کبد، محل اصلی متابولیسم چربی‌ها در بدن ماست. اگر چربی زیادی از رژیم غذایی وارد بدن ما شود، کبد نمی تواند متابولیسم چربی را بطور صحیح انجام دهد. در نتیجه، چربی در سلول‌های کبد رسوب می کند و منجر به آسیب سلول‌های کبد و ایجاد بیماری کبد چرب می شود. لازم به ذکر است که کبد چرب فقط ناشی از مصرف چربی نیست. مصرف زیاد قند نیز می‌تواند منجر به بیماری کبد چرب شود، زیرا قند زیادی بصورت چربی در بدن ذخیره می‌شود.
درمان خط اول بیماری کبد چرب، تغییر سبک زندگی است. مهمترین عناصر این تغییر شامل رژیم غذایی سالم، عادات غذایی صحیح، ورزش منظم و دوری از استرس است.در این مقاله از مجله سلامت پونه مارکت به معرفی غذاهای مضر برای کبد چرب می‌پردازیم تا با پرهیز از مصرف آن‌ها بتوانید به بهبود سلامت کبد خود کمک کنید. همچنین تعدادی از خوراکی‌های مفید برای این بیماری را معرفی می‌کنیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
بیماری کبد چرب دو نوع اصلی دارد که عبارتند از: بیماری کبد چرب الکلی (ARLD) و بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD). همچنین ممکن است زنان باردار به نوعی از بیماری کبد چرب مبتلا شوند که به آن کبد چرب حاد بارداری گفته می‌شود. این مشکل نادر می‌تواند در سه ماهه سوم بارداری یا اوایل دوران پس از زایمان اتفاق بیفتد.
این بیماری به کبد آسیب می‌زند و باعث می‌شود کبد نتواند سموم را از خون حذف کند و برای سیستم گوارشی صفرا تولید نماید. وقتی کبد نتواند این وظایف را به خوبی انجام دهد، فرد در معرض خطر ابتلا به مشکلات دیگری در سایر قسمت‌های بدن قرار می‌گیرد.
همان‌طور که در مقدمه گفته شد، اولین اقدام برای درمان بیماری کبد چرب تغییر سبک زندگی از جمله ایجاد عادات غذایی صحیح است. در ادامه، غذاهای مفید برای کبد چرب را به طور خلاصه معرفی می‌کنیم و پس از آن به بررسی غذاهای مضر برای کبد چرب می‌پردازیم.
مصرف غذاهای مفید برای کبد چرب می‌تواند شروع خوبی برای کمک به بهبود این بیماری باشد. استفاده از غذاهای طبیعی و فرآوری نشده از جمله کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر و پروتئین می‌تواند انرژی پایدار ایجاد کند و به شما احساس سیری دهد.
دو نوع کربوهیدرات وجود دارد: ساده و پیچیده. هضم کربوهیدرات‌های پیچیده بیشتر از هضم کربوهیدرات‌های ساده طول می‌کشد و منبع انرژی پایدارتری نسبت به کربوهیدرات‌های ساده هستند. مثال‌هایی از کربوهیدرات‌های پیچیده غلات کامل، سیب زمینی و حبوبات می‌باشند. نمونه‌هایی از خوراکی‌های حاوی کربوهیدرات‌های ساده، برخی از میوه‌ها، شیرینی‌ها و نوشابه هستند.
برخی از افراد، برای مدیریت بیماری کبد چرب یک برنامه غذایی خاص مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای را انتخاب می‌کنند. این رژیم غذایی برای افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی انتخاب خوبی است زیرا مصرف غذاهای فرآوری شده، قند و اسیدهای چرب اشباع شده را به حداقل می‌رساند.
متخصص تغذیه می‌تواند بسته به نوع بیماری کبد چرب، به تهیه یک برنامه غذایی شخصی مطابق با شرایط، علائم و سلیقه غذایی فرد کمک کند.
برخی از غذاهایی که می‌توانند برای افراد مبتلا به کبد چرب مفید باشند عبارتند از:
علاوه بر گنجاندن غذاهای مفید برای کبد چرب در رژیم غذایی، برخی از گیاهان دارویی نیز می‌توانند به بهبود این بیماری کمک کنند.
یکی از گیاهانی که برای کمک به درمان مشکلات کبد و مجاری صفراوی مورد استفاده قرار می‌گیرد، گیاه خار مریم است. تحقیقات نشان می‌دهد که این گیاه می‌تواند دارای خاصیت حفاظت کنندگی کبد باشد.
سیلی مارین شامل ترکیباتی است که از دانه‌های گیاه خار مریم استخراج می‌شود، از جمله سیلیبین، سیلی کریستین و سیلی دیانین. نشان داده شده که سیلی مارین اثرات آنتی اکسیدانی قوی دارد و می‌تواند به بازسازی سلول‌های کبد و کاهش التهاب کمک کند و برای افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی مفید باشد.
