلیلهای تخصصی و مطالعات موردی فراگیر، به بررسی ابعاد مختلف زیست بوم نوآوری (از سرمایهگذاری در علم و فناوری و پژوهش و توسعه، تا توسعه مدلهای کارآفرینی و نوآوری در محصولات، فرآیندها و سیستمها) میپردازد. این گزارش همچنین به بررسی نقش مهم تأمین مالی، چارچوبهای نهادی و زیرساختهای پژوهشی و آموزشی در حمایت از نوآوری پرداخته و چالشها و فرصتهای موجود در حوزه کارآفرینی اجتماعی را از منظر بینالمللی ترسیم میکند.
موضوعات کلیدی مورد بررسی در پرونده ویژه این گزارش:
· نوآوری در شرکتهای سنتی و اجتماعی: بررسی نحوه تلفیق رویکردهای تجاری با اهداف خیرخواهانه برای ایجاد تأثیر مثبت در جوامع محروم و ایجاد محصولات و خدمات پایداری که به رفع نابرابریها و حل مسائل محیطزیستی منجر میشود.
· تأمین مالی و حمایتهای ساختاری: تحلیل منابع تأمین مالی عمومی، خصوصی و سرمایهگذاری تأثیرگذار؛ بررسی نقش برنامههای آموزشی و زیرساختهای قانونی در تقویت نیروی انسانی و زیست بومهای نوآوری.
· نوآوری سیستمی: بررسی فعالیتهای نوآورانهای که فراتر از محصولات و فرآیندها بوده و شامل تغییرات در سیاست، فرهنگ و ساختارهای نهادی به منظور ایجاد یک زیست بوم حمایتی برای توسعه نوآوری است.
· تأثیرات گسترده نوآوری: تحلیل تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم نوآوری بر بهبود دسترسی به آموزش، خدمات بهداشتی، تأمین انرژی پایدار، توسعه کشاورزی و ایجاد فرصتهای اقتصادی برای اقشار محروم و کم برخوردار.
در پاسخ به چالشهای جهانی همچون فقر، نابرابری و بحرانهای محیطزیستی، کارآفرینی اجتماعی به عنوان یک نیروی کلیدی برای تغییرات مثبت شناخته میشود. این گزارش در بخش ویژه خود با ارائه دادهها و مطالعات موردی، نشان میدهد که چگونه شرکتهای اجتماعی میتوانند از طریق مدلهای نوآورانه، نه تنها به رفع مشکلات روزمره جوامع محروم کمک کنند، بلکه به عنوان کاتالیزوری برای اصلاح سیاستها و ایجاد سیستمهای پایدارتر اقتصادی و اجتماعی عمل نمایند.
این گزارش راهکاری کاربردی برای سیاستگذاران، سرمایهگذاران و کارآفرینان جهت ایجاد زیست بومهای پویاتر و پایدارتر نوآوری ارائه میدهد. اینکه چگونه از طریق همگامسازی استراتژیهای ملی و بینالمللی، تقویت زیرساختهای آموزشی و پژوهشی و ایجاد چارچوبهای حمایتی قانونی، میتوان پتانسیل تحولآفرین کارآفرینی اجتماعی را به طور جامع آزاد کرد و به رشد و پیشرفت در سطح جهانی کمک نمود.
در سلسله یادداشت های نوآوری اجتماعی قصد داریم تا مروری به اسناد و ادبیات این حوزه نوپدید داشته باشیم و در اولین شماره از این سلسله گزارشها، به ترجمه بخش ویژه گزارش شاخص جهانی نوآوری 2024 پرداختیم و تلاش شده است که ضمن پایبندی به متن اصلی، نکات مورد نیاز برای درک بهتر موضوع نیز در قالب متن و پاورقی به مخاطبین گرامی تقدیم شود. نکته پایانی اینکه بخشهای دیگر این گزارش که به شاخص نوآوری در میان بیش از یکصد کشور جهان می پردازد نیز بسیار قابل توجه است اما به جهت اهمیت موضوع ویژه این گزارش، در این سند فقط به ترجمه بخش ویژه پرداختیم و برای درک جامع و دقیق از زیستبوم نوآوری در جهان، مطالعه کامل سند حائز اهمیت میباشد.
این گزارش توسط ماریه بشارو کوین مینر از مرکز اسکول برای کارآفرینی اجتماعی، دانشکده کسبوکار سعید دانشگاه آکسفورد و آنمول کور گروال و ساچا وونش-وینسنت از WIPO نوشته شده است.
بهعنوان بخشی از روند گستردهتر بهسوی نوآوری با تأثیر مستقیم اجتماعی، در سالهای اخیر تعداد پروژههای نوآورانه و استارتآپهای کارآفرینی اجتماعی به طور چشمگیری افزایشیافته است. کارآفرینان اجتماعی به دنبال توسعه و تأمین مالی راهحلهایی هستند که به طور مستقیم به مسائل اجتماعی پاسخ دهند و تأثیری بر جوامع، اجتماعات و جهان داشته باشند، درحالیکه سعی میکنند از طریق فعالیت در چارچوب اقتصاد بازار، درآمدزایی کنند.
برای بسیاری از مخترعان و نوآوران جوان، کارآفرینی اجتماعی فرصتی است تا کار خود را با تمایل به ایجاد تغییر مثبت در جوامع و در سطح جهانی همسو کنند. با پرداختن به مسائلی که اغلب به دلیل ناهماهنگی انگیزهها یا اولویتها توسط کسبوکارها و دولت نادیده گرفته میشوند، کارآفرینی اجتماعی پتانسیل عظیمی برای ایجاد بازده اجتماعی بالاتر از متوسط از طریق ترویج نوآوری در حوزههایی که بیشترین نیاز را دارند، دارا است.
تا به حال، مدلهای نوآوری سنتی و مطالعات زیست بوم، به اینگونه مدلهای نوآوری مبتنی بر انگیزههای اجتماعی، جامعهمحور و محلی توجه کافی نداشتهاند. به همین دلیل، سیاستهای نوآوری به طور بهینه برای حمایت از کارآفرینی اجتماعی طراحی نشدهاند.
برای رفع این چالشها، ویرایش ۲۰۲۴ شاخص جهانی نوآوری (GII)، همراه با مطالعات موردی عمیق و مشارکت کارشناسان (که بهصورت آنلاین نیز در دسترس است)، کانون توجه را به کارآفرینی اجتماعی معطوف میکند و به سه سؤال اساسی در جهت آزادسازی پتانسیل این پدیده نویدبخش میپردازد:
1) وضعیت کارآفرینی اجتماعی در سطح جهان چگونه است؟
2) شرکتهای اجتماعی چگونه تأثیر مثبت ایجاد میکنند و نوآوری چه نقشی ایفا میکند؟
3) سیاستها چگونه میتوانند وعده کارآفرینی اجتماعی را به واقعیت تبدیل کنند؟