یکی از داروهای گیاهی حاوی عصاره خار مریم، قرص لیورگل گل دارو است و در دو نوع ۷۰ و ۱۴۰ میلی‌گرمی موجود می‌باشد. مصرف این قرص صفرا آور، برای بهبود سیروز کبدی، کبد چرب و همچنین کاهش عوارض سمی داروهای ضد سرطان و بهبود هپاتیت حاد و مزمن مفید است.
گنجاندن غذاهای سالم در رژیم غذایی، یکی از راه‌های مدیریت بیماری کبد چرب است. با این وجود، برای افراد مبتلا به این مشکل محدود کردن یا پرهیز از مصرف غذاهای مضر برای کبد چرب نیز به همان اندازه اهمیت دارد.
در ادامه با تعدادی از غذاهای مضر برای کبد چرب آشنا می‌شویم.
یکی از انواع غذاهای مضر برای کبد چرب قند است. افراد مبتلا به کبد چرب مخصوصا کبد چرب غیر الکلی باید از مصرف قند و شکر پرهیز کنند و یا آن را محدود نمایند، زیرا مصرف این مواد می‌تواند منجر به قند خون بالا و افزایش چربی کبد شود.
معمولا آبنبات‌ها، بستنی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین از جمله نوشابه و آبمیوه‌های آماده حاوی قند هستند.
پرهیز از مصرف سایر قندها از جمله فروکتوز و شربت ذرت نیز می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند.
مصرف بیش از حد الکل یکی از شایع‌ترین دلایل بیماری‌های حاد و مزمن کبدی در آمریکا است. الکل روی کبد اثر می‌گذارد و منجر به ابتلا به بیماری کبد چرب و سایر مشکلات از جمله سیروز می‌شود.
بنابراین، افراد مبتلا به کبد چرب باید سعی کنند مصرف الکل خود را کاهش دهند و یا آن را به کلی قطع نمایند.
یکی دیگر از انواع غذاهای مضر برای کبد چرب، غلات تصفیه شده است. از جمله غلات تصفیه شده و فرآوری شده می‌توان به نان سفید، پاستای تهیه شده با آرد سفید و برنج سفید اشاره نمود.
طی فرآیند تصفیه، فیبر این مواد غذایی حذف می‌شود. این مسئله باعث می‌شود هنگام هضم این غذاها در بدن، قند خون افزایش پیدا کند.
یک مطالعه بر روی ۷۳ فرد بزرگسال مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی در سال ۲۰۱۵، نشان داد ریسک سندرم متابولیک در آن‌هایی که غلات تصفیه شده کمتری مصرف می‌کنند، کمتر است. سندرم متابولیک گروهی از ریسک فاکتورهاست که احتمال بروز مشکلات سلامتی مختلف را افزایش می‌دهد.
شما می‌توانید غلات تصفیه شده را با سیب زمینی، حبوبات، گندم کامل (سبوس دار) و سایر غلات کامل جایگزین کنید.
مصرف بیش از حد غذاهای سرخ شده، می‌تواند کالری دریافتی را افزایش دهد و منجر به چاقی شود. چاقی یکی از دلایل شایع بیماری کبد چرب است.
بعلاوه، غذاهای سرخ شده روغن زیادی دارند که اگر به دفعات مصرف شود باعث می‌شود چربی در کبد رسوب کند. علاوه بر همه این‌ها، مواد غذایی دارای کربوهیدرات مانند سیب زمینی وقتی در حرارت بالای ناشی از سرخ شدن قرار می گیرند، تولید نوعی ماده سمی به نام آکریل آمید می‌نمایند که برای بدن مضر است. بهتر است به جای سرخ کردن غذا، آن را بخارپز کنید یا در فر بپزید.
مطالعات همچنین نشان داده افرادی که نمک زیادی مصرف می‌کنند، ریسک بیشتری برای ابتلا به کبد چرب دارند. شما می‌توانید به جای نمک از ادویه‌ها و سبزی‌ها برای طعم دادن به غذا استفاده کنید.
بر اساس مقاله‌ای در سال ۲۰۱۹، مصرف چربی اشباع میزان چربی اطراف اندام‌ها از جمله کبد را افزایش می‌دهد.
گوشت گوساله و کالباس سرشار از چربی‌های اشباع شده هستند. انجمن گوارش آمریکا (AGA) توصیه می‌کند افراد مبتلا به بیماری کبد چرب سعی کنند تا حد امکان از مصرف این غذاها پرهیز نمایند.
گوشت‌های بدون چربی و ماهی می‌توانند جایگزین‌های خوبی برای گوشت‌های سرشار از چربی اشباع شده باشند. مصرف ماهی موکدا توصیه می‌شود زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ است و فواید زیادی برای بدن دارد.
قرص لیورکر هلث اید، یک قرص پاکسازی کبد است و به درمان کبد چرب کمک می‌کند. این قرص حاوی عصاره خار مریم و زرشک است و برای افراد مبتلا به فشار خون بالا، دیابت و سلیاک نیز مفید می‌باشد.
میوه های مضر برای کبد چرب کدام‌ها هستند؟ برخی افراد تصور می‌کنند قند موجود در میوه‌جات که فروکتوز نام دارد، به هر مقدار که میل شود ضرری ندارد. درست است که فروکتوز نسبت به قند و شکر سالم‌تر است، اما فروکتوز هم در مصرف بیش از حد، قند خون را افزایش می‌دهد و عوارضی به همراه دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود همه افراد روزی ۲ تا ۴ واحد میوه میل کنند، نه بیشتر و نه کمتر.
شاید بپرسید که آیا موز برای کبد خوب است یا خیر. به طور کلی موز برای کبد مضر نیست اما سعی کنید مصرف آن را به ۱ تا ۲ عدد در روز محدود کنید و بیشتر از این مقدار مصرف نکنید.
دقت کنید که مصرف زیاد کشمش و میوه‌های خشک هم توصیه نمی‌شود چرا که این محصولات نیز سرشار از فروکتوز هستند.
اعمال تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به افراد مبتلا به کبد چرب برای کاهش و مدیریت علائمشان کمک کند. برخی از این تغییرات مفید عبارتند از:
برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی، یک استراتژی مهم کاهش وزن است. حتی ۵% کاهش وزن بدن می‌تواند میزان چربی کبد را کاهش دهد. البته این کاهش وزن باید اصولی و با سرعت منطقی باشد.
طبق گفته انجمن گوارشی آمریکا، فرد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی معمولا باید برای مشاهده نتایج مثبت کاهش وزن از یکی از این دو روش استفاده کند: یا روزانه حدود ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ کالری دریافت کند و یا کالری دریافتی روزانه خود را ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کالری کاهش دهد. این مسئله به توده بدنی فرد و میزان کالری دریافتی حال حاضر او بستگی دارد.
از آنجایی که یکی از نگرانی‌هایی که درباره افراد مبتلا به کبد چرب الکلی وجود دارد سوء تغذیه است، تحقیقات نشان می‌دهد کالری دریافتی بهینه برای افراد مبتلا به این بیماری حدود ۲۰۰۰ کالری در روز است. کالری دریافتی باید شامل ۱.۲ تا ۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن باشد.
مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر در فواصل زمانی کمتر، می‌تواند باعث بهبود جذب غذا شود.
در این محصول از خواص شگفت انگیز کنگر فرنگی (آرتیشو) و زردچوبه استفاده شده تا باعث بهبود نارسایی کبدی و کاهش کلسترول خون شود. قرص سینارکول در رفع یبوست و نفخ نیز بسیار مؤثر است.
ورزش منظم برای همه افراد اهمیت دارد؛ اما برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب می‌تواند مزایای بیشتری نیز داشته باشد چرا که به مدیریت علائم بیماری آن‌ها کمک می‌کند.
انجمن گوارش آمریکا حداقل ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه ورزش هوازی متوسط یا ۷۵ تا ۱۵۰ دقیقه ورزش شدید در هفته را به افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی توصیه می‌کند.
نکاتی برای داشتن فعالیت بیشتر:
شما می‌توانید از این روش‌های ساده برای افزایش فعالیت روزانه خود استفاده کنید. البته این اقدامات، علاوه بر ورزش کردن توصیه می‌شود، نه به جای آن. صِرفِ باغبانی یا استفاده از پله نمی‌تواند جای ورزش منظم را بگیرد.
اگر تغییرات رژیم غذایی از جمله پرهیز از غذاهای مضر برای کبد چرب و همچنین ورزش منظم تاثیر مطلوبی بر علائم فرد مبتلا به بیماری کبد چرب نداشته باشد، باید با پزشک مشورت نماید. پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند برای فرد یک برنامه غذایی مناسب تهیه کند.
افراد مبتلا به کبد چرب غیر الکلی ممکن است همزمان مشکلاتی از جمله دیابت، بیماری قلبی عروقی و فشار خون بالا نیز داشته باشند. افراد مبتلا به هر دو نوع بیماری کبد چرب ممکن است دچار سارکوپنی شوند که در آن افراد توده عضلانی خود را از دست می دهند. بهتر است پزشک، وضعیت فرد مبتلا به بیماری کبد چرب را از نظر سایر مشکلات سلامتی نیز بررسی کند.
در این مقاله از مجله سلامت مفید طب به معرفی غذاهای مضر برای کبد چرب پرداختیم. همچنین به تعدادی از خوراکی‌های مفید برای این بیماری و تغییراتی در سبک زندگی که می‌توانند به مدیریت کبد چرب کمک کنند، اشاره کردیم.
